“Ο γιος μου περνά δύσκολη εφηβεία…”

Ερώτημα αναγνώστριας

Δε θέλει να ακούει το όχι ο γιος μου 17 χρονών.
Όσον αφορά τις εξόδους και την ώρα που πρέπει να επιστρέψει στο σπίτι, ποτέ δεν έρχεται στην ώρα που λέει ότι θα γυρίσει και η απάντηση του όταν το συζητήσαμε πρόσφατα είναι δεν θέλει να βρίσκεται στο σπίτι ότι δεν νοιώθει καλά και ότι δεν ξέρει τι έχει και πάντα με κλάμα..
Περνάει δύσκολη εφηβεία νομίζω δείχνουμε κατανόηση, αλλά δε ξέρω πως να του φερθώ για να καταλάβει ότι δεν πρέπει να λέει ψέματα.
Ανησυχώ που νιώθει έτσι.. Πώς να βοηθήσω;

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Στο ερώτημά σας ανοίγονται αρκετά ζητήματα που αφορούν την οικογενειακή σας ζωή. Θα χρειαζόμουν φυσικά περισσότερες πληροφορίες προκειμένου να κατανοήσω πώς αναπτύχθηκαν οι δυσκολίες στην επικοινωνία και κατ’  επέκταση στη συμπεριφορά  στις οποίες αναφέρεστε. Για τα ζητήματα της οριοθέτησης και της χρήσης του ψέματος από τους εφήβους θα σας παραπέμψω για ανάγνωση στα ήδη δημοσιευμένα στο efiveia.gr άρθρα μου:  «Η σημαντικότητα των ορίων στην εφηβεία»,  «Δεν μπορώ να επιβάλλω όρια στον έφηβο. Τι να κάνω;», « Όταν ο έφηβος λέει ψέματα (Μέρος 1ο) – Ο ρόλος της οικογένειας στην πρόληψη»,  «Όταν ο έφηβος λέει ψέματα (Μέρος 2ο) – Πώς θα στηρίξουμε τον έφηβο που καταφεύγει στο ψέμα»

Εκεί θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για την αλλαγή στις οικογενειακές δυναμικές που καθιστά εφικτή την οριοθέτηση των εφήβων. Επίσης, θα βρείτε απαντήσεις στο ερώτημα γιατί ο έφηβος χρησιμοποιεί το ψέμα ως συστατικό στην επικοινωνία με τους κοντινούς του ενήλικες και  προτάσεις για αλλαγές στην επικοινωνία μέσα στην οικογένεια που καθιστούν το ψέμα περιττό και ανώφελο.

Το σημαντικότερο ζήτημα που κατά τη γνώμη μου αναδύεται από την αφήγησή σας είναι ότι το παιδί σας δεν θέλει να βρίσκεται στο σπίτι. Αυτό είναι το ζήτημα – κλειδί που πρέπει να διερευνηθεί άμεσα και γιατί θα αποτελέσει το ερμηνευτικό πλαίσιο για τη συμπεριφορά του γιου σας και γιατί επίσης θα αποτελέσει τον καταλύτη για την αποκατάσταση της μεταξύ σας επικοινωνίας και θετικής συνδιαλλαγής. Προκειμένου να ανακαλύψετε τι κρύβεται πίσω από αυτή τη δήλωση και την αντίδραση του γιου σας, χρειάζεται να τον προσεγγίσετε με μη επικριτικό τρόπο, με τον τρόπο δηλαδή που θα του επιτρέψει να σας ανοιχτεί.

Χρειάζεται οπωσδήποτε να μάθετε και να κατανοήσετε τι ακριβώς είναι αυτό που εννοεί το παιδί σας όταν λέει ότι δεν θέλει να βρίσκεται στο σπίτι. Γιατί δεν θέλει να βρίσκεται στο σπίτι του ένας έφηβος 17 ετών;

Φυσικά και οι έφηβοι θέλουν να κινούνται εκτός σπιτιού, φυσικά και τους είναι σημαντική η κοινωνική τους ζωή και η επαφή με τους φίλους τους. Αυτή είναι μια φυσιολογική διάσταση της εφηβικής ζωής. Όταν όμως ό έφηβος εκφράζει αυτή τη διάσταση της ζωής του σε τόσο έντονη αντιδιαστολή προς την οικογενειακή ζωή, όταν δηλαδή ο έφηβος δηλώνει με έντονο τρόπο, με κλάμα και δυσφορία την άρνησή του να βρίσκεται στο σπίτι του, τότε αυτή η στάση είναι ενδεικτική δυσκολιών που πρέπει να διερευνηθούν.

Αναφέρεστε σε «δύσκολη» εφηβεία του παιδιού σας. Δεν μου είναι ξεκάθαρο τι εννοείτε. Πολλές φορές το αίσθημα που έχουμε ότι μια κατάσταση είναι δύσκολη αντικατοπτρίζει την κούρασή μας ή και την αδυναμία μας να ανταποκριθούμε με θετικό και ευέλικτο τρόπο σε αυτήν. Προκειμένου όμως να ανταποκριθούμε και να αναλάβουμε έναν υποστηρικτικό ρόλο, χρειάζεται να διερευνήσουμε το περιεχόμενο αυτής της δυσκολίας. Γι’ αυτό και θα ήθελα να δοκιμάσετε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: Τι δυσκολεύει τον γιο σας; Ποιοι κατά τη γνώμη σας παράγοντες καθιστούν την εφηβεία του «δύσκολη»; Πώς βιώνει ο ίδιος τις δυσκολίες του; Τι τον στενοχωρεί; Τι τον απομακρύνει από εσάς και από την οικογενειακή ζωή;  Πώς βιώνετε εσείς τις δυσκολίες του; Πώς επιδρούν οι δυσκολίες του γιου σας στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεστε και βιώνετε τον ρόλο σας ως γονείς; Τι είδους προσέγγιση έχετε χρησιμοποιήσει ως τώρα για να υποστηρίξετε το παιδί σας;

Ταυτόχρονα με την προσπάθεια που θα κάνετε να εντοπίσετε τις δυσκολίες του γιου σας, θα πρέπει να κάνετε και την εξής διαφοροποίηση: Θα πρέπει να ξεκαθαρίσετε αν λέγοντας «δύσκολη» εφηβεία εννοείτε ψυχοσυναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες του παιδιού σας ή αν εννοείτε δυσκολίες στη μεταξύ σας σχέση και επικοινωνία. Από την εμπειρία μου μπορώ να υποθέσω ένα σύνθετο τοπίο δυσκολιών που περιλαμβάνει όλες τις παραπάνω διαστάσεις και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση που συνήθως παγιδεύει άτομα και οικογένειες σε φαύλο κύκλο δυσλειτουργικών προτύπων επικοινωνίας.

Οι παρεμβάσεις όμως οφείλουν να αντικατοπτρίζουν τη φύση των ίδιων των δυσκολιών. Με άλλο τρόπο και έχοντας άλλο στόχο και σκεπτικό θα προσεγγίσουμε τις ψυχοσυναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες που συσχετίζονται με την ιδιοσυγκρασία, την αναπτυξιακή πορεία και το ιδιαίτερο προφίλ του ίδιου του εφήβου. Με άλλο τρόπο και έχοντας άλλο στόχο και σκεπτικό θα προσεγγίσουμε τις δυσκολίες που συσχετίζονται με τις δυναμικές των σχέσεων στο οικογενειακό σύστημα και με την επικοινωνία μέσα στην οικογένεια. Φυσικά οι δύο διεργασίες είναι αλληλένδετες και βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση.

Βοηθώντας τον έφηβο στις δικές του δυσκολίες, τον βοηθάμε να αισθανθεί επάρκεια για τον εαυτό του και να επικοινωνήσει μέσα από αυτό το πρίσμα στο πλαίσιο των κοντινών του σχέσεων. Βοηθώντας την οικογένεια να ισορροπήσει τις δυναμικές της, να ξεκαθαρίσει τους ρόλους και να αποκτήσει θετικό επικοινωνιακό κλίμα βοηθάμε τον καθένα ξεχωριστά και όλους μαζί να φροντίσουν τον εαυτό τους και την οικογένεια και αυτό το πλαίσιο φροντίδας που δημιουργείται με τη σειρά του πάλι επιδρά θετικά στις δυσκολίες της ζωής του εφήβου.

Προκειμένου να μπορέσετε να βοηθήσετε το παιδί σας, θα πρέπει να το γνωρίσετε. Θα πρέπει να ακούσετε αυτό που στην παρούσα φάση δεν είναι σε θέση να σας πει. Για να τον ακούσετε όμως, προϋπόθεση είναι να δημιουργήσετε τις συνθήκες εκείνες που θα του επιτρέψουν να σας μιλήσει. Και για να δημιουργήσετε αυτές τις συνθήκες προϋπόθεση είναι να εντοπίστε τους παράγοντες στην οικογενειακή σας ζωή που χρειάζονται αλλαγή. Όπως επισημαίνω συχνά μέσα από το efiveia.gr, δεν ωφελεί να επιχειρήσουμε μια παρέμβαση που να στοχεύει στην τροποποίηση της συμπεριφοράς του εφήβου. Η συμπεριφορά του εφήβου πρέπει να ερμηνευθεί και να αξιολογηθεί ως μήνυμα προς το περιβάλλον του. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα τοποθετήσουμε τη συμπεριφορά του εφήβου δεν είναι άλλο από την οικογενειακή ζωή. Γι’ αυτό και σας προτείνω να απευθυνθείτε πρώτα εσείς οι γονείς στον ειδικό που θα σας κατευθύνει στη κατανόηση του παιδιού σας και στη συνέχεια θα σας προτείνει κατάλληλες υποστηρικτικές παρεμβάσεις για την οικογένεια και τον ίδιο τον έφηβο.