Η 14χρονη κόρη μου μού αποκάλυψε ότι έκανε σεξ και δεν ξέρω πώς να το χειριστώ

Ερώτημα αναγνώστριας

Η κόρη μου μού αποκάλυψε ότι έκανε σεξ. Είναι 14 και δεν ξέρω πώς να το χειριστώ…Μιλήσαμε, όπως μιλάμε συχνά, για τις σχέσεις, τις προφυλάξεις και τους κινδύνους που υπάρχουν, αλλά τη θεωρώ μικρή και φοβάμαι…

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Αρχικά θα συμφωνήσω μαζί σας στο ότι είναι νωρίς για μια έφηβη να ολοκληρώνει σεξουαλικά στα 14. Οι νεαροί έφηβοι βρίσκονται στη φάση της ζωής τους που διαμορφώνουν την ερωτική και σεξουαλική πλευρά της ταυτότητας τους και αυτή η διαμόρφωση είναι μια διεργασία σταδιακή που συγχρονίζεται με άλλες κρίσιμες πλευρές της ωρίμανσης. Με πολλές έννοιες ο/η έφηβος στα 14 είναι πιο κοντά στην παιδική ηλικία παρά στην ενηλικίωση. Μέσα από αυτό το πρίσμα, είναι περισσότερο πιθανό για τους νεαρούς εφήβους να μην διαθέτουν ακόμα το γνωστικό και συναισθηματικό υπόβαθρο που να τους επιτρέπει να ενσωματώσουν και το ολοκληρωμένο σεξ στην ταυτότητά τους με τρόπους που να προάγουν την ψυχοσυναισθηματική και σωματική τους υγεία. 

Ταυτόχρονα όμως οφείλω να σας επισημάνω ότι εκτός από τον ηλικιακό παράγοντα, υπάρχουν πολλοί άλλοι κρίσιμοι παράγοντες που διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται η συμπεριφορά των εφήβων. Το πλαίσιο λοιπόν, και όχι αποκλειστικά η ίδια η συμπεριφορά, μας υποδεικνύει αν αυτή η συμπεριφορά είναι επικίνδυνη. Είναι επίσης το πλαίσιο που καθορίζει κατά πόσο οι συνέπειες μιας συμπεριφοράς θα είναι αρνητικές, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο  και  μακροπρόθεσμα.

Αυτό λοιπόν στο οποίο θα πρέπει να εστιάσετε το ενδιαφέρον σας, δεν είναι η ίδια η συμπεριφορά, αλλά οι συνθήκες μέσα στις οποίες η κόρη σας ολοκλήρωσε σεξουαλικά. Το ότι έκανε σεξ είναι πλέον μια κατάσταση δεδομένη την οποία οφείλετε να αποδεχθείτε με ψυχραιμία. Ακόμα και αν προκύπτει νωρίτερα στη ζωή ενός εφήβου από το επιθυμητό για τους γονείς, η έκφραση της σεξουαλικότητας δεν παύει να είναι μια φυσιολογική ανθρώπινη εκδήλωση. Σε καμία περίπτωση δεν βοηθάμε τους εφήβους με το να αντιδρούμε υπερβολικά, με το να εκφράζουμε απόρριψη και με το να θέτουμε ζητήματα ηθικής που θέτουν σε αμφισβήτηση το αίσθημα του/της εφήβου για τον εαυτό του/της.  

Θα πρέπει να εστιάσετε το ενδιαφέρον σας στις συναισθηματικές ανάγκες που καλύπτει η κόρη σας μέσω της σεξουαλικής ολοκλήρωσης. Πρόκειται για συναισθηματικές ανάγκες που προκύπτουν μέσα από την οικεία και υγιή σύνδεσή της με ένα άλλο πρόσωπο;  Ή πρόκειται για συναισθήματα μειονεξίας τα οποία και επιχειρεί να αναπληρώσει υιοθετώντας ρόλους που ανταποκρίνονται στις επιθυμίες και τις προτεραιότητες άλλων; Χρειάζεται να συζητήσετε με την κόρη σας για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επέλεξε να ολοκληρώσει σεξουαλικά. Έχει δημιουργήσει σχέση με κάποιο συνομήλικό της αγόρι; Πρόκειται για μια σχέση ισότιμη ως προς τους ρόλους και τη δυνατότητα έκφρασης επιθυμιών και διεκδίκησης;

Αν η επικοινωνία μεταξύ σας είναι ανοιχτή και αν η κόρη σας είναι σίγουρη για την άνευ όρων αποδοχή σας, τότε θα μπορέσετε να την προσεγγίσετε ώστε να έχετε πρόσβαση στον κόσμο των σχέσεων που δημιουργεί. Σε τι είδους σχέση ολοκλήρωσε η κόρη σας σεξουαλικά; Σε μία σχέση με συνομήλικό της που χαρακτηρίζεται από μοίρασμα και συναισθηματικό βάθος; Προέκυψε η απόφαση για ολοκλήρωση μέσα από συναίνεση και των δύο, χωρίς πίεση και χωρίς συνθήκες συναισθηματικού εκβιασμού για την κόρη σας; Πώς αισθάνεται για το αγόρι με το οποίο έκανε σεξ;

Είναι σημαντικό να καθοδηγήσετε την κόρη σας σε μια διαδικασία επίγνωσης. Πρέπει να γνωρίζει η ίδια για ποιους λόγους επέλεξε την σεξουαλική ολοκλήρωση, πρέπει να είναι ενήμερη για τις συναισθηματικές ανάγκες που επιδιώκει να καλύψει μέσα από την επιλογή της να είναι σεξουαλικά ενεργή. Επίσης, πρέπει να αναγνωρίζει πώς αισθάνεται για την επιλογή της να ολοκληρώσει. Νιώθει καλά για τον εαυτό της και τον τρόπο που σχετίζεται; Σας έχει εμπιστευθεί πώς αισθάνεται για την σεξουαλική ολοκλήρωση; Νιώθει καλά με την επιλογή της; Ή μήπως αισθάνεται σύγχυση, αμφιθυμία και ενοχές;

Αν η κόρη σας ολοκλήρωσε σεξουαλικά στο πλαίσιο μιας σχέσης όπου αισθάνεται οικειότητα, σύνδεση και εμπιστοσύνη, αν ολοκλήρωσε χωρίς να πιεστεί να το κάνει, αν αισθάνεται καλά με την επιλογή της, τότε δεν έχετε λόγο να ανησυχείτε. Φυσικά και θα συνεχίσετε να συζητάτε μαζί της για τις σχέσεις, για το τι συνιστά υγιείς και ισότιμους δεσμούς, για το πώς εκφράζουμε τις επιθυμίες, τις ανάγκες μας μέσα στους οικείους δεσμούς μας. Φυσικά και θα συνεχίσετε να συζητάτε για τους κινδύνους και τις προφυλάξεις ώστε να έχει μεγαλώνοντας η κόρη σας τη δυνατότητα να παίρνει μέτρα προφύλαξης και να οριοθετεί με ασφάλεια τις σεξουαλικές της αναζητήσεις.

Αν η σεξουαλική ολοκλήρωση προέκυψε στο πλαίσιο περιστασιακής σχέσης ή τυχαίας συνεύρεσης και πάλι θα πρέπει να διερευνηθούν οι συνθήκες προκειμένου να εκτιμήσετε μαζί της αν χρειάζεται κάποιου είδους παρέμβαση για την  υποστήριξη και την καθοδήγησή της. Συχνά οι έφηβοι πειραματίζονται σεξουαλικά στο πλαίσιο περιστασιακών συνευρέσεων. Είναι χρήσιμο λοιπόν να μάθουν να ελέγχουν την αρχική παρόρμηση προκειμένου να κάνουν ασφαλείς επιλογές. Επίσης, συχνά οι έφηβοι λειτουργώντας παρορμητικά συνδυάζουν τον σεξουαλικό πειραματισμό με συμπεριφορές υψηλής επικινδυνότητας. Αν είναι αυτό το σενάριο που αφορά την κόρη σας, τότε θα σας πρότεινα να αναζητήσετε άμεσα  τη βοήθεια του ειδικού. Ο ψυχολόγος θα  βοηθήσει την κόρη σας  να προσανατολιστεί προς την επιλογή τρόπων έκφρασης που να προάγουν την συναισθηματική υγεία και  προς τη δημιουργία υγιών σχέσεων.

Συχνά οι νεαροί έφηβοι κάνουν σεξ εκφράζοντας την περιέργεια και τη διάθεση για πειραματισμό και εξερεύνηση που είναι φυσιολογικές διαστάσεις της ανάπτυξης στην πρώτη φάση της εφηβείας. Το ζητούμενο δεν είναι να επιχειρήσουμε να «απαγορεύσουμε» ή να καταπιέσουμε αυτές της εφηβικές πλευρές έκφρασης, αλλά να μπορέσουμε να υποστηρίξουμε τον/την έφηβο προκειμένου να τις διοχετεύσει σε υγιείς επιλογές χρησιμοποιώντας την κριτική του ικανότητα στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Κατά κανόνα οι γονείς ανησυχούν όταν τα παιδιά ανοίγονται προς συμπεριφορές που εκφράζουν αυτονόμηση και οδηγούν σταδιακά τα νεαρά άτομα στον κόσμο της ενηλικίωσης. Χρειάζεται όμως οι γονείς να μάθουν να διαχειρίζονται τους φόβους τους ώστε να μην εμποδίσουν τα παιδιά τους στην πορεία προς τη διαμόρφωση της ζωής τους ανεξάρτητα από την οικογένεια. Χρειάζεται με άλλα λόγια ισορροπία ανάμεσα στο περιθώριο που δίνουμε στα παιδιά μας  σε κάθε ηλικία να αυτονομηθούν παραμερίζοντας τους φόβους και τα άγχη μας και στην εκτίμηση των καταστάσεων και των κινδύνων μέσα από την οπτική του ενήλικα προκειμένου να είμαστε δίπλα τους ώστε να τα καθοδηγήσουμε όποτε χρειαστεί. Αυτά ισχύουν και για τους σεξουαλικούς πειραματισμούς των εφήβων όπως και για κάθε συμπεριφορά του εφήβου που τον απομακρύνει από την οικογενειακή ασφάλεια.

Τέλος, προκειμένου να διατηρήσετε ανοιχτή την επικοινωνία σας και να μπορέσετε να καθοδηγήσετε την κόρη σας στα νέα της ανοίγματα είναι απαραίτητο να διερευνήσετε τη δική σας στάση απέναντι στην πρώιμη έκφραση της σεξουαλικότητας και τα δικά σας συναισθήματα για το ότι η κόρη σας ολοκλήρωσε σεξουαλικά. Οι συνθήκες που οδήγησαν την κόρη σας στην ολοκλήρωση σας δημιουργούν ανησυχία για την ικανότητά της να προστατεύει τον εαυτό της; Σας δημιουργούν αμφιβολίες, ενοχές  ή ερωτήματα για την επάρκειά σας στον γονεϊκό ρόλο; Είναι πιθανό να χρειαστείτε και εσείς βοήθεια προκειμένου να αποδεχθείτε την νέα κατάσταση ζωής που εκφράζει η κόρη σας μέσω των επιλογών της, και να εντοπίσετε και να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας προκειμένου να ανακτήσετε ή και να ενισχύσετε  την εμπιστοσύνη σας στην επάρκειά σας ως γονέας.