Δημιουργός των παιδικών & εφηβικών ημερολογίων
προσωπικής ανάπτυξης και θετικής σκέψης “Το κυνήγι της Ευτυχίας”
- “Τα κλειδιά της Ευτυχίας”, Ένα ημερολόγιο προσωπικής ανάπτυξης και θετικής σκέψης, για γονείς και όχι μόνο! - 15 Οκτωβρίου 2024
- Τα παιδιά μας, η πιο στρεσαρισμένη γενιά όλων των εποχών! - 8 Οκτωβρίου 2024
- Αυτοτραυματισμός στην εφηβεία - 26 Σεπτεμβρίου 2024
Γράφει στο efiveia.gr η Κλινική Ψυχολόγος Νικολέττα Γεωργίου
Όταν μιλάμε για αυτοτραυματισμό αναφερόμαστε στην εκούσια πρόκληση πόνου ή/και σωματικής βλάβης σαν μέσο διαχείρισης έντονων συναισθημάτων, ψυχοσυναισθηματικής δυσφορίας ή ψυχολογικού πόνου. Ουσιαστικά, κάποιος που καταφεύγει σε αυτοτραυματισμό, προσπαθεί να αποσπάσει την προσοχή του από οτιδήποτε άλλο τον απασχολεί, προκαλώντας ένα άλλο δυνατό ερέθισμα, αυτό του σωματικού πόνου.
Ο τρόπος με τον οποίο “ανακουφίζει” το άτομο η διαδικασία του αυτοτραυματισμού ποικίλει. Κάποιοι αυτοτραυματίζονται σε μία προσπάθεια να “θεραπευτούν” από τον ψυχικό πόνο, άλλοι αυτοτραυματίζονται για να νιώσουν κάτι έντονο αφού γενικότερα το συναίσθημά τους μοιάζει επίπεδο και μουδιασμένο, και κάποιοι άλλοι το κάνουν ως μέσο έκφρασης του θυμού που αισθάνονται για τον ίδιο τους εαυτό. Τέλος, κάποιοι το κάνουν σαν μια απελπισμένη κραυγή βοήθειας που – για κάποιους λόγους – δεν μπορεί να εκφραστεί διαφορετικά ή έχει εκφραστεί και δεν εισακούγεται. Σε κάθε περίπτωση, ο αυτοτραυματισμός είναι σημάδι ότι το άτομο βρίσκεται σε πολύ δύσκολη ψυχολογική κατάσταση και χρειάζεται υποστήριξη.
Ο αυτοτραυματισμός μπορεί να συμβεί με διαφορετικούς τρόπους, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρούς και επικίνδυνους, όπως:
- Κοψίματα, εκδορές ή δημιουργία σημαδιών με αιχμηρά αντικείμενα
- “Πείραγμα” πληγών με αποτέλεσμα να καθυστερεί πολύ η επούλωση
- Τράβηγμα μαλλιών
- Καψίματα
- Δαγκωματιές, μώλωπες ή χτυπήματα
Οι έφηβοι που καταφεύγουν στον αυτοτραυματισμό, τις περισσότερες φορές φροντίζουν να το κρύβουν. Ντρέπονται για αυτό που κάνουν αφού αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι κάτι σύνηθες και φοβούνται ότι αν το μάθει κάποιος θα τους θυμώσει ή θα τους απορρίψει, χωρίς να κατανοήσει ότι κάτι βαθύτερο μπορεί να συμβαίνει. Μερικά σημάδια, όμως, που μπορεί να παραπέμπουν σε τέτοιου είδους προβλήματα και συμπεριφορές είναι:
- Αποφυγή δραστηριοτήτων στις οποίες φαίνεται γυμνό μεγάλο μέρος του σώματος (π.χ. κολύμβηση ή μπαλέτο).
- Εύρεση αντικειμένων που δεν ανήκουν στον προσωπικό χώρο των παιδιών (π.χ. αιχμηρά αντικείμενα, αναπτήρες, ξυραφάκια κ.λπ.)
- Αλλαγές στις συνήθειες ένδυσης των παιδιών, συνήθως προσπαθώντας να “κρύψουν” μέρη του σώματος (π.χ. προτίμηση σε μακρυμάνικες μπλούζες ανεξαρτήτως καιρού).
- Απότομες αλλαγές στις συνήθειες ύπνου και φαγητού.
- Συχνές απουσίες στο σχολείο, ξαφνική αδιαφορία για πρόσωπα και δραστηριότητες που στο παρελθόν απολάμβαναν.
- Απότομες και μεγάλες εναλλαγές στη διάθεση.
- Συνεχής νευρικότητα.
- Αισθήματα κατάθλιψης/απελπισίας/ενοχής/αναξιότητας.
- Αδιαφορία για την εξωτερική εμφάνιση.
- Παρουσία τραυματισμών που είναι δύσκολο να εξηγηθούν.
- Χαμηλά επίπεδα ενέργειας.
Αν καταλάβετε ότι το παιδί σας παρουσιάζει συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, προσπαθήστε αρχικά να διαχειριστείτε το δικό σας συναίσθημα. Είναι φυσικό να νιώσετε ανησυχία, φόβο, ενοχή, πανικό ή ακόμα και θυμό. Προσπαθήστε, όμως, να παραμείνετε και να δείχνετε ψύχραιμοι, αφού πρωτίστως χρειάζεται να μιλήσετε με το παιδί, να το υποστηρίξετε και να αξιολογήσετε τον βαθμό σοβαρότητας της κατάστασης. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι ο αυτοτραυματισμός είναι μια συμπεριφορά/σύμπτωμα κάποιας ψυχοσυναισθηματικής δυσφορίας που βιώνει το παιδί και όχι απλώς μια τρέλα ενός εφήβου. Παραμείνετε, λοιπόν, ψύχραιμοι και εκφράστε την ανησυχία σας με σεβασμό, καθησυχάζοντας το παιδί και εξηγώντας του ότι οι δυσκολίες και τα έντονα συναισθήματα είναι απολύτως φυσιολογικά, και πως το μόνο που χρειάζεται είναι να βρίσκουμε υγιείς τρόπους να τα εκφράζουμε και να τα διαχειριζόμαστε. Προσπαθήστε μέσα από συζήτηση, αν γίνεται, να κατανοήσετε τις δυσκολίες που πιθανόν να οδηγούν τον/την έφηβο στον αυτοτραυματισμό και προτείνετε την επίσκεψη σε έναν ειδικό, ο οποίος θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε την κατάσταση με τον βέλτιστο τρόπο. Πάντως, ακόμα και αν ο έφηβος αρνηθεί κατηγορηματικά να επισκεφθεί έναν ειδικό ψυχικής υγείας, θα προτείναμε να το κάνετε εσείς για να ενημερωθείτε σωστά και σφαιρικά για το συγκεκριμένο θέμα.
Ο αυτοτραυματισμός – ειδικά αν συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση και με ξεκάθαρη πρόθεση – είναι μια αρκετά σοβαρή κατάσταση. Μην την προσπεράσετε και μην την ερμηνεύσετε απλώς σαν “εφηβική τρέλα”. Σε ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως είναι η ψυχική υγεία, είναι καλύτερο να δρούμε νωρίς και προληπτικά, παρά όταν πλέον μια διαταραχή ή ένα σύμπτωμα έχει παγιωθεί, επηρεάζοντας κι άλλους τομείς της λειτουργικότητας του ατόμου.