6 σημεία-«κλειδιά» για να αποκτήσει το έφηβο παιδί σας μια υγιή σχέση με το φαγητό

Γράφει στο efiveia.gr η Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Κωνσταντίνα Κατσανά

Σε προηγούμενο άρθρο συζητήσαμε γιατί το να εστιάζουμε σε μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά μπορεί να μας κάνει να χάσουμε τη συνολική εικόνα, η οποία είναι τελικά εκείνη που έχει πραγματική σημασία για τη σωματική, ψυχική και πνευματική υγεία ενός εφήβου.

Στο παρόν άρθρο, λοιπόν, μοιράζομαι μαζί σας 6 σημεία-«κλειδιά», στα οποία αξίζει να επενδύσετε για να αποκτήσει το έφηβο παιδί σας μια υγιή σχέση με το φαγητό όχι μόνο άμεσα, αλλά και μακροπρόθεσμα.

Ξεκινώντας, είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε παιδί έχει γεννηθεί με έμφυτη την ικανότητα να ακούει το σώμα του και να καταλαβαίνει πότε πεινάει και πότε χορταίνει.

Στην ουσία, το κύριο έργο των ενηλίκων είναι να βοηθήσουμε το παιδί να διατηρήσει αυτή την έμφυτη ικανότητα σύνδεσης με τις ανάγκες του σώματός του.

Εάν έπρεπε να διαλέξω ένα μονάχα σημείο-«κλειδί» για την απόκτηση μιας πραγματικά υγιούς σχέσης με το φαγητό θα ήταν ακριβώς αυτό: δηλαδή, να φροντίσουμε ώστε το έφηβο παιδί να παραμείνει σε σύνδεση με τις σωματικές του ανάγκες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, χωρίς να την παραβιάζουμε (συχνά εν αγνοία μας).

Έτσι, λοιπόν, τα σημεία-«κλειδιά» που ακολουθούν έχουν ως βασική πρόθεση να υποστηρίζουν το παιδί με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορεί να εκφράζεται αβίαστα η εγγενής ικανότητα σύνδεσης με τις ανάγκες του σώματός του.

1. Τακτικά γεύματα

Η ρουτίνα βοηθά τα έφηβα παιδιά να μπορούν να αυτορυθμίζονται. Σκεφτείτε το και από τον εαυτό σας! Όταν φτάνετε σε ένα γεύμα ενώ πεινάτε πάρα πολύ, πόσο εύκολο είναι να απολαύσετε το φαγητό σας και να συνδεθείτε με το σώμα σας; Φανταστείτε το τώρα και για τα έφηβα παιδιά, τα οποία μάλιστα διανύουν μια περίοδο με ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης και έχουν πολύ αυξημένες ενεργειακές απαιτήσεις. Βασική προϋπόθεση για να μπορεί ένα έφηβο παιδί να ακούει το σώμα του είναι να του παρέχονται τακτικά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας.

• Πλήρη γεύματα

Πέρα από την τακτικότητα, βοηθάει πολύ τα γεύματα να είναι πλήρη. Τι εννοούμε με αυτό; Να περιέχουν εκπροσώπους από τα παρακάτω:

-Υδατάνθρακες (όπως ψωμί, ζυμαρικά, πατάτες, ρύζι, δημητριακά, φρυγανιές, παξιμάδια βρώμη, πλιγούρι κ.ά.)

-Πρωτεΐνη (όπως κοτόπουλο, κόκκινο κρέας, αυγό, τυρί, γιαούρτι, ψάρι, όσπρια, μανιτάρια κ.ά.)

-Λιπαρά (όπως ελαιόλαδο, ελιές, ξηροί καρποί και σπόροι, καθώς και τα αλείμματά τους κ.ά.)

-Φυτικές ίνες (όπως από λαχανικά και φρούτα)

Ο συνδυασμός των παραπάνω εξασφαλίζει ότι το έφηβο παιδί προσλαμβάνει όλα τα απαραίτητα μακροθρεπτικά συστατικά, για τα οποία μιλήσαμε στο προηγούμενο άρθρο. Η ποικιλία επιλογών βοηθά στην πρόσληψη των μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία), καθώς επίσης και των πολύτιμων αντιοξειδωτικών που έχουν πολλαπλά οφέλη για την υγεία. Επιπλέον, η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών, εκτός των άλλων, είναι σημαντική για την εύρυθμη λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος.

Τα πλήρη γεύματα παρέχουν στο έφηβο παιδί την άμεση ενέργεια που χρειάζεται, ενώ παράλληλα το βοηθούν να χορταίνει, διευκολύνοντας τη σύνδεσή του με τις πραγματικές του ανάγκες (πείνα και κορεσμός).

• Ήρεμες συνθήκες γεύματος

Για να μπορούμε να φάμε και να ακούσουμε το σώμα μας, χρειάζεται να επικρατούν ήρεμες συνθήκες κατά τη διάρκεια του γεύματος. Διαφορετικά πώς να μπορέσουμε να συνδεθούμε με τις εσωτερικές μας ανάγκες και να τις αναγνωρίσουμε;

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια του φαγητού είναι πολύ βοηθητικό να λείπουν πηγές που αποσπούν την προσοχή, τόσο από το έφηβο παιδί όσο και από εμάς. Τέτοιες πηγές είναι σίγουρα οι οθόνες, όπως κινητό, τάμπλετ, τηλεόραση, λάπτοπ, καθώς και οι έντονοι ήχοι.

Επίσης, είναι ωφέλιμο τα γεύματα να γίνονται ως επί το πλείστον στο τραπέζι, ώστε να είναι διακριτό ότι τώρα τρώμε. Έτσι, περνάει το μήνυμα ότι αυτή είναι μία σημαντική στιγμή για να συνδεθούμε με το σώμα μας και με το φαγητό, απολαμβάνοντάς το ο καθένας με τον ρυθμό και τον τρόπο του. Γι΄ αυτό, καλό είναι να αποφεύγουμε συζητήσεις που μπορεί να φέρουν εντάσεις, καθώς το άγχος θα μας αποσυνδέσει από το σώμα μας.

• Εμπιστοσύνη στο έφηβο παιδί

Πολύ σημαντικό βήμα για την απόκτηση μιας υγιούς σχέσης με το φαγητό μακροπρόθεσμα είναι να δείχνουμε έμπρακτα την εμπιστοσύνη μας προς το έφηβο παιδί. Εμπιστευόμαστε ότι εκείνο είναι ο ειδικός του σώματός του, καθώς μονάχα εκείνο μπορεί να συνδεθεί με το σώμα του και να καταλάβει τις ανάγκες του.

Ακόμη κι αν μας δημιουργεί άβολα συναισθήματα αυτή η σκέψη, είναι σημαντικό να μην επεμβαίνουμε, νομίζοντας ότι γνωρίζουμε καλύτερα για λογαριασμό του εφήβου τι χρειάζεται και πόσο. Γι’ αυτό, αποφεύγουμε να κάνουμε οποιοδήποτε σχόλιο για τις επιλογές του, όπως«Φάε περισσότερο!», «Φάει λιγότερο!», «Γιατί το έφαγες αυτό;», «Γιατί δεν δοκιμάζεις κι από το άλλο;» κ.ό.κ.

Ίσως κάπου μέσα σας να υπάρχει ένα κομμάτι, στο οποίο δεν αρέσει καθόλου αυτό που διαβάζει. Σας καταλαβαίνω. Αναγνωρίζω ότι όλα αυτά τα σχόλια γίνονται πάντοτε με γνώμονα το καλό του εφήβου. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, όσο καλή κι αν είναι η πρόθεση, μονάχα αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν. Έτσι, φτάνουμε να γινόμαστε ενήλικες που δεν καταλαβαίνουμε πότε και πόσο πεινάμε, ακριβώς επειδή η σύνδεση με το σώμα μας παραβιάστηκε, συχνά από μικρή ηλικία, και πάψαμε να το εμπιστευόμαστε και να το ακούμε.

Ας το προλάβουμε, λοιπόν, όσο πιο έγκαιρα μπορούμε για τη νέα γενιά. Δείχνοντας εμπιστοσύνη στα έφηβα παιδιά, θα τα βοηθήσουμε να εμπιστεύονται κι εκείνα τον εαυτό τους, κάτι που αποτελεί βασικό συστατικό για μια υγιή σχέση με το φαγητό, τόσο άμεσα όσο και μακροπρόθεσμα.

• Ειρηνική σχέση με το φαγητό

Ένα ακόμη καθοριστικό σημείο-«κλειδί» για να αναπτύξει το έφηβο παιδί σας μια υγιή σχέση με το φαγητό είναι το να έχει μια ειρηνική σχέση με αυτό. Όταν βλέπουμε το φαγητό σαν εχθρό, τότε μας κατακλύζουν το άγχος και οι ενοχές και διαταράσσεται η σχέση μας μαζί του. Η κατηγοριοποίηση των τροφίμων σε «καλά» και «κακά» όχι μόνο δεν φέρνει ισορροπία, αλλά αντιθέτως οδηγεί στα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, προκαλώντας πολύ δυσάρεστα συναισθήματα, όπως τύψεις, απογοήτευση και αίσθημα αποτυχίας.

Για να μπορεί το έφηβο παιδί σας να συνδέεται αβίαστα με τα εσωτερικά σήματα πείνας και κορεσμού του σώματός του, χρειάζεται να νιώθει ασφάλεια και ηρεμία με το φαγητό. Γι’ αυτό κρίνεται πολύ σημαντικό να μην χωρίζουμε τα τρόφιμα σε λίστες με «απαγορευμένα» και μη, και να τα αποκαλούμε απλώς με το όνομά τους: σοκολάτα, μπρόκολο, πατατάκια, πορτοκάλι κ.ό.κ. Αυτή η φαινομενικά απλή τακτική είναι ταυτόχρονα κομβική για να στηρίξουμε το έφηβο παιδί να αναπτύξει μια ειρηνική σχέση με το φαγητό και να μπορεί να το απολαμβάνει, χωρίς ενοχές. Θυμηθείτε ότι μόνο όταν ένα άτομο νιώθει ηρεμία και ασφάλεια απέναντι στο φαγητό, μπορεί να ακούει και να τιμά τις πραγματικές του ανάγκες.

• Προστασία από την κουλτούρα της δίαιτας

Σε συνέχεια της ειρηνικής σχέσης με το φαγητό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να προστατεύουμε τα έφηβα παιδιά από την κουλτούρα της δίαιτας, η οποία υπονομεύει τη σωματική, ψυχική και πνευματική τους υγεία με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.

Κάτι που χρειάζεται να έχουμε κατά νου είναι το να αποφεύγουμε την αναφορά σε θερμίδες ή οποιαδήποτε συσχέτιση του φαγητού με το βάρος. Ένα από τα πιο δύσκολα, αλλά ταυτόχρονα καθοριστικά σημεία, είναι ο τρόπος που μιλούν οι γονείς για τη δική τους σχέση με το φαγητό. Εκφράσεις όπως «Δεν έπρεπε να το φάω αυτό! Θα παχύνω.» ή «Εγώ δεν κάνει να φάω το τάδε. Πρέπει να προσέχω, γιατί έχω παχύνει.» και άλλες παρόμοιες, ακόμη κι αν δεν απευθύνονται άμεσα προς το παιδί, περνούν πολύ δυσλειτουργικά μηνύματα για το φαγητό και το σώμα.

Αναγνωρίζω ότι δεν είναι εύκολο ούτε ρεαλιστικό να αλλάξουν όλες αυτές οι πεποιθήσεις μέσα σε μία μέρα. Ωστόσο, μπορείτε να το δείτε ως μια πολύτιμη ευκαιρία για να φροντίσετε και τη δική σας σχέση με το φαγητό και το σώμα σας με περισσότερη αυτοσυμπόνια, σεβασμό και αποδοχή. Συχνά, όσο ένας γονιός αναπτύσσει μια πιο ειρηνική σχέση με το φαγητό και το σώμα του και απομακρύνεται από τη νοοτροπία της δίαιτας, αυτό από μόνο του έχει θετικά αποτελέσματα και για το παιδί.

Και μην ξεχνάτε ότι προστατεύοντας τα έφηβα παιδιά σας από τα πρότυπα που προωθεί η κουλτούρα της δίαιτας, τα βοηθάτε να αποκτήσουν μια θετική εικόνα σώματος, η οποία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο όχι μόνο για την ψυχική υγεία, αλλά και για την απόκτηση μιας υγιούς σχέσης με το φαγητό μακροπρόθεσμα. Σε προηγούμενα άρθρα έχουμε μιλήσει αναλυτικότερα για το πώς μπορείτε να βοηθήσετε τόσο την έφηβη κόρη σας όσο και τον έφηβο γιο σας να καλλιεργήσουν μια θετική εικόνα σώματος.

ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΤΗ ΦΟΡΑ

Αυτά ήταν κάποια από τα πιο σημαντικά σημεία-«κλειδιά» που, τόσο από την πείρα μου όσο και από τη σύγχρονη βιβλιογραφία, έχω παρατηρήσει ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά στην ανάπτυξη μιας υγιούς σχέσης με το φαγητό για τα έφηβα παιδιά – και όχι μόνο.

Θυμηθείτε ότι δεν πρόκειται για αγώνα ταχύτητας. Είναι απολύτως ανθρώπινο να χρειάζεται χρόνος για να υιοθετηθούν νέες συμπεριφορές και, κυρίως, για να αλλάξει η νοοτροπία μας. Σεβαστείτε τον προσωπικό σας ρυθμό και εστιάστε σε ένα βήμα τη φορά.

Επίσης, είναι σημαντικό να δείχνετε κατανόηση στον εαυτό σας. Αγκαλιάστε τον, ακόμη κι αν διαβάζοντας το άρθρο συνειδητοποιήσατε ότι ορισμένες πρακτικές που εφαρμόζατε μέχρι τώρα δεν είναι πραγματικά βοηθητικές, όπως για παράδειγμα το να κάνετε σχόλια για το πόσο τρώει το έφηβο παιδί σας, να χωρίζετε τα τρόφιμα σε «καλά» και «κακά» ή οτιδήποτε άλλο. Είστε κι εσείς άνθρωπος και από κάπου μάθατε να έχετε συγκεκριμένες πεποιθήσεις και τρόπους συμπεριφορές! Το σπουδαίο είναι ότι είστε εδώ αυτή τη στιγμή και το γεγονός ότι διαβάζετε αυτό το άρθρο σημαίνει ότι νοιάζεστε πραγματικά. Ποτέ δεν είναι αργά για να αλλάξουμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε τα πράγματα, σιγά-σιγά, με σεβασμό και συμπόνια προς τον εαυτό μας.

Κλείνοντας, εάν νιώθετε ότι σας ζορίζει αρκετά το θέμα της σχέσης του έφηβου παιδιού σας με φαγητό και ίσως φέρνει στην επιφάνεια δικές σας «πληγές» που δεν έχουν επουλωθεί, τότε είναι μια μοναδική ευκαιρία για να ξεκινήσετε να τις φροντίζετε με αγάπη. Μην διστάσετε να αναζητήσετε επαγγελματική στήριξη, εάν σας είναι δύσκολο να διαχειριστείτε την κατάσταση μόνη/μόνος σας. Σημαντικός γνώμονας για να έχει η φροντίδα που θα λάβετε πραγματικό όφελος και νόημα είναι το να διέπεται από βασικές αξίες, όπως ο σεβασμός προς τις ανάγκες του σώματός σας και την αυτονομία σας.

Σας εύχομαι τα καλύτερα, μέσα από την καρδιά μου!

Κωνσταντίνα