Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος, MSc Εγκληματολογίας Κωνσταντίνα Καστελιώτη, συνεργάτης του Κέντρου Λόγου, Γραφής & Συμπεριφοράς ΛΟΓΟ-ΤΕΧΝΙΑ
Η σχολική επίδοση είναι ένα ζήτημα που απασχολεί συχνά τόσο τους έφηβους μαθητές όσο και τους γονείς τους. Το άγχος για τη βαθμολογία συνήθως εντείνεται σε περιόδους εξετάσεων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τις Πανελλήνιες εξετάσεις οι οποίες πολλές φορές συνδέονται με την μελλοντική επαγγελματική εξειδίκευση του εφήβου.
Το άγχος έχει, τις περισσότερες φορές, αρνητική χροιά όμως δεν αποτελεί εξ ορισμού πρόβλημα. Μπορεί, δηλαδή, να λειτουργήσει καταλυτικά ώστε να βάλουμε προτεραιότητες, να οργανώσουμε και τελικά να επιτύχουμε τους στόχους που μας ενδιαφέρουν αλλά που ίσως τους αναβάλλουμε για καιρό.
Από την άλλη πλευρά, το άγχος δεν είναι πια παραγωγικό όταν είναι τόσο έντονο που δυσκολευόμαστε να το διαχειριστούμε. Στην περίπτωση των μαθητών, το άγχος δε βοηθάει όταν συνδέεται με αρνητικές σκέψεις. Έτσι, το διάβασμα μπορεί να είναι λιγότερο αποδοτικό όταν ο μαθητής σκέφτεται πως δε μπορεί να απομνημονεύσει τίποτα ή ότι θα αποτύχει ούτως ή άλλως. Ακόμα περισσότερο, την ώρα των εξετάσεων, το άγχος μπορεί να είναι τόσο αυξημένο που ο μαθητής να νομίζει ότι αδυνατεί να θυμηθεί έστω και το παραμικρό από αυτά που έχει μελετήσει. Δεν είναι λίγες οι φορές, άλλωστε, που το άγχος εκδηλώνεται μέσα από σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, κοιλιακούς πόνους, δύσπνοια κτλ.
Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί τους σε μια τόσο αγχογόνα περίοδο;
Τηρώντας, καταρχήν, οι ίδιοι μια ψύχραιμη και υποστηρικτική στάση. Είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουν οι γονείς τις δικές τους προσδοκίες. Κατά πόσο οι προσδοκίες αυτές συνάδουν με την επιθυμία αλλά και την προετοιμασία του μαθητή; Είναι ξεκάθαρο για τον έφηβο ότι θα έχει την αποδοχή, τον σεβασμό και την εκτίμηση των γονέων του γι αυτό που είναι ως άνθρωπος, ανεξαρτήτως της επιτυχίας του ως μαθητής; Επίσης, είναι βοηθητικό να εστιάζουμε στην προσπάθεια αντί για το αποτέλεσμα. Έτσι, ακόμα κι όταν ένα μάθημα δεν πάει καλά, η προσπάθεια συνεχίζεται και ολοκληρώνεται μόνο στο τέλος των εξετάσεων.
Το ήρεμο περιβάλλον, η σωστή διατροφή, ο καλός ύπνος, όπως και τα συχνά διαλείμματα από το διάβασμα είναι παράγοντες που διευκολύνουν τον έφηβο κατά την απαιτητική περίοδο των εξετάσεων.
Επιπλέον, όταν νιώθει το άγχος να τον καταβάλλει, μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιες τεχνικές χαλάρωσης. Μια βασική τεχνική περιλαμβάνει την επικέντρωση στην αναπνοή: το άτομο παρατηρεί αρχικά τον ρυθμό που αναπνέει. Στη συνέχεια, εισπνέει και δίνει μεγαλύτερο χρόνο στην εκπνοή. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι να νιώσει ηρεμία. Το πλεονέκτημα της παραπάνω τεχνικής είναι ότι μπορεί να εφαρμοστεί παντού και ιδιαίτερα ακριβώς πριν ξεκινήσει η εξέταση, οπότε και παρατηρείται έντονο άγχος. Χρήσιμη σε πιεστικές περιόδους μπορεί να αποδειχτεί και η εξής τεχνική απεικόνισης: το άτομο κλείνει τα μάτια και φέρνει στο μυαλό του το αγαπημένο του μέρος. Προσπαθεί να «δει» τις λεπτομέρειες που του αρέσουν από το μέρος αυτό και κυρίως να νιώσει το συναίσθημα που του δημιουργεί.
Η ενθάρρυνση από τους γονείς ενισχύει σημαντικά την προσπάθεια των μαθητών. Γι αυτό και μπορούμε να τους παροτρύνουμε να σκέφτονται τις δυνατότητές τους και τα όσα έχουν ήδη επιτύχει αντί να αναλώνονται σε αρνητικές σκέψεις. Κάθε φορά που ο έφηβος εκφράζει μια απαισιόδοξη ή υποτιμητική σκέψη για τον εαυτό του, ο γονέας μπορεί να του απαντήσει υποστηρικτικά (π.χ. «Κάνεις ήδη πολύ καλή προσπάθεια και μπορείς να τα καταφέρεις») αντί να σιωπήσει γιατί η σιωπή εδώ μπορεί να εκληφθεί ως επιβεβαίωση της αρνητικής σκέψης.
Όταν πρόκειται για τις Πανελλήνιες εξετάσεις, η ένταση των συναισθημάτων, η πίεση και το άγχος μπορεί να είναι ιδιαίτερα αυξημένα. Χρειάζεται αστείρευτη υπομονή και αν υπάρχουν εκκρεμή ζητήματα που αφορούν τον έφηβο, θα ήταν καλό να επιλυθούν μετά την περίοδο αυτή.
Ενδεχομένως ο έφηβος να είναι πιο ήρεμος αν έχουν συζητηθεί από πριν οι εναλλακτικές του επιλογές, σε περίπτωση που δεν επιτύχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Είναι σημαντικό οι γονείς να ακούσουν την επιθυμία του εφήβου και να τον βοηθήσουν να αποκτήσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το επάγγελμα της επιλογής του. Όταν οι γονείς είναι δεκτικοί και δεν προσπαθούν να επιβάλλουν την άποψή τους, τότε δείχνουν με τη στάση τους στον έφηβο πώς να είναι κι εκείνος διαλλακτικός και ίσως τότε να διευρύνει το φάσμα των επιλογών του. Άλλωστε, η επαγγελματική επιτυχία συνδέεται με πολλές, διαφορετικές επιλογές που κάνει κάποιος στη διάρκεια της ζωής του και μπορεί να μην προϋποθέτει καν την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο.
Τέλος, οι Πανελλήνιες εξετάσεις σηματοδοτούν το τέλος της σχολικής περιόδου και τη μετάβαση σε μια νέα φάση ζωής. Οι γονείς καλούνται να στηρίξουν τον έφηβο στα βήματα που θα κάνει τόσο στον επαγγελματικό όσο και στους υπόλοιπους τομείς στην αρχή της ενήλικης- πλέον- ζωής του.