“Μακιγιάζ στην εφηβεία”

Ερώτημα αναγνώστριας

Η κόρη μου είναι 13 ετών και θέλει να βάφεται όταν βγαίνει έξω. Μέχρι σήμερα αυτό που έχουμε κάνει και τηρείται είναι να μην αγοράζει καλλυντικά χωρίς εμένα, γιατί τα κακής ποιότητας καλλυντικά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα και ότι δε βαφόμαστε για να πάμε στο σχολείο ή στην προπόνηση. Επίσης μέχρι σήμερα μακιγιάρεται διακριτικά. Ενώ έχουμε αγοράσει μαζί σκιές και λιπ γκλος, σήμερα σε μία έξοδο με τις φίλες της, αγόρασε eye liner και γι’ αυτό ρώτησε τον πατέρα της! Προ ολίγων ημερών, ξόδεψε το χαρτζιλίκι της για να πάει στο κομμωτήριο να κουρευτεί, αλλά παράλληλα ζήτησε να της χτενίσουν τα μαλλιά (για το χτένισμα δε ρωτήθηκα)… Δεν της είπα τίποτα, απλά μόνο ότι θα προτιμούσα να ζητούσε από τη θεία της να ασχοληθεί με τα μαλλιά της (είναι κομμώτρια) και όχι με κάποια ξένη επαγγελματία και ότι το χτένισμα που επέλεξε δεν αρμόζει στην ηλικία της. Εξήγησα στον σύζυγο ότι θέματα τέτοιας φύσης θέλω να τα αφήνει σε εμένα. Αυτό που με φοβίζει είναι μήπως αρχίσει να ζητάει να βάφεται και να χτενίζεται με τρόπο που δεν αρμόζει στην ηλικία και στο περιβάλλον της (πχ σχολείο) και να αφιερώνει υπερβολικά πολύ χρόνο για την εμφάνισή της. Για να είμαι ειλικρινής, θα ήθελα να μείνει ακόμη λίγο χωρίς αυτές τις ανησυχίες γιατί δε θέλω να δημιουργήσω κανενός είδους πρόβλημα τόσο στην αυτοπεποίθησή της αλλά και στην πιθανή δημιουργία εικόνας μεγάλης γυναίκας. Ευχαριστώ πολύ.

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Η πρώτη φάση της εφηβείας είναι ίσως η πιο κρίσιμη φάση ζωής ως προς τη διαμόρφωση της ταυτότητας. Για τους νεαρούς εφήβους η εικόνα είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με το αίσθημα ταυτότητας. Πρόκειται για διεργασίες που εκτυλίσσονται ταυτόχρονα και που περιλαμβάνουν τόσο συναισθηματικές, όσο και κοινωνικές διαστάσεις.

Η εικόνα του ιδανικού άνδρα και της ιδανικής γυναίκας προβάλλεται από την ευρύτερη κουλτούρα μας με πολλούς τρόπους που φτάνουν ως μηνύματα στους νεαρούς εφήβους. Το πώς επιλέγει ο/η κάθε έφηβος να ανταποκριθεί στα πολιτισμικά μηνύματα σχετίζεται με το πώς συνδυάζονται αυτά τα μηνύματα με τα μηνύματα και τις αξίες της οικογένειας. Για να λάβουν όμως υπόψη τους οι έφηβοι τα μηνύματα της οικογένειας, προϋπόθεση είναι η οικογένεια να αντιπροσωπεύει έναν κόσμο αξιών με τον οποίο να ταυτίζονται. Και προϋπόθεση για αυτό είναι η θετική και ανοιχτή σχέση με τους γονείς και η ευέλικτη προσαρμογή του οικογενειακού συστήματος στην αναπτυξιακή φάση που διανύουν οι έφηβοι.

Η ανάγκη για συμμόρφωση στην ιδανική εικόνα ισχύει σε μεγαλύτερο βαθμό για τα κορίτσια σε σύγκριση με τα αγόρια. Τα κορίτσια καλούνται από μικρή ηλικία να ανταποκριθούν στα πολιτισμικά πρότυπα για την ομορφιά και την ελκυστικότητα. Αυτή η διαδικασία ανταπόκρισης σε κοινωνικά και πολιτισμικά ζητούμενα μπορεί να δημιουργεί σύγχυση και αμφιθυμία στα μικρότερα κορίτσια. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να συμβάλλει σε ένα αίσθημα «βιασύνης» για συμμόρφωση προς πολιτισμικές εντολές χωρίς το απαραίτητο εσωτερικό φιλτράρισμα που υποδεικνύει την καταλληλότητά τους.

Είναι αλήθεια ότι δεν είναι εύκολο για τα κορίτσια να διαχωρίσουν μεταξύ εικόνας και ταυτότητας και να εντοπίσουν τη σχέση και τη σύνδεση μεταξύ εικόνας και άλλων διαστάσεων της ταυτότητας. Ταυτόχρονα, δεν είναι καθόλου εύκολο για τα κορίτσια να μάθουν να ερμηνεύουν το μήνυμα που δίνει η εικόνα τους στον κοινωνικό περίγυρο. Πολύ συχνά τα κορίτσια δεν αντιλαμβάνονται ότι η εικόνα τους περνά ένα μήνυμα σεξουαλικότητας που δεν είναι αντίστοιχο της ηλικίας τους και μπορεί ακόμα και να παγιδευτούν μέσα σε μια πρώιμη προβολή της σεξουαλικότητάς τους την οποία δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν συναισθηματικά, μια και δεν υπάρχει το αντίστοιχο επίπεδο συναισθηματικής, σωματικής, γνωστικής και κοινωνικής ωριμότητας. Σχετικά με τη σχέση της εικόνας με την έκφραση της σεξουαλικότητας σας προτείνω να διαβάσετε το προηγούμενο άρθρο μου στο efiveia.gr: «Πρόωρη σεξουαλική έκφραση: Κορίτσια»

Αυτά είναι ζητήματα που η οικογένεια οφείλει να συζητά με τα παιδιά από μικρή ηλικία εισάγοντας τα παιδιά σε διαδικασία επίγνωσης. Εντάξτε τη συζήτηση για το μακιγιάζ και τη γενικότερη εμφάνιση στο ευρύτερο πλαίσιο της αναζήτησης ταυτότητας. Βοηθήστε την κόρη σας χωρίς πίεση, να συνδυάσει διαστάσεις που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση με το συναίσθημα για τον εαυτό της. Ποια νεαρή κοπέλα θέλει να είναι και γιατί; Οδηγήστε τη σε διεργασία αυτογνωσίας, ώστε να μάθει να απαντά για τον εαυτό της μέσα από την επίγνωση που θα διαμορφώνει κάθε φορά τις επιλογές της. Βοηθήστε τη να εντοπίσει τα μηνύματα του ευρύτερου πολιτισμικού πλαισίου και του στενότερου κοινωνικού της περίγυρου όσον αφορά την επιθυμητή εμφάνιση. Οδηγήστε τη στο να διαμορφώνει την ανταπόκρισή της στα μηνύματα του περίγυρου μέσα από επίγνωση των επιθυμιών της και των προτεραιοτήτων της.

Πιστεύω ότι οι κανόνες που έχετε θέσει σχετικά με την αγορά καλλυντικών είναι λογικοί και χρήσιμοι. Θα σας πρότεινα λοιπόν να συνεχίσετε με παρόμοιο τρόπο να παρακολουθείτε τους πειραματισμούς της κόρης σας. Φαίνεται ότι η κόρη σας έχει ανοιχτεί σε έναν κόσμο που περιλαμβάνει διαφορετικές επιλογές από αυτές που εσείς θεωρείτε κατάλληλες για την ηλικία της. Διερευνήστε τους δικούς σας φόβους και επιχειρήστε να διαχωρίσετε τους λογικούς από τους υπερβολικούς σας φόβους. Προσπαθήστε να μπείτε στη θέση της κόρης σας. Προσπαθήστε να ερμηνεύσετε τις επιλογές της στο στυλ και την εμφάνιση μέσα από το πλαίσιο της εποχής της και της παρέας της. Συζητήστε μαζί της. Πρώτα -πρώτα ακούστε τι έχει να σας πει. Φροντίστε να μάθετε από την ίδια τι σημαίνουν οι επιλογές στο μακιγιάζ και στο γενικότερο look της.

Θα σας πρότεινα ακόμα να μην δίνετε υπερβολικές και καταστροφολογικές ερμηνείες στους πειραματισμούς της κόρης σας. Αυτές οι ερμηνείες επιτείνουν το άγχος σας και είναι πιθανό να οδηγήσουν σε σπασμωδικές ενέργειες οι οποίες θα έχουν συναισθηματικό κόστος για την μεταξύ σας σχέση. Αξιολογήστε τις διαστάσεις που αφορούν το παρόν του παιδιού σας. Είναι αυτήν τη στιγμή η κόρη σας ασφαλής σε συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο; Έχει επιδείξει την αναμενόμενη για την ηλικία της κριτική ικανότητα στις επιλογές της παρέας που την εκφράζει; Έχει δείξει την ανάλογη για την ηλικία της ωριμότητα στον τρόπο με τον οποίο ανοίγεται προς τον έξω κόσμο; Έχει ως τώρα κινδυνεύσει μέσα από τις επιλογές της; Έχει υιοθετήσει συμπεριφορές που να την θέτουν σε κίνδυνο;

Αξιολογήστε τις απαντήσεις σας στα παραπάνω ερωτήματα ως ενδεικτικές του αν υπάρχει λόγος να φοβάστε στην παρούσα φάση. Αν οι φόβοι σας λοιπόν έχουν να κάνουν κατά κύριο λόγο με το μέλλον, θα σας υπενθυμίσω ότι η μεταξύ σας σχέση είναι ένας πολύ σημαντικός προστατευτικός παράγοντας που θα συμβάλλει στη διαμόρφωση συνθηκών ασφάλειας και στο μέλλον. Αν το παιδί σας συμπεριφέρεται υπεύθυνα, αυτό είναι κάτι που πηγάζει ως έναν μεγάλο βαθμό από τη μεταξύ σας σχέση και από το πώς η σχέση σας επιτρέπει στην κόρη σας να εσωτερικεύει τα μηνύματά σας για τη ζωή με έναν τρόπο που την αφορά. Άρα, διατηρώντας αυτήν τη διάσταση της σχέσης σας, φροντίζετε την προστασία του παιδιού σας και στο μέλλον.

Επιλέξτε τα ζητήματα για τα οποία χρειάζεται να έρθετε σε αντιπαράθεση με την κόρη σας. Ιεραρχήστε τα ζητήματα που σας ανησυχούν και επιλέξτε αυτά που πραγματικά σχετίζονται με την ασφάλεια και την ψυχική υγεία του παιδιού σας. Δώστε το περιθώριο στην κόρη σας να πειραματιστεί με ασφάλεια και εξασφαλίστε τη διατήρηση της ανοιχτής και θετικής σχέσης μεταξύ σας. Στην πορεία της διαφοροποίησής τους, οι έφηβοι είναι πιθανό να κάνουν επιλογές, σε όλους τους τομείς, που δεν ταυτίζονται με αυτές της οικογένειας. Κατά τη γνώμη μου, οι επιλογές που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση και το στυλ δε χρειάζεται να γίνονται αντικείμενο αντιπαράθεσης. Η μόνη περίπτωση στην οποία θα είχα επιφυλάξεις, είναι αν οι επιλογές θέτουν τον/την έφηβο σε κίνδυνο. Αυτή η περίπτωση όμως κατά κανόνα δεν περιορίζεται σε επιλογές του στυλ, αλλά συνδυάζεται με συμπεριφορές υψηλού ρίσκου και σε άλλους τομείς της ζωής του εφήβου. Αν αυτό δεν συμβαίνει, τότε οι στιλιστικές επιλογές αποτελούν ένα ασφαλές πεδίο για την προσωπική έκφραση των εφήβων.

Είναι λογικό για εμάς τους ενήλικες να μην κατανοούμε κάποιες από τις επιλογές των εφήβων. Μερικές φορές, ίσως και να τις παρερμηνεύουμε κρίνοντας μέσα από το δικό μας πλαίσιο αναφορών. Αυτό που προτείνω είναι να τις αξιοποιήσουμε ως εργαλείο κατανόησης του κόσμου των εφήβων.

Αν οι ανησυχίες που αφορούν την προβολή της εικόνας της, έχουν ξεκινήσει να υφίστανται, δεν μπορείτε εσείς να γυρίσετε τον χρόνο πίσω ακόμα και αν τις θεωρείτε πρώιμες. Αυτό που μπορείτε να κάνετε, είναι να βοηθήσετε την κόρη σας να εκφράσει αυτές τις ανησυχίες της με ασφαλή τρόπο. Ακόμα, μέσα από τη διατήρηση της οικειότητας μεταξύ σας, θα τη βοηθήσετε να θέσει ερωτηματικά ως προς τις επιλογές της. Το ζητούμενο είναι να μάθει να πρωταγωνιστεί στις καταστάσεις που την αφορούν. Να μην αφήνει εξωτερικούς παράγοντες να καθορίζουν τις επιλογές της. Να μάθει να εντοπίζει τα μηνύματα που δίνει μέσα από την εμφάνισή της. Αυτές είναι σταδιακές διεργασίες στις οποίες τώρα εισάγεται το παιδί σας και για τις οποίες σας χρειάζεται δίπλα του με υπομονή, κατανόηση, ευελιξία, και χιούμορ.

Δεν πρόκειται λοιπόν για μία και μοναδική συζήτηση μέσα από την οποία θα επιλύσετε το ζήτημα της εικόνας. Πρόκειται για μια διάσταση στη μεταξύ σας σχέση που οφείλετε να αξιοποιήσετε διατηρώντας την επαφή με την κόρη σας καθώς μεγαλώνει και για οποιοδήποτε ζήτημα προκύπτει μέσα από τους πειραματισμούς και τις αναζητήσεις της.

Όσο για τον πατέρα της, δε βρίσκω τον λόγο να μην είναι συμμέτοχος στη λήψη αποφάσεων που αφορούν και την εμφάνιση της κόρης σας μια και θίγετε ζητήματα ασφάλειας που συνδέονται με την εμφάνιση και το στυλ. Αν ο πατέρας της έχει μια διαφορετική οπτική, καλό θα ήταν να τη συζητήσετε, γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ισορροπία, να συμβάλλει στην αλλαγή της δικής σας οπτικής ως έναν βαθμό και να ισχυροποιήσει τη μεταξύ σας συνεργασία για τα ζητήματα που αφορούν το παιδί σας.