Πώς να διαχειριστώ το διαζύγιο με τον/την έφηβό/-ή μου;

Γράφει στο efiveia.gr η Κλινική Ψυχολόγος Βέρα Αδαμοπούλου

Όταν οι γονείς χωρίζουν, προκαλείται μια αναταραχή σε όλη την οικογένεια. Ιδιαίτερα δύσκολο παρουσιάζεται στα παιδιά καθώς έρχονται αντιμέτωπα με μια ανατροπή της ζωής τους και μια νέα πραγματικότητα της καθημερινότητάς τους. 

Δεδομένου ότι οι έφηβοι είναι πιο ικανοί και ανεξάρτητοι, οι γονείς μερικές φορές στηρίζονται πάνω τους για να βοηθήσουν με τα μικρότερα αδέρφια ή να χειριστούν περισσότερες δουλειές, ενώ άλλες φορές βασίζονται σε αυτούς για να είναι αγγελιοφόροι μεταξύ των ενηλίκων. Παρόλο που οι έφηβοι μπορεί να είναι πιο έξυπνοι συναισθηματικά από τα μικρότερα αδέρφια τους, εξακολουθούν να μην είναι ενήλικοι και να χρειάζονται υποστήριξη από τους γονείς τους.

Επιπτώσεις

Παρόλο που το διαζύγιο είναι συνηθισμένο φαινόμενο, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα παιδιά και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο τόσο μακροπρόθεσμων, όσο και βραχυπρόθεσμων προβλημάτων ψυχικής υγείας στους εφήβους. 

Ακόμα κι αν το παιδί σας δεν παρουσιάζει συμπτώματα σοβαρής ψυχικής ασθένειας, μπορεί να εξακολουθεί να δυσκολεύεται. Οι έφηβοι των οποίων οι γονείς είναι χωρισμένοι βιώνουν ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν σε ορισμένες στιγμές της ζωή τους, όπως:

• ακαδημαϊκή παρακμή,
• προβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο,
• περιφρόνηση και μη συμμόρφωση στους κανόνες,
• κατάθλιψη,
• δυσκολία στη δημιουργία στενών σχέσεων,
• αυξημένο άγχος,
• θλίψη ή θυμός απέναντι σε έναν γονέα ή και στους δύο,
• δυσκολία συνεννόησης με αδέρφια, συνομηλίκους και γονείς,
• δυσκολία στον ύπνο,
• επικίνδυνες συμπεριφορές.

Παραδείγματα επικίνδυνης συμπεριφοράς που μπορεί να εμπλακούν οι έφηβοι, είναι:

• πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα,
• κατάχρηση ουσιών,
• αυτοκτονικός ιδεασμός και απόπειρες αυτοκτονίας.

Σημάδια κατάθλιψης

Η κατάθλιψη είναι μια συνηθισμένη αντίδραση στο διαζύγιο. Μερικές φορές τα σημάδια της κατάθλιψης είναι δύσκολο να εντοπιστούν, καθώς δεν παρουσιάζονται πάντα ως φαινομενικά χαμηλή διάθεση ή θλίψη.

Μερικές κόκκινες σημαίες ότι ο/η έφηβός/-ή σας μπορεί να παλεύει με την κατάθλιψη, είναι: 

• ακαδημαϊκή παρακμή,
• επιθετικότητα, θυμός, κυκλοθυμία, θλίψη,
• υπερβολική απομόνωση,
• υπερβολικός ύπνος,
• έκφραση απελπισίας ή αναξιότητας,
• χαμηλή αυτοεκτίμηση,
• απώλεια όρεξης,
• απώλεια ενδιαφέροντος για χρόνο με φίλους ή αγαπημένες δραστηριότητες.

Σημάδια χρήσης ουσιών

Δεδομένου ότι οι έφηβοι χωρισμένων γονιών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμπλακούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως πειραματισμοί με ναρκωτικά και αλκοόλ, είναι σημαντικό να λαμβάνετε υπόψη τα προειδοποιητικά σημάδια. Όπως η κατάθλιψη, η χρήση ουσιών δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπιστεί.

Μερικές κόκκινες σημαίες ότι ο/η έφηβος/-η σας μπορεί να κάνει χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ: 

• κόκκινα μάτια ή/και με διεσταλμένες κόρες,
• αλλαγή παρέας και φίλων,
• αλλαγές στη συμπεριφορά και τον τρόπο επικοινωνίας,
• υπερβολική κόπωση,
• μειωμένη κρίση,
• έλλειψη κινήτρων, απάθεια,
• παραμέληση της προσωπικής υγιεινής,
• κατοχή αλουμινόχαρτου, ζυγαριών, αναπτήρων, κ.λπ.,
• παραβίαση της απαγόρευσης κυκλοφορίας,
• απόσυρση από οικογενειακές δραστηριότητες,
• χρήση ουσιών/εθισμός.

Εάν ο/η έφηβος/-η σας παρουσιάζει προβλήματα συμπεριφοράς ή αντιμετωπίζει αλλαγές στη διάθεσή του, αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια. Μπορεί να ωφεληθούν μιλώντας με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας σχετικά με τις αλλαγές και τα συναισθήματα που χρειάζεται να διευθετήσουν.

Τρόπος διαχείρισης

Ο πιο σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για το πώς θα ανταποκριθούν οι έφηβοι μετά από ένα διαζύγιο εξαρτάται από τη σχέση που διατηρούν οι γονείς τους. Η σύγκρουση μεταξύ χωρισμένων γονιών αυξάνει τον κίνδυνο προβλημάτων ψυχικής υγείας στα παιδιά. 

Αν και το διαζύγιο θα είναι δύσκολο για εσάς, είναι σημαντικό να κάνετε ό,τι καλύτερο μπορείτε για να είστε παρόντες στον/στην έφηβό/-ή σας. 

Οι γονείς συμβάλλουν καθοριστικά στο να βοηθήσουν τους εφήβους τους να αντιμετωπίσουν τα περίπλοκα συναισθήματα του διαζυγίου. Η ανοιχτή επικοινωνία είναι ζωτικής σημασίας τον καιρό που διαπραγματεύεστε ένα διαζύγιο. Βεβαιωθείτε ότι ο/η έφηβός/-ή σας κατανοεί ότι μπορεί να έρθει σε εσάς για να μιλήσει για τα πράγματα που νιώθει.

Μερικές συμβουλές για να βοηθήσετε τα παιδιά να προσαρμοστούν περιλαμβάνουν: 

1. Αφήστε τους να σταθμίσουν τις αποφάσεις για τη ζωή τους.
2. Δώστε τους ασφαλή χώρο και ενημερώστε τους ότι είναι απαραίτητο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους με υγιή τρόπο.
3. Προετοιμαστείτε για αυξημένη συναισθηματική και συμπεριφορική αναταραχή.
4. Διατηρήστε ειλικρινή επικοινωνία σχετικά με τις αλλαγές στην οικογένεια.
5. Βεβαιωθείτε ότι αισθάνονται άνετα να κάνουν ερωτήσεις.
6. Ενθαρρύνετε τη σχέση τους με τον άλλο γονιό.
7. Διατηρήστε ένα σταθερό πρόγραμμα.
8. Θέστε σταθερά όρια και παραμείνετε συνεπείς με τους κανόνες και την πειθαρχία.
9. Προσφέρετε σταθερή στοργή και υποστήριξη.
10. Μοντελοποιείστε κατάλληλη συμπεριφορά.

Εκτός από τα προληπτικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να υποστηρίξετε τον/την έφηβο/-η σας, υπάρχουν επίσης ορισμένα πράγματα που χρειάζεται να αποφύγετε, όπως:

1. να διαφωνείτε με τον/την πρώην σας μπροστά στον/στην έφηβό/-ή σας,
2. να κακολογείτε τον άλλον γονέα μπροστά στο παιδί,
3. να βάζετε τους εφήβους σας στη μέση μιας σύγκρουσης μεταξύ των ενηλίκων,
4. να τους χρησιμοποιείται ως αγγελιοφόρους.

Για τους εφήβους, το διαζύγιο μπορεί να φέρει πολλές αλλαγές. Συχνά αισθάνονται ότι όλα είναι εντελώς εκτός ελέγχου κατά τη διάρκεια και μετά από ένα διαζύγιο. Ίσως πρέπει να μετακινηθούν ή να μετακομίσουν από ένα σπίτι σε ένα άλλο. Μερικές φορές αυτές οι προσαρμογές και η απώλεια ελέγχου μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται απογοητευμένοι. 

Ενώ οι έφηβοι που έχουν βιώσει διαζύγιο διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ψυχικές ασθένειες και επικίνδυνες συμπεριφορές, να θυμάστε ότι οι περισσότεροι έφηβοι θα βγουν από αυτό αλώβητοι. Να γνωρίζετε τα πράγματα που πρέπει να προσέχετε, να διατηρείτε ανοιχτή επικοινωνία και να είστε έτοιμοι να αναζητήσετε επαγγελματική υποστήριξη εάν χρειαστεί. Με τη βοήθειά σας, ο/η έφηβός/-ή σας θα το ξεπεράσει αυτό.