Αντιμέτωποι με το άγχος των Πανελληνίων εξετάσεων. Οδηγίες επιβίωσης για γονείς και εφήβους.

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Μαρία Σκαρλάτου

Λιγότερο από μήνας απέμεινε μέχρι να ξεκινήσουν οι εξετάσεις. Έφηβοι και γονείς στην τελική ευθεία λοιπόν! Τους βάζω μαζί σε αυτή τη φάση. Πάντα τόνιζα στους γονείς σαν ψυχολόγος πόσο σημαντικό είναι να ξεχωρίζουμε το παιδί μας, σαν πρόσωπο. Πόσο σημαντικό είναι για την προσωπικότητα του παιδιού να μην το ενσωματώνουμε στο λόγο μας, σαν δικό μας κομμάτι, αλλά να σεβόμαστε την μοναδικότητά του. Το παιδί μου διαβάζει, όχι διαβάζουμε, το παιδί μου παίρνει βαθμούς, όχι παίρνουμε βαθμούς, ούτε μας έκανε παρατήρηση ο δάσκαλος….κι άλλες τέτοιες γραφικές εκφράσεις καλό είναι να αποφεύγονται!

Αυτή η συγχώνευση με το παιδί και σε λεκτικό επίπεδο δικαιολογείται στα πρώτα χρόνια της ζωής του, στη βρεφική ηλικία και μόνο.  Αυτό το «διαβάζουμε» επανέρχεται στην Τρίτη λυκείου, όχι με τον ίδιο τρόπο αλλά μέσα από το κοινό βίωμα του άγχους. «Αγχωνόμαστε» μαζί με το έφηβο παιδί μας, ταυτιζόμαστε κάποιες φορές και βιώνουμε έντονα συναισθήματα αγωνίας, έντασης, εκνευρισμού. Και κάποιες φορές «διαβάζουμε» μαζί, κρατώντας το βιβλίο στα μαθήματα που απαιτούν αποστήθιση.

Να ξεκινήσουμε βάζοντας κάποια βασικά πράγματα στην θέση τους:

Απενοχοποίηση του άγχους

Το άγχος δεν είναι κάτι κακό και δεν είναι καλή ιδέα να περνάμε στα παιδιά μας λανθασμένα μηνύματα, όπως: μην αγχώνεσαι…. δεν πρέπει να αγχωθείς… αν έχεις από τώρα άγχος, όταν θα έρθει η ώρα των εξετάσεων τι θα κάνεις;… αν πας με τόσο άγχος θα ξεχάσεις κι αυτά που ξέρεις! Αν δε όλα αυτά τα λέμε όντως αγχωμένοι προσπαθώντας να κάνουμε τους άνετους, ακόμα χειρότερα… αφενός δεν πείθουμε τον έφηβο αφετέρου του δημιουργούμε επιπλέον ανασφάλεια.

Το άγχος είναι ένας σωτήριος προσαρμοστικός μηχανισμός,  ο οποίος βοήθησε το είδος μας να κυριαρχήσει στον πλανήτη. Είναι ένας μηχανισμός προστατευτικός, που μας προετοιμάζει ώστε να είμαστε σε εγρήγορση και να ανταποκριθούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην όποια πρόκληση. Μπορεί να είναι παραγωγικό και να μας κινητοποιήσει.

Εν ολίγοις, είναι καλό να έχουμε άγχος, μας χρειάζεται, δείχνει ότι αντιδρούμε, σημαίνει ότι έχουμε σκοπό, στόχο, σχέδιο. Αυτός που δεν έχει σκοπό, δεν έχει και άγχος.

Το να έχουμε άγχος είναι φυσιολογικό, το να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε είναι το κλειδί.

Επειδή ο κάθε έφηβος είναι μια διαφορετική και μοναδική προσωπικότητα είναι καλό να μάθει να αναγνωρίζει τη δική του απόκριση στο άγχος. Επόμενο βήμα είναι η διαχείρισή του. Για να προχωρήσουμε στη διαχείριση του, προϋπόθεση είναι η συνειδητοποίηση κι όχι η άρνηση. Όμως πως θα το διδάξουμε στα παιδιά μας, όταν δεν το έχουμε «δουλέψει» οι ίδιοι πρώτα; Δύσκολη ερώτηση… Ας το δεχτούμε σαν πρόκληση όμως για να μάθουμε μαζί με το έφηβο παιδί μας, τη διαχείρισή του. Μπορούμε να μάθουμε τεχνικές μείωσης του άγχους με τη βοήθεια ελέγχου της αναπνοής. Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα. Αρκεί να δώσετε ακριβής περιγραφή. Μου κάνει εντύπωση όταν βλέπω εφήβους και γονείς να  ψάχνουν στο google για να διαβάσουν τα συμπτώματα του άγχους ή των κρίσεων πανικού αλλά ποτέ δεν αναζητούν τρόπους και τεχνικές αντιμετώπισης του!  Εστιάζουμε στο πρόβλημα, ψάχνουμε πληροφορίες για να βυθιστούμε σε αυτό, αναλώνουμε χρόνο ψάχνοντας σε λάθος κατεύθυνση και την ίδια στιγμή αποφεύγουμε να ψάξουμε λύσεις!

Αυτό δικαιολογείται βέβαια. Το άγχος κάνει την εμφάνισή του με συμπτώματα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Αυτά παρουσιάζονται και επηρεάζουν τέσσερα επίπεδα: σώμα, σκέψη, συναίσθημα, συμπεριφορά. Σωματικά συμπτώματα: ταχυπαλμία, δυσκολία στην αναπνοή, βάρος στο στήθος, κόμπος στο στομάχι, ναυτία, τάση για έμετο, μούδιασμα άκρων και πολλά άλλα. Στη συνέχεια οι επιπτώσεις εντοπίζονται στη σκέψη. Αρνητικές σκέψεις, σκέψεις αποτυχίας και ανικανότητας. Τα συναισθήματα και η συμπεριφορά επίσης επηρεάζονται. Μπορούμε να ξεκινήσουμε με τεχνικές αναπνοής και χαλάρωσης ώστε να μειώσουμε τα σωματικά συμπτώματα. Το σώμα είναι το πιο εύκολο κομμάτι για να δουλέψουμε το άγχος μας. Ακολουθεί η σκέψη. Δεν μπορούμε να επέμβουμε στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά άμεσα. Για αυτό δεν υπάρχει πιο άχρηστη συμβουλή από το μην νιώθεις έτσι! Δεν ελέγχουμε το συναίσθημα τη στιγμή που γεννιέται…νιώθουμε έτσι γιατί απλά νιώθουμε.

Το μικρό διάστημα που έμεινε δε χρειάζεται να αναλωθούν οι γονείς στο να θυμίζουν λάθη και παραλείψεις των εφήβων: δεν διάβασες όσο έπρεπε, δεν το ένα, δεν το άλλο. Ότι δουλειά έγινε τα δύο τελευταία χρόνια, έγινε, δεν μπορεί να αλλάξει δραστικά κάτι, τώρα μια ανάσα πριν τις εξετάσεις. Οπλιστείτε με υπομονή, αγάπη, παραδοχή του άγχους σαν μιας απόλυτα φυσιολογικής παραμέτρου της προσπάθειας, ηρεμία μέσα στο σπίτι, όχι εντάσεις, και υπομονή στα ξεσπάσματα ,ώστε να «περάσουμε», μαζί όπως «διαβάζαμε» κι όπως «αγχωνόμαστε» αυτή την ψυχοφθόρα διαδικασία που ονομάζεται Πανελλήνιες Εξετάσεις.

Υπομονή λοιπόν και μην ξεχνάτε: το να αγχωθείτε είναι φυσιολογικό. Το να μην το διαχειριστείτε μπορεί να γίνει πρόβλημα. Καλή επιτυχία!

Μαρία Σκαρλάτου

Ψυχολόγος και μητέρα κόρης στην 3^η λυκείου που δίνει Πανελλήνιες