“Ο έφηβός μου έχει εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλημέρα σας και συγχαρητήρια για την δουλειά σας!! Θα ήθελα να ρωτήσω και εγώ για τον έφηβο γιο μου κάποια πράγματα. Είναι στην Β Γυμνασίου φέτος και βλέπω μια άρνηση προς το σχολείο και μία άρνηση για διάβασμα. Να σημειώσω ότι  στο δημοτικό είχε μια πολύ καλή πορεία και αρνιόταν να πάει αδιάβαστος.

Το πρόβλημα ξεκίνησε από πέρυσι που άρχισε η καραντίνα και ουσιαστικά πήγε πολύ λίγο στον χώρο του σχολείου, με αποτέλεσμα να είναι συνέχεια σε έναν υπολογιστή μπροστά. Το μόνο που τον ενδιαφέρει πλέον είναι να παίζει. Δεν τον ενδιαφέρει να διαβάσει ούτε να βγει. Όσα όρια και αν προσπάθησα να του βάλω δεν τα τηρούσε ποτέ με αποτέλεσμα καβγάδες.

Έχει πολλά κενά στα μαθήματα από πέρυσι γιατί όσο έκαναν webex αυτός έπαιζε και όσο και αν προσπαθώ με κάποια ιδιαίτερα να τον βοηθήσω αυτός αρνείται γιατί θεωρεί ότι τον πιέζω. Όσο και αν προσπαθώ να του εξηγήσω ότι προτεραιότητα είναι το σχολείο και οι δραστηριότητες του και μετά το παιχνίδι, πάντα γυρνάει και με κατηγορεί ότι τον βάζω με το ζόρι να διαβάσει.

Δεν ξέρω πώς αλλιώς μπορούν να μπουν τα όρια στον υπολογιστή και πώς να τον κάνω να το καταλάβει ότι όλη του η ζωή δεν είναι ένας υπολογιστής. Να σημειώσω ότι παθιάζεται τόσο πολύ όταν παίζει, που την προηγούμενη βδομάδα από τα νεύρα του έσπασε τον υπολογιστή με μπουνιά. Και φυσικά όταν δεν υπάρχει ο υπολογιστής θα είναι με το κινητό. Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων.

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

H σχέση του γιου σας με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια εμπεριέχει ενδείξεις εξάρτησης. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται και εσείς, αλλά και ο ίδιος να το γνωρίζει προκειμένου να αναζητήσετε την κατάλληλη βοήθεια.

Πότε μιλάμε για εθισμό; Όταν μία συμπεριφορά επαναλαμβάνεται με τρόπο καταναγκαστικό, όταν δηλαδή το άτομο αισθάνεται μια ακατανίκητη ανάγκη να παίξει για παράδειγμα το παιχνίδι που του αρέσει, αλλά όχι επιλέγοντας πότε και για πόσο χρόνο. Ο εθισμός λειτουργεί σαν μια αναγκαστική επιλογή της συμπεριφοράς επειδή το άτομο έχει βυθιστεί στην εξάρτηση και έχει χάσει την ευρύτερη οπτική του για τη ζωή. Με απλά λόγια, ο γιος σας έχει χάσει το κίνητρό του για δραστηριότητες, εξόδους και ανταπόκριση σε υποχρεώσεις, ασχολείται αποκλειστικά με ηλεκτρονικά παιχνίδια και όλα αυτά τα στοιχεία σημαίνουν ότι υπάρχει εξάρτηση.

Ένα επιπλέον στοιχείο που χαρακτηρίζει εθιστικές συμπεριφορές είναι οι έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις του ατόμου, είτε όταν δεν μπορεί να ασχοληθεί με αυτό από το οποίο έχει εξαρτηθεί, είτε όταν κάτι άσχημο συμβαίνει μέσα στον μικρόκοσμο που περιλαμβάνει την εθιστική συμπεριφορά. Το ότι δηλαδή ο γιος σας έσπασε τον υπολογιστή δείχνει ότι ο βαθμός της εξάρτησής του είναι σε επικίνδυνο βαθμό μεγάλος.

Όπως συμβαίνει με κάθε συμπεριφορά που γίνεται εθιστική, έτσι και η ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποκτά αυτοματοποιημένο χαρακτήρα. Εκφράζεται δηλαδή μέσα από αυτόματα πρότυπα συμπεριφοράς που δεν διαμεσολαβούνται από τη σκέψη και την κρίση του ατόμου.

Αυτό που χρειάζεται να γίνει, προκειμένου να διακοπεί ο φαύλος κύκλος της εξάρτησης, είναι να αποαυτοματοποιηθεί η συμπεριφορά. Για να πάψει μια συμπεριφορά να είναι αυτόματη, προϋπόθεση είναι η σκέψη και η κρίση. Γι’ αυτό και χρειάζεται το άτομο να μπει σε μια διεργασία ενημερότητας. Να αποκτήσει σαφή επίγνωση του τι συμβαίνει στη ζωή του και των επιπτώσεων της συμπεριφοράς του.

Σας προτείνω αρχικά να επικεντρώσετε στη μεταξύ σας επικοινωνία. Είναι πολύ πιθανό και η επικοινωνία σας να έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά αυτοματοποίησης, να έχει δηλαδή διαμορφωθεί έτσι ώστε να κινείται μέσα σε συγκεκριμένα πρότυπα που είναι αδιέξοδα. Εσείς επισημαίνετε την ανάγκη για ανταπόκριση σε υποχρεώσεις, ο γιος σας να σάς αγνοεί μέχρι που να φτάσετε σε σύγκρουση, η οποία οδηγεί στην επανάληψη από πλευράς σας και από πλευράς του των ίδιων  επιχειρημάτων.

Πρώτα θα δώσετε διέξοδο στην επικοινωνία σας ώστε να αποκτήσετε πρόσβαση στο παιδί σας. Αυτό θα δημιουργήσει τη βάση για τη σωστή και κατάλληλη οριοθέτηση.

Χρησιμοποιήστε το πρόσφατο ξέσπασμά του κατά το οποίο έσπασε τον υπολογιστή, ως ευκαιρία να συζητήσετε με το παιδί σας. Παρακινήστε τον γιο σας να σκεφτεί αν οι επιλογές του στις διαφορετικές πλευρές της ζωής του αντιπροσωπεύουν τις επιθυμίες του για τον εαυτό του.

Ακούστε τις σκέψεις και τα επιχειρήματά του. Ταυτόχρονα όμως αναλάβετε και τον ρόλο σας. Ο ρόλος σας είναι να φροντίσετε και να προστατεύσετε το παιδί σας.

Περιορίστε το χρόνο έκθεσης σε οθόνες. Διαμορφώστε μαζί με το παιδί σας ένα σχέδιο για το παρόν και το άμεσο μέλλον που να περιλαμβάνει την ισορροπημένη ενασχόλησή του με υποχρεώσεις και δημιουργική δραστηριότητα. Εισάγετε εναλλακτικές και δώστε του το περιθώριο να επιλέξει. Σας υπενθυμίζω ότι η κρίσιμη αλλαγή σχετίζεται με την δυνατότητα για επιλογή. Η μονομερής, αποκλειστική  και εξαρτητική ενασχόληση με κάτι, καταργεί τη διάσταση της επιλογής και με αυτήν την έννοια αποδυναμώνει το άτομο και περιορίζει τη ζωή του.

Ο γιος σας χρειάζεται να αποκτήσει κίνητρο. Κίνητρο για το σχολείο, κίνητρο για δημιουργικές δραστηριότητες, κίνητρο για εμπλουτισμό της συναισθηματικής και κοινωνικής του ζωής.

Το πρώτο βήμα είναι να αισθανθεί και να εκφράσει ο ίδιος την ανάγκη για αλλαγή.  Θα χρειαστεί λοιπόν να τον κατευθύνετε προς την έκφραση των αναγκών του, είτε μόνοι σας μέσα από θετικό διάλογο, είτε με την βοήθεια του θεραπευτή στην περίπτωση που κρίνετε ότι η δική σας παρέμβαση δεν είναι αποτελεσματική. Ο ρόλος του θεραπευτή πιστεύω ότι θα σας είναι χρήσιμος και για την αποκατάσταση  της μεταξύ σας επικοινωνίας και για την κατεύθυνση του εφήβου προς την καταγραφή και την τροποποίηση των εθιστικών προτύπων συμπεριφοράς.

Αν έχετε τη δυνατότητα, κάντε μια οικογενειακή ημερήσια εκδρομή. Αφήστε πίσω όλες τις συσκευές σας και αφεθείτε στο να εκτιμήσετε την επαφή με τη φύση, το παιχνίδι στην ύπαιθρο, την κίνηση. Αν το κατορθώσετε, ρωτήστε τον γιο σας πώς αισθάνθηκε και αναζητήστε ευκαιρία να το επαναλάβετε. Ακόμα και  μια μικρή οικογενειακή έξοδος, χωρίς συσκευές, θα βοηθήσει την μεταξύ σας επικοινωνία και θα παρέχει στον γιο σας την ευκαιρία να αναγνωρίσει ότι υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές. Προσπαθήστε να τον εμπλέξετε σε κάποια αθλητική δραστηριότητα. Παρακινήστε τον να δοκιμάσει με τους δικούς του ρυθμούς και ενθαρρύνετέ τον να συμμετέχει σταδιακά περισσότερο.