Οι επιπτώσεις της ανεργίας ενός ή και των δύο γονέων στην ψυχολογία των εφήβων

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Μαρία Σκαρλάτου

Η ανεργία του ενός ή των δύο γονέων πλήττει τη ζωή και την καθημερινότητα της οικογένειας και δεν αφήνει ανεπηρέαστη τη ζωή των εφήβων. Έρχεται να προσθέσει μια ακόμη δύσκολη παράμετρο στην ήδη δύσκολη και άστατη ψυχολογικά  φάση της εφηβείας. Οι αλλαγές στον οικονομικό τομέα επηρεάζουν και περιορίζουν το βιοτικό επίπεδο, τις επιλογές και την ψυχολογία όλης της οικογένειας.

Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν πολλές αλλαγές λόγω αναπτυξιακής φάσης. Τις σωματικές αλλαγές (αλλάζει το ύψος, το βάρος, το σχήμα γρήγορα, πριν προλάβουν να συνηθίσουν μια αλλαγή, έρχεται μια καινούργια) και τις συναισθηματικές – ψυχολογικές αλλαγές (προσπάθεια να διαμορφώσουν προσωπική ταυτότητα, να αυτονομηθούν, να δοκιμάσουν τα όρια τους, να συγκρουστούν με το γονέα κ.α.) Η ανεργία σαν κατάσταση έρχεται να προσθέσει επιπλέον βαθμούς δυσκολίας.

Όταν ένας γονιός χάνει την εργασία του διαταράσσονται οι ισορροπίες στην οικογένεια και προκύπτει η ανάγκη προσαρμογής στην καινούργια κατάσταση. Η αλλαγή αυτή στη συνέχεια επηρεάζει τη ζωή του εφήβου, την καθημερινότητα, τις συνήθειες και τη συμπεριφορά του.

• Οι αντιδράσεις των εφήβων μπορεί να περιλαμβάνουν: άγχος και αγωνία, ανησυχία, νευρικότητα, αρνητικότητα, απόσυρση και κλείσιμο στον εαυτό.
• Είναι πολύ πιθανό να ξοδεύουν όλο και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο και να χρησιμοποιούν αυτό σαν μέσο επικοινωνίας με φίλους, από τη στιγμή που στερούνται εξόδους.
• Μπορεί να εμφανίσουν απότομες και επιθετικές αντιδράσεις όταν λόγω οικονομικών πρέπει να περιορίσουν π.χ τις εξόδους τους ή να διακόψουν κάποια αγαπημένη δραστηριότητα ή κάποιο φροντιστήριο. Το χαρτζιλίκι τους μειώνεται και μπορεί να νιώθουν μειονεκτικά σε σχέση με άλλους συνομήλικους που δεν έχουν τέτοιους περιορισμούς.
• Αν και οι δύο γονείς είναι άνεργοι τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα και ο έφηβος βιώνει τα προηγούμενα σε διπλάσιο βαθμό. Το μέλλον του γίνεται αβέβαιο και η ανασφάλεια, οικονομική και συναισθηματική, γίνεται μέρος της καθημερινότητας.

Η ανεργία των γονιών επηρεάζει και τις επιλογές σπουδών των εφήβων. Ένας έφηβος αν η οικογένεια δεν μπορεί να στηρίξει οικονομικά τις σπουδές του σε μια άλλη πόλη, θα αναγκαστεί να επιλέξει σχολή στον τόπο κατοικίας του κάνοντας ένα αναγκαστικό συμβιβασμό επιλέγοντας πιθανότατα αντικείμενα που δεν τον ενδιαφέρουν. Ακόμη μπορεί να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τα όποια σχέδια για σπουδές προκειμένου να δουλέψει και να συνεισφέρει στην οικογένεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να νιώθει θυμό απέναντι στους γονείς, απογοήτευση, στεναχώρια, θλίψη.

Όταν η ανεργία των γονιών στερεί από την οικογένεια βασικά αγαθά και υπηρεσίες όπως για παράδειγμα ιατροφαρμακευτική κάλυψη της οικογένειας, αυξάνεται το άγχος, η αγωνία, οι φόβοι του εφήβου. Υπάρχει πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης και άλλων ψυχικών διαταραχών στον έφηβο.

Το πώς οι γονείς αντιμετωπίζουν την κατάσταση μπορεί να λειτουργήσει σαν παράδειγμα για τον έφηβο. Όσο κι αν θυμώνει, όσο κι αν διαμαρτύρεται ή εκνευρίζεται με την κατάσταση, η θετική στάση των γονιών απέναντι στα προβλήματα δίνει ένα καλό πρότυπο στους εφήβους. ‘Αλλωστε η ζωή είναι δύσκολη και τα προβλήματα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της. Η αισιόδοξη αντιμετώπιση της ζωής από τους γονείς διδάσκει την ψύχραιμη και θετική στάση  και κάνει τον έφηβο να νιώσει δυνατός κι ότι οι δυσκολίες μπορούν να ξεπεραστούν. Κοστίζει περισσότερο σε έναν έφηβο να βλέπει το γονιό απογοητευμένο, πικραμένο και βυθισμένο στη θλίψη από το μικρότερο χαρτζιλίκι που θα έχει στη διάθεσή του λόγω της ανεργίας του.