“Με προβληματίζει η κατάσταση με τις ταινίες και τα βίντεοπαιχνίδια που κυκλοφορούν και εκτίθενται τα παιδιά μου”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα σας.

Έχω 3 παιδιά στην εφηβεία, ηλικίας 12 με 14 χρονών. Πολύ με προβληματίζει η κατάσταση με τις ταινίες και τα βίντεο παιχνίδια που κυκλοφορούν και εκτίθενται. Ήδη δίνουμε μαζί με τον σύζυγό μάχη, πόση ώρα την ημέρα και τα Σαββατοκύριακα θα βρίσκονται μπροστά στις οθόνες και κάπως βρίσκουμε τις ισορροπίες μας σε αυτό.

Με προβληματίζει όμως σε πόσες ανούσιες ταινίες και βίαια παιχνίδια είναι τα παιδιά μας εκτεθειμένα. Είμαι σοκαρισμένη από τι κυκλοφορεί. Από ταινίες με εγκλήματα, τραπ μουσική, υπερφυσική μαγεία, σεξουαλικές προτιμήσεις, βίαια παιχνίδια κτλ.
Ποτέ δεν φανταζόμουν πως τα παιδιά μου θα έβλεπαν τέτοιες ταινίες που είναι στα όρια της ηλικίας τους μεν αλλά ακατάλληλα με δικά μου πρότυπα.

Τους ενοχλεί που εγώ (όχι τόσο ο σύζυγος, αν και συμφωνούμε) σχολιάζω και εν μέρη γκρινιάζω σε αυτά, αν και νομίζω πως τα επηρεάζω και τα προβληματίζω. Πολύ όμως θέλω να μάθω πόσο επηρεάζεται η ψυχούλα τους από όλα αυτά τα εφέ και τα μηνύματα και τα πρότυπα που η κοινωνία τα εκθέτει;

Πως μπορώ, και αν πρέπει να τα προστατεύσω;

Ευχαριστώ

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Αρχικά οφείλω να σας πω ότι συμμερίζομαι τις ανησυχίες σας καθώς και εγώ ανησυχώ για το περιεχόμενο της μαζικής κουλτούρας που απευθύνεται στους σημερινούς εφήβους. Βλέπω μηνύματα που εμπεριέχουν στερεοτυπικές αντιλήψεις για το φύλο ή ακόμα και υποτίμηση του γυναικείου φύλου, βλέπω μηνύματα που εκχυδαΐζουν τη σεξουαλική έκφραση, βλέπω – όπως και εσείς – μηνύματα που εκθειάζουν την έλλειψη ηθικών φραγμών, την εγκληματική δραστηριότητα, και την επιδίωξη εύκολου πλούτου. Ταυτόχρονα όμως πιστεύω ότι και σε παλαιότερες εποχές οι έφηβοι ήταν εκτεθειμένοι σε ακατάλληλα ή αμφιλεγόμενα ή ακόμα και επικίνδυνα μηνύματα που δέχονταν μέσω της μαζικής κουλτούρας. Είναι πιθανό η διαφορά της σύγχρονης εποχής που – δημιουργεί και μεγαλύτερη ανησυχία – να βρίσκεται στη μεγάλη ευκολία για πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα και ο υπέρμετρος όγκος της πληροφόρησης στον οποίο είμαστε εκτεθειμένοι μικροί και μεγάλοι και τον οποίο πρέπει να μάθουμε όλοι να φιλτράρουμε.

Και με αφορμή την αναφορά μου στο φιλτράρισμα, θα επιχειρήσω να απαντήσω το ερώτημά σας για το κατά πόσο επηρεάζεται η ανάπτυξη και ο ψυχισμός των εφήβων από τα πρότυπα που καλλιεργούνται μέσα από τα κοινωνικά μηνύματα κάθε είδους που απευθύνονται στη δική τους ηλικία.

Η απάντησή μου οφείλει να είναι θετική. Ναι, τα παιδιά και οι έφηβοι επηρεάζονται από τα μηνύματα που δέχονται. Ναι, τα μηνύματα της ευρύτερης κουλτούρας έχουν αντίκτυπο στη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους. Ναι, τα μηνύματα που δέχονται έχουν αντίκτυπο στον συναισθηματικό τους κόσμο και στη σύνδεση αυτού του κόσμου με την διαμόρφωση του ιδιαίτερου κόσμου των αξιών τους. Θα επιχειρήσω όμως ταυτόχρονα να εισάγω και μια άλλη διάσταση προκειμένου να μετακινηθούμε από την έννοια της επίδρασης στην έννοια της αλληλεπίδρασης.

Τα παιδιά μας, όπως και εμείς οι ίδιοι, δεν είμαστε παθητικοί δέκτες των πολιτισμικών μηνυμάτων που φτάνουν σε εμάς μέσα από διάφορες πηγές. Οφείλουμε να παραμένουμε σκεπτόμενοι και οφείλουμε να καλλιεργούμε την αντίληψη και την κρίση μας ώστε να αξιολογούμε το είδος της πληροφόρησης στο οποίο έχουμε πρόσβαση και να το ενσωματώνουμε στον δικό μας κόσμο με τρόπους που εμείς επιλέγουμε και που αφορούν εμάς και όχι τον περίγυρο. Όσο καλύτερα φιλτράρουμε εμείς ο ενήλικες, τόσο πιθανότερο είναι να υιοθετήσουν και τα παιδιά μας μια τέτοια στάση ζωής. Για την περίπτωση των παιδιών και των εφήβων, προκειμένου η επίδραση να είναι σε μεγαλύτερο βαθμό αλληλεπίδραση, πρέπει να διαμεσολαβείται από τον ρόλο της οικογένειας. Με απλά λόγια, εμείς οι ενήλικες που βρισκόμαστε στο άμεσο και οικείο περιβάλλον των παιδιών και των εφήβων, είμαστε σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για το πώς εσωτερικεύονται τα μηνύματα της ευρύτερης κουλτούρας μας.

Φανταστείτε την εικόνα ενός συνεχούς από τον κόσμο της οικογένειας στον έξω κόσμο όπου σταδιακά ανοίγονται οι έφηβοι. Πώς θα εξακολουθήσετε να παρέχετε την ασφάλεια που χρειάζονται οι έφηβοι στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής; Μέσα από τη διατήρηση της σύνδεσης μαζί τους. Όσο είστε συνδεδεμένοι, θα έχετε πρόσβαση στις πληροφορίες που δέχονται και θα μπορείτε να τους κατευθύνετε στο φιλτράρισμα αυτών των πληροφοριών. Όσο είστε συνδεδεμένοι, τόσο τα παιδιά σας θα νιώθουν ότι τα δικά σας μηνύματα τα αφορούν.

Όσο τα παιδιά είναι μικρά, η ευθύνη για την έκθεση σε ηλικιακά κατάλληλο υλικό αφορά κατά κύριο λόγο τους γονείς. Η γνώμη μου σε σχέση με τις μικρότερες ηλικίες είναι ότι οι γονείς οφείλουν να οριοθετούν αυστηρά ανάλογα με το δικό τους σύστημα αξιών και να οριοθετούν σε μεγαλύτερο βαθμό την επιλογή του κοινωνικού δικτύου των παιδιών τους έτσι ώστε να είναι συμβατό με τις αξίες της οικογένειας. Η μεγαλύτερη εξάρτηση των παιδιών από τους ενήλικες σε μικρές ηλικίες μας δίνει αυτήν τη δυνατότητα. Με την είσοδο όμως των παιδιών στην εφηβεία και την ανάδυση των φυσιολογικών αναγκών για αυτονόμηση και διαφοροποίηση, τα δεδομένα μας αλλάζουν.

Το ζητούμενο δεν είναι να υποδείξουμε εμείς στους εφήβους τι είναι και τι δεν είναι κατάλληλο για αυτούς. Μεγαλώνοντας, θα είναι όλο και περισσότερο εκτεθειμένοι στα ερεθίσματα του έξω κόσμου. Το ζητούμενο είναι να έχουν μάθει να προστατεύουν τους εαυτούς τους και ταυτόχρονα να διαφοροποιούν τις επιλογές τους από μικρότερες ηλικίες. Έχει κόστος για τους εφήβους η διαφοροποίηση από τη μαζική κουλτούρα. Παρακινήστε τους λοιπόν μέσα από το δικό σας πρότυπο να εκτιμήσουν την έκφραση της μοναδικότητάς τους ως το κύριο αντιστάθμισμα αυτής της διαφοροποίησης. Δώστε τους το περιθώριο να μάθουν να επιλέγουν, να διαφοροποιούνται και να εκφράζουν τη μοναδικότητά τους. Θα εξακολουθήσουν να δέχονται πολιτισμικά μηνύματα. Οι ίδιοι όμως θα πρέπει να μάθουν να επιλέγουν με ποιον τρόπο τους αφορά το περιεχόμενο αυτών των μηνυμάτων. Αναφέρομαι σε μια διεργασία επίγνωσης στην οποία θα είστε δίπλα τους ως συνταξιδιώτες και σύμμαχοι, αν η δίοδος της επικοινωνίας σας παραμένει ανοιχτή.

Σας προτείνω λοιπόν επένδυση στη σύνδεση με τον κόσμο των παιδιών σας με ανοιχτή διάθεση, ευελιξία και υπομονή. Προσπαθήστε να κατανοήσετε ειλικρινά και με ανοιχτή διάθεση τις επιλογές τους. Συζητήστε μαζί τους όσο περισσότερο μπορείτε. Πιθανόν όμως να χρειαστεί να δημιουργήσετε μια νέα ισορροπία που να περιλαμβάνει λιγότερο «γκρίνια» και περισσότερο έκφραση απόψεων από πλευράς σας.

Μην αντιμετωπίζετε τους εφήβους ως μικρότερα παιδιά. Δείξτε εμπιστοσύνη στο κριτήριό τους. Αν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να εμπιστευθείτε το κριτήριό τους, επικεντρώστε εκεί ακριβώς. Στο να τους βοηθήσετε δηλαδή να εξασκηθούν στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της κριτικής στάσης απέναντι στον έξω κόσμο και τα μηνύματά του.

Αν βλέπετε ότι τα παιδιά σας ανταποκρίνονται στα μηνύματα της ευρύτερης κουλτούρας με έναν τρόπο που εκφράζει συμμόρφωση σε έναν κόσμο αξιών που δεν αντιπροσωπεύει την οικογένειά σας, τότε χρειάζεται οπωσδήποτε να εντοπίσετε τις συναισθηματικές ανάγκες που καλύπτονται μέσα από αυτού του είδους τη συμμόρφωση. Σε αυτήν την περίπτωση, θα χρειαστεί να βοηθήσετε τα παιδιά σας στην αναγνώριση των συναισθηματικών τους αναγκών και στην κάλυψή τους με τρόπους που προάγουν την συναισθηματική τους ευημερία. Επίσης, θα χρειαστεί να δείτε τον ρόλο της οικογένειας στη δυσλειτουργική κάλυψη συναισθηματικών αναγκών και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές στα πρότυπα που μεταδίδετε εσείς οι ενήλικες, στο συναισθηματικό κλίμα της οικογένειας και στην επικοινωνία με τον κόσμο και τις αναζητήσεις των εφήβων.

Σας προτείνω ακόμα να διαβάσετε και το προηγούμενο άρθρο μου στο efiveia.gr σχετικά με το ρόλο και την επιρροή των εφηβικών προτύπων:

«Εφηβικά πρότυπα: Πόσο χρειάζεται να μας ανησυχούν;»