Γράφει στο efiveia.gr η MSc Κλινικής Ψυχολογίας-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Ψυχοθεραπεύτρια Ρέα Δουμανά
Η εφηβική ηλικία χαρακτηρίζεται από την παρορμητική συμπεριφορά και την έλλειψη κριτικής σκέψης, λόγω της μη ολοκληρωμένη ανάπτυξης του προμετωπιαίου φλοιού, του κέντρου κρίσης και αποφάσεων. Λόγω αυτής της κατάστασης, οι έφηβοι απογοητεύονται πολύ εύκολα και πολλές φορές επειδή δεν έχουν αναπτύξει ψυχική ανθεκτικότητα ή δεν έχουν την στήριξη από το περιβάλλον τους, αισθάνονται μόνοι και αβοήθητοι με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως η ο αυτοκτονικός ιδεασμός και η αυτοχειρία.
Η αυτοκτονική συμπεριφορά διαχωρίζεται με βάση την ύπαρξη των παρακάτω κινήτρων:
- ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ: Θάνατος προερχόμενος από αυτοχειρία μέσω αυτοτραυματισμού
- ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ: Μία συμπεριφορά αυτοτραυματισμού με πρόθεση για επερχόμενο θάνατο μέσω αυτής της συμπεριφοράς
- ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΔΕΑΣΜΟΣ: Σκέψεις αυτοκτονίας με διαφορετικό βαθμό σοβαρότητας με στόχο την αυτοκτονία μέσω συγκεκριμένου πλάνου-σχεδίου και με πρόθεση
Σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, στην εφηβεία τα αγόρια πεθαίνουν από αυτοκτονική συμπεριφορά περισσότερο από τα κορίτσια, ενώ οι έφηβες κρατούν τα ηνία στις απόπειρες αυτοκτονίας. Στο γενικότερο σύνολο εφήβων και νέων ηλικίας 15-24 ετών, τα αγόρια κατέχουν το 80% ως προς την αυτοκτονικότητα και περίπου το 20% των θανάτων από αυτοκτονία. Τα μέσα που συνήθως χρησιμοποιούνται είναι όπλα, θάνατος από πνιγμό ή δηλητηρίαση (χάπια, ή άλλες ουσίες).
Η κυβερνοαυτοκτονία τα τελευταία χρόνια αποτελεί μία μάστιγα η οποία έχει στοιχίσει τις ζωές πολλών νέων ατόμων. Ειδικότερα στην εφηβεία η άγνοια κινδύνου και η ανάγκη για την αποδοχή από τους συνομηλίκους, είναι η ηλικία όπου η κυβερνοαυτοκτονία βρίσκει έδαφος για δράση. Το διαδικτυακό «παιχνίδι» «BLUE WHALE CHALLENGE» ή ΜΠΛΕ ΦΑΛΑΙΝΑ, απασχολεί τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος καθώς έχει δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία σε σχέση με την αυτοκτονικότητα που καλλιεργεί. Πρόκειται για μία σειρά δοκιμασιών σε ένα ιδιόμορφο παιχνίδι 50 ημερών. Η συγκεκριμένη σειρά δοκιμασιών – προκλήσεων πραγματοποιείται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (fb, κ.ά). Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού λαμβάνονται οδηγίες από κάποιο άγνωστο άτομο, που έχει χρηστεί ως «επικεφαλής», προκειμένου να οδηγήσει τον παίκτη στην ολοκλήρωση δοκιμασιών επικίνδυνων για την υγεία του και τη σωματική του ακεραιότητα (π.χ. αυτοτραυματισμοί, παρακολούθηση ταινιών τρόμου, αναρρίχηση σε ψηλά κτίρια, χρήση όπλων κλπ).
Είναι λοιπόν προφανές ότι η ανάγκη των εφήβων να διατηρήσουν την ανωνυμία τους και να καταφύγουν σε μέσα που θα τους ανακουφίσουν από τις δυσκολίες τους και το ψυχικό πόνο τους, κάνει το διαδικτυακό περιβάλλον ιδανικό σύμμαχό τους!
Οι παράγοντες που την πυροδοτούν μία αυτοκτονική συμπεριφορά είναι διαπροσωπικοί, οικογενειακοί, κοινωνικοί και γενετικοί.
Παράγοντες κινδύνου:
- Θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου-χωρισμός
- Αίσθημα απελπισίας, «κανείς δεν μπορεί να με βοηθήσει», ενοχή, απαξίωση
- Προηγούμενη απόπειρα
- Χρήση ουσιών και αλκοόλ, τζόγος (συμπεριφορές υψηλού κινδύνου)
- Διαταραχή διαγωγής
- Δυσλειτουργικός Σεξουαλικός Προσανατολισμός
- Αποτυχία
- Οικογενειακό ιστορικό με αυτοκτονικότητα
- Ψυχιατρικές διαταραχές (άγχος, κατάθλιψη, Διατ. Προσωπικότητας, ΔΠΤ, κλπ)
- Ενδοοικογενειακή βία
- Πίεση συνομηλίκων
- Κακοποίηση-παραμέληση & απόρριψη
- Έλλειψη κοινωνικής αποδοχής και υποστήριξης
- Απομόνωση
- Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου
- Θύμα εκφοβισμού ή δράστης ή άλλος ρόλος στον κύκλο του εκφοβισμού
- Πρόσβαση σε παράνομα μέσα (όπλα, φάρμακα, κλπ)
- Στιγματισμός λόγω αναζήτησης βοήθειας
- Έλλειψη κοινωνικής πρόνοιας
- Πεποίθηση ότι η αυτοκτονία θα λύσει το πρόβλημα σε ένα πολιτισμικό ή θρησκευτικό θέμα
Η ύπαρξη προστατευτικών παραγόντων συντελεί στην διαχείριση των δυσκολιών που βιώνει ένα άτομο και ειδικότερα σε μία τόσο ευαίσθητη ηλικία όσο η εφηβεία:
Προστατευτικοί παράγοντες:
- Αισιοδοξία-διαχείριση δυσκολιών-διεκδικητικότητα
- Ισχυρές σχέσεις (οικογένεια, φίλοι, κοινωνικό περιβάλλον)
- Οριοθετημένη πρόσβαση (περιορισμός) σε παράνομα μέσα
- Πολιτισμικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις που αποδυναμώνουν την έννοια της αυτοκτονικότητας και ενδυναμώνουν την διαχείριση δυσκολιών
- Εύκολη πρόσβαση σε φορείς και ιδρύματα
- Πρόσβαση σε φορείς απεξάρτησης
- Ενίσχυση του πλαισίου κλινικής και ψυχολογικής υποστήριξης
- Συζητήσεις σχετικά με τον θάνατο: συζήτηση σχετικά με το μέσο που θα χρησιμοποιηθεί
- Αλλαγές στην προσωπικότητα: εσωστρέφεια, θλίψη, κόπωση, απάθεια, άγχος
- Αλλαγές στην συμπεριφορά: Έλλειψη συγκέντρωσης στις καθημερινές δραστηριότητες (οικογένεια, σχολείο, κλπ)
- Αλλαγές στην ρουτίνα του ύπνου: Αϋπνία, εφιάλτες
- Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες: Μείωση όρεξης, βάρους ή υπερφαγία
- Φόβος έλλειψης ελέγχου: Παρόρμηση, αυτοτραυματισμός ή επίθεση σε τρίτους
Ποια είναι εκείνα τα σημεία στα οποία θα πρέπει οι γονείς και το περιβάλλον του εφήβου, να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή;
- Συζητήσεις σχετικά με τον θάνατο: συζήτηση σχετικά με το μέσο που θα χρησιμοποιηθεί
- Αλλαγές στην προσωπικότητα: εσωστρέφεια, θλίψη, κόπωση, απάθεια, άγχος
- Αλλαγές στην συμπεριφορά: Έλλειψη συγκέντρωσης στις καθημερινές δραστηριότητες (οικογένεια, σχολείο, κλπ)
- Αλλαγές στην ρουτίνα του ύπνου: Αϋπνία, εφιάλτες
- Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες: Μείωση όρεξης, βάρους ή υπερφαγία
- Φόβος έλλειψης ελέγχου: Παρόρμηση, αυτοτραυματισμός ή επίθεση σε τρίτους
Οι έφηβοι είναι οι μελλοντικοί ενήλικες. Η καλλιέργεια της ψυχικής ανθεκτικότητάς τους και η ενίσχυση της προσωπικότητάς τους αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την θωράκιση της προσωπικότητάς τους ως προς τη διαχείριση των δυσκολιών τους. Το παζλ της ζωής φτιάχνεται μέσα από δυσκολίες και ευτυχισμένες στιγμές. Αυτό που μετράει είναι η προσπάθεια που κάνει κάθε ένας μας για το χτίσιμο της προσωπικής ευτυχίας…. Εξ άλλου αυτό που θα πρέπει να καλλιεργηθεί είναι ότι η ζωή είναι οι δικές μας επιλογές… αν αυτές δεν μας κάνουν ευτυχισμένους, θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε πώς θα κάνουμε καλύτερες επιλογές, γιατί σίγουρα η αυτοκτονία είναι πράξη δειλίας και παράδοσης.