Εφηβεία και μέσα κοινωνικής δικτύωσης: οδηγός επιβίωσης

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Ιωάννα Φερεντίνου

Σε μια περίοδο αναζήτησης ταυτότητας και αλλαγών, όπως αυτή της εφηβείας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ή αλλιώς social media, φαίνεται να διαδραματίζουν πολύ καθοριστικό ρόλο, παρέχοντας στον έφηβο όλα αυτά τα ποικίλα ερεθίσματα.

Στην εφηβεία, κυριαρχεί το αίσθημα αναζήτησης νέων πραγμάτων και εξερεύνησης του εαυτού σε σχέση με τον κόσμο, όπως και η ανεξαρτησία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του ο έφηβος για να επικοινωνεί και να σχετίζεται κοινωνικά. Κατά συνέπεια, περνάει πολλές ώρες στο Διαδίκτυο, από το Instagram, έως το Tik Tok και το Snapchat.

Αν σκεφτείτε τον εαυτό σας στην εφηβική του ηλικία, θα θυμηθείτε πως η κοινωνικοποίησή σας σε αυτήν την περίοδο είχε άμεση σχέση με το κουτσομπολιό, το φλερτ, τον χαβαλέ και γενικά την παρέα. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει με τον σύγχρονο έφηβο, ο οποίος όλα αυτά τα κάνει κατά βάση μέσω social media. Επομένως, κρίνεται πολύ σημαντικό για εκείνον, η χρήση τους και ο χρόνος που αφιερώνει σε αυτήν.

Εντούτοις, η χρήση των social media σαφώς ενέχει και ορισμένους κινδύνους, όπως το cyber bullying (κυβερνο-εκφοβισμός), η απώλεια της ιδιωτικότητάς τους, η υπερβολική εξάρτηση και επακόλουθη απώλεια της αυτό-οριοθέτησης.

Ακόμη και από μια νευροβιολογική προσέγγιση, αξίζει να σημειώσουμε πως ο μετωπιαίος λοβός του ανθρώπινου εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνος για την λογική κρίση και τον αυτοέλεγχο, στην εφηβεία δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένος, γι’ αυτό και οι έφηβοι δυσκολεύονται να διαχειριστούν τους περισπασμούς. Σε αυτό το σημείο, κρίνεται πολύ καθοριστικός ο ρόλος των γονέων, που είναι ωφέλιμο να είναι περισσότερο καθοδηγητικός, παρά απόλυτος ως προς την χρήση του Διαδικτύου. Αυτό σημαίνει, πως ως γονείς, χρειάζεται να τους βοηθήσετε να θέσουν κάποια όρια ως προς την χρήση του, καθώς και να είστε ενήμεροι, ώστε να τους καθοδηγείτε να αποφεύγουν τους κινδύνους που μπορεί αυτό να ενέχει.

Κάποιες ενδεδειγμένες πρακτικές είναι οι εξής:

Ενθαρρύνετε τον διάλογο και τον προβληματισμό

Εκκινήστε μια ανοιχτή επικοινωνία με το έφηβο παιδί σας, προκειμένου να αισθάνεται πως είναι πλαισιωμένο από ασφάλεια. Συζητήστε για τους πιθανούς κινδύνους του Διαδικτύου, συζητήστε για τα καλά στοιχεία του, καθώς και ακούστε τις δικές του ανησυχίες. Ενθαρρύνετε τον έφηβό σας να επεξεργαστεί το κίνητρό του, προτού ποστάρει κάτι στο Instagram. Συζητήστε εάν αυτό αφορά στην ανάγκη του να κερδίσει κάποια επιβεβαίωση ή να γίνει δημοφιλής, και προσφέρετε την στήριξή σας.

Τονίστε το πώς η τεχνολογία επηρεάζει τη συναισθηματική μας διάθεση

Για παράδειγμα, συζητήστε για το πώς οι συνεχείς ειδοποιήσεις καταφέρνουν να αποσπούν την προσοχή του ανθρώπου από ένα έργο του, πόση απόρριψη μπορεί να νιώσει εάν δεν λάβει απάντηση στο μήνυμά του, τι σημαίνει για εκείνον η ανταπόκριση με τα likes σε ένα ποστ του, πώς νιώθει όταν μιλάει σε έναν φίλο του και εκείνος παίζει με το κινητό κλπ. Επισημάνετε τις επιπτώσεις της υπερβολικής κούρασης στο σώμα, όπως ο πονοκέφαλος, ο μυϊκός πόνος στην πλάτη, η κούραση στα μάτια, όπως και ψυχολογικά συμπτώματα όπως υπερβολική ανεξήγητη ανησυχία.

Συζητήστε για τα όρια

Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να επισημανθεί η σημαντικότητα της αίσθησης της ομάδας με το έφηβο παιδί σας. Είστε μαζί σε αυτό και όχι ο ένας απέναντι στον άλλον. Οι έφηβοι ενδεχομένως ήδη γνωρίζουν πόσο μεγάλος περισπασμός είναι το Διαδίκτυο. Δεν μπορούν όμως να βάλουν ακόμη όρια στον εαυτό τους, χρειάζονται την καθοδήγησή σας. Η τοποθέτηση υγιών, ξεκάθαρων και ευέλικτων ορίων, θα γίνει η δίκη τους αυτο-οριοθέτηση ως δυνάμει ενήλικες.

Πώς θα γίνει όμως αυτό;

Μπορείτε αφού συζητήσετε, να καθορίσετε μαζί ένα ημερήσιο όριο στην χρήση του Διαδικτύου. Δώστε την επιλογή στον έφηβο να καθορίσει εκείνος ποιες ώρες της ημέρας θα απασχολείται με αυτό, αλλά αποφασίστε μαζί το όριο ανά ημέρα. Η τοποθέτηση των εν λόγω ορίων, μπορεί να γίνει και με άξονα τον χώρο. Μπορείτε, δηλαδή, να ορίσετε στο σπίτι συγκεκριμένους χώρους και στιγμές, όπου δεν θα γίνεται η χρήση του κινητού τηλεφώνου. Με τον τρόπο αυτόν, θα περιοριστεί η ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Φυσικά σε όλα αυτά, χρειάζεται να γίνεται εσείς το πρότυπο που θα μιμηθεί ο έφηβος.

Συζητήστε για τη θετική χρήση του Διαδικτύου

Μπορείτε να δώσετε στο έφηβο παιδί σας, ένα κίνητρο για κάτι καλό όσον αφορά στη χρήση των μέσων. Αυτό, μπορεί να σχετίζεται με μια καλή κοινωνική δράση, με την προώθηση ενός συγκεκριμένου σκοπού, όπου μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του και να ενθαρρυνθεί στη συμμετοχή συλλογικών δράσεων για καλό σκοπό. Με τον τρόπο αυτόν, θα αναπτύξει και την αυτοεικόνα του και την προσωπική του φωνή μέσα στο σύνολο και τον κόσμο.

Δείξτε στο έφηβο παιδί σας πως το εμπιστεύεστε

Προτιμήστε να εμπιστευτείτε την κρίση του εφήβου σας. Δείχνοντας εμπιστοσύνη και αντιμετωπίζοντας τον έφηβο με έναν ενήλικο τρόπο, του δίνουμε αυτόματα την ευκαιρία να υιοθετήσει αυτόν τον ρόλο, αλλά και να αισθανθεί πως είναι υπεύθυνος του εαυτού του. Αναπτύξτε μια σχέση εμπιστοσύνης, η οποία δεν θα βασίζεται στην πλήρη απουσία σας από την χρήση του Διαδικτύου από το παιδί σας, αλλά στην αίσθηση πως αν συμβεί κάτι λάθος και αν του γεννηθούν ανησυχίες, θα είστε εκεί για να τον ακούσετε και να τον καθοδηγήσετε.

Συμπερασματικά, ο έφηβος, σε μια περίοδο που δυσκολεύεται να ισορροπήσει την επικοινωνία με τον αληθινό κόσμο και τον χρόνο στο κινητό του, έχει ανάγκη από έναν περισσότερο υποστηρικτικό, καθοδηγητικό και συναισθηματικά κοντά του, γονέα, έναν θα λέγαμε συναισθηματικό μέντορα. Με τον τρόπο αυτόν, θα χτίσει σταδιακά την αυτάρκειά του, την αυτονομία και ανεξαρτησία του, καθώς θα μπορεί να θέσει ο ίδιος όρια στον εαυτό του και να ελέγχει τις συμπεριφορές του.