efiveia.gr
Εκπαίδευση

Το παιδί μου δεν προβιβάστηκε. Και τώρα τι γίνεται;

Το παιδί μου δεν προβιβάστηκε. Και τώρα τι γίνεται;

Γράφει στο efiveia.gr η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Βρισκόμαστε στο τέλος της σχολικής χρονιάς και μετά το τέλος των εξετάσεων οι έφηβοι μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου ετοιμάζονται για τις καλοκαιρινές τους διακοπές και για τη φοίτησή τους στην επόμενη τάξη. Αυτό φυσικά ισχύει για τη συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών, αλλά όχι για όλους.

Το σημερινό μου άρθρο λοιπόν αφορά την μειοψηφία. Επειδή όμως είναι λίγοι οι έφηβοι και οι οικογένειες που αντιμετωπίζουν την ψυχολογική πίεση και τον κοινωνικό στιγματισμό της αποτυχίας προαγωγής στην επόμενη τάξη, αυτό δε σημαίνει ότι δε χρειάζεται να κατανοήσουμε τις ανάγκες τους και να τους υποστηρίξουμε. Φαντάζομαι ότι θα έχετε ακούσει την ευρέως διαδεδομένη ρήση «σήμερα, κάποιος πρέπει να κάνει προσπάθεια για να μείνει στην ίδια τάξη».

Παρά τον βαθμό αλήθειας που μπορεί να περιέχει αυτή η φράση, δεν παύει να στιγματίζει ακόμα περισσότερο τα παιδιά που δεν τα καταφέρνουν και τις οικογένειές τους. Είναι αλήθεια ότι το σχολείο ως θεσμός – ειδικά για τη βαθμίδα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης – παρέχει αρκετές διευκολύνσεις στους μαθητές, έτσι ώστε οι περισσότεροι να είναι σε θέση να περάσουν στην επόμενη τάξη. Δίνονται δύο επαναληπτικές εξεταστικές περίοδοι, ενώ συνήθως υπάρχει και μια σχετική επιείκεια ως προς τη δικαιολόγηση των απουσιών.

Δύο είναι οι αιτίες για τις οποίες οι μαθητές δεν προάγονται στην επόμενη τάξη. Οι μαθητές δεν κρίνονται ικανοί για προαγωγή λόγω του ότι η βαθμολογία τους είναι πολύ χαμηλή, ή λόγω του ότι έχουν ξεπεράσει το όριο των απουσιών. Μερικές φορές, αυτά τα αίτια συνδυάζονται: ανεπαρκής βαθμολογία και υπέρβαση του ορίου απουσιών. Κάποια παιδιά κατορθώνουν να προαχθούν στην επόμενη τάξη στις εξετάσεις του Σεπτεμβρίου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το να κριθεί κάποιος μετεξεταστέος δε συνοδεύεται και από ψυχολογική πίεση και από κοινωνικό στιγματισμό.

Ο μετεξεταστέος μαθητής είναι εκείνος που δεν μπορεί να χαρεί τις καλοκαιρινές του διακοπές, που είναι υποχρεωμένος να διαβάζει ή και να αναζητήσει φροντιστηριακά μαθήματα, ενώ επιπλέον αυτή η συνθήκη μπορεί να ανατρέψει τα καλοκαιρινά σχέδια της οικογένειας, να επιφέρει αναστάτωση και συγκρουσιακό κλίμα μέσα στο σπίτι, συνήθως ως συνέχεια της προβληματικής επικοινωνίας που ήταν ήδη εγκατεστημένη στο οικογενειακό πλαίσιο.

Θα σας προτείνω τι να κάνετε και τι να μην κάνετε στην περίπτωση που το παιδί σας έμεινε μετεξεταστέο ή στην ακόμα πιο δύσκολη περίπτωση που χρειάζεται να επαναλάβει την τάξη.

Αρχικά θα σας προτείνω να αντιμετωπίσετε το ζήτημα ως πρόβλημα προς επίλυση, και όχι ως στίβο αναμέτρησης δυνάμεων και έκφρασης παραπόνων και εκτόξευσης χαρακτηρισμών. Μέσα από την εμπειρία μου, μπορώ να υποθέσω ότι στην πλειοψηφία των οικογενειών όπου τα παιδιά αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στο σχολείο, αυτές οι δυσκολίες συνυπάρχουν και με δυσκολίες επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια. Όπως έχω συχνά τονίσει μέσα από το efiveia.gr, καμία δυσκολία των εφήβων δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί, αν πρώτα δεν αποκατασταθεί το επικοινωνιακό κλίμα μέσα στην οικογένεια και η σχέση μεταξύ γονέων και εφήβου. Όσο λοιπόν και αν είναι πιεστικό το ζήτημα του σχολείου, δεν είναι δυνατό να επικεντρωθείτε σε αυτό ξεχωριστά από το ζήτημα της μεταξύ σας σχέσης. Σας υπενθυμίζω ότι η σχέση είναι πάντοτε το πλαίσιο όπου τοποθετούμε τα ζητήματα προς επίλυση.

Το πρώτο βήμα που οφείλετε κατά τη γνώμη μου να κάνετε, είναι να εντοπίσετε με ακρίβεια τις δυσκολίες του παιδιού σας. Να βρείτε δηλαδή τι υποκρύπτεται μέσα στην αδυναμία του να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του σχολείου. Ένα πολύ συχνό ενδεχόμενο είναι η ύπαρξη αδιάγνωστων μαθησιακών δυσκολιών ή και διαταραχή ελλειματικής προσοχής.

Συχνά επίσης, οι μαθησιακές δυσκολίες δημιουργούν αίσθημα ματαίωσης, καθώς ο έφηβος βλέπει ότι, ενώ καταβάλλει προσπάθειες, δεν ανταποκρίνεται με επάρκεια. Το αίσθημα ματαίωσης και απογοήτευσης με τη σειρά του, οδηγεί σε παραίτηση, σε υποεπένδυση και απομάκρυνση από τη διαδικασία του σχολείου και της γνώσης. Είναι πιθανό λοιπόν ο/η έφηβος που δυσκολεύεται μαθησιακά, να αναπτύξει άρνηση για το σχολείο, να συσσωρεύει κενά και απουσίες και να αναπτύξει επιπλέον μια στάση αντιδραστική και επιθετική προς οποιοδήποτε θεσμό και εκπρόσωπο εξουσίας.

Αυτή η αντιδραστικότητα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να εξελιχθεί και σε εναντιωματική προκλητική διαταραχή. Ως ειδικός της ψυχικής υγείας, επιλέγω να μην χρησιμοποιώ την ταμπέλα της διάγνωσης, αν δεν ειναι απόλυτα απαραίτητο στο να με βοηθήσει στην πρσέγγιση μιας προβληματικής κατάστασης. Ας πούμε λοιπόν απλά, ότι ο έφηβος που δεν μπορεί να ανταποκριθεί, γίνεται αντιδραστικός προκειμένου να αμυνθεί, προκειμένου να προστατεύσει τον εαυτό του και να διατηρήσει ένα αίσθημα προσωπικής επάρκειας.

Μην ξεγελιέστε λοιπόν από την αντιδραστικότητα του εφήβου. Προσπαθήστε να την ερμηνεύσετε. Μόνο μέσα από κατανόηση των συναισθηματικών και μαθησιακών δυσκολιών του εφήβου μπορεί να έχουν αποτέλεσμα οι απόπειρες για κατάλληλη οριοθέτηση στο σπίτι και στο σχολείο. Πρέπει δηλαδή να ανακαλύψετε τι είναι αυτό που κάνει το παιδί σας να υποφέρει και να παραιτείται.

Συνεργαστείτε με το σχολείο και απευθυνθείτε στην κατάλληλη υπηρεσία που θα διαγνώσει το είδος των μαθησιακών δυσκολιών. Η διάγνωση θα λειτουργήσει ανακουφιστικά για το παιδί σας και για την οικογένεια και θα δώσει κατεύθυνση στο σχολείο ως προς την πιο κατάλληλη υποστήριξη του μαθητή.

Αν ο έφηβος δεν προβιβάζεται λόγω υπέρβασης του ορίου απουσιών, και πάλι θα πρέπει να εντοπίσετε και να κατανοήσετε τους λόγους που απομακρύνουν το παιδί σας από το σχολείο. Συνεργαστείτε με το σχολείο. Αναζητήστε πληροφορίες από τον ίδιο και από το σχολικό πλαίσιο για την καθημερινότητά του στον χώρο του σχολείου. Αν ο ίδιος εκφράζει απαξίωση για το σχολείο, ψάξτε τις ρίζες αυτής της απαξίωσης. Ο έφηβος που απαξιώνει το σχολείο, δεν αισθάνεται μέλος της σχολικής κοινότητας. Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό, θα σας οδηγήσουν στην αλλαγή της κατάστασης. Ο έφηβος πρέπει να υποστηριχθεί προς την κατεύθυνση της απόκτησης εσωτερικού κινήτρου για το σχολείο.

Συνήθως, ο/η έφηβος που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην οριοθέτηση που επιβάλλει ο θεσμός του σχολείου, δεν ανταποκρίνεται και σε οριοθέτηση από την οικογένεια. Αυτό για μένα σημαίνει ότι, πρώτα εσείς οι γονείς πρέπει να αλλάξετε τις στρατηγικές προσέγγισης του εφήβου. Να ρίξετε μια προσεκτική ματιά στη μεταξύ σας επικοινωνία και να εντοπίσετε πρότυπα αυταρχισμού ή πρότυπα χειρισμού που μπορεί να διαμορφώνουν τη σχέση σας και τις ισορροπίες στο οικογενειακό σας σύστημα. Χωρίς να υπάρχει συνταγή, η κατάλληλη προσέγγιση είναι συνήθως αυτή που συνδυάζει τη συμπεριφορά μέσα σε όρια, κανόνες και πλαίσιο ασφάλειας με τη θετική επικοινωνία που βασίζεται σε αποδοχή, ζεστασιά και σεβασμό.

Υπάρχουν συνθήκες αμοιβαίου σεβασμού στην οικογένειά σας; Αν όχι, χρειάζεται να εντοπίσετε τους παράγοντες που συμβάλλουν στην έλλειψη σεβασμού και να δημιουργήσετε το υπόβαθρο για την καλλιέργεια σχέσεων αμοιβαίας φροντίδας μέσα στο πλαίσιο που ορίζουν οι ρόλοι σας. Μην ξεχνάτε ότι εσείς είστε οι ενήλικες και εσείς πρέπει να αναλάβετε την οριοθέτηση, χωρίς αυτό φυσικά να μεταφράζεται σε αυταρχισμό και απόπειρα για επιβολή της εξουσίας σας.

Η αποτυχία προαγωγής είναι γεγονός που δεν αλλάζει. Αυτό όμως που μπορείτε να ελέγξετε και να διαμορφώσετε, είναι η αντίδραση του παιδιού σας και της οικογένειάς σας απέναντι στο γεγονός. Σας υπενθυμίζω ότι δεν είναι τα ίδια τα γεγονότα που οδηγούν σε ψυχικό τραύμα, αλλά η δική μας αντίδραση σε αυτά.

Μου έχει τύχει να γνωρίσω ενήλικα άτομα που έχουν επαναλάβει μία τάξη στο σχολείο. Συνήθως αναφέρονται στην εμπειρία τους αυτή ως μια ιδιαίτερα φορτισμένη, αρνητική ή ακόμα και τραυματική εμπειρία των νεανικών τους χρόνων, που μπορεί ακόμα και να δημιουργεί συναισθήματα απαξίωσης για τον εαυτό και προσωπικής μειονεξίας. Αυτό ακριβώς πρέπει να προλάβετε.

Υποστηρίξτε το παιδί σας προκειμένου να μην χρεωθεί ένα ανεπανόρθωτο ψυχικό τραύμα. Υποστηρίξτε το προκειμένου να μπορέσει να μετατρέψει μια αρνητική εμπειρία σε υλικό που οδηγεί σε ψυχική ανθεκτικότητα. Όσο και αν ακούγεται παράδοξο, η εμπειρία αυτή δε χρειάζεται να αποτελέσει ένα αρνητικό ορόσημο ζωής. Μπορεί, με την κατάλληλη υποστήριξη και πλαισίωση, να λειτουργήσει ως εμπειρία που δίνει δύναμη, όπως και κάθε άλλη αντιξοότητα στη ζωή.

Μην αφήσετε το παιδί σας απροστάτευτο. Μην επιτρέψετε να γίνει το παιδί σας θύμα εκφοβισμού. Το επισημαίνω αυτό, λόγω του ότι πολλά παιδιά στοχοποιούνται όταν δεν προάγονται στην επόμενη τάξη. Μην αφήσετε το παιδί σας να χρεωθεί την αδυναμία του να ανταποκριθεί στο σχολείο, ως ανεπάρκεια της προσωπικότητάς του. Βοηθήστε το να αντιμετωπίσει συμπεριφορές υποτίμησης από το περιβάλλον των συνομηλίκων, θωρακίζοντας την αυτοεκτίμησή του, παρά την αποτυχία σε έναν οποιοδήποτε τομέα της ζωής. Εξηγήστε ότι οι αντιξοότητες είναι αναμενόμενη διάσταση της ζωής και ότι μέσα από τις αντιξοότητες μαθαίνουμε να ανταποκρινόμαστε σε προκλήσεις.

Το παιδί σας θα υποχρεωθεί να φοιτήσει με παιδιά λίγο μικρότερα την επόμενη χρονιά. Αυτό το γεγονός μπορεί εύκολα να γίνει στίγμα και λόγος στοχοποίησης σε αυτές τις ηλικίες. Μην αφήσετε το παιδί σας να πέσει θύμα της ειρωνείας των άλλων παιδιών. Για να το εξασφαλίσετε αυτό, προυπόθεση είναι φυσικά να μην ειρωνευτείτε εσείς ποτέ το παιδί σας για τίποτε, ούτε φυσικά και για τη σχολική του αποτυχία. Μάθετε στο παιδί σας ότι δε χρειάζεται να απολογείται σε τρίτους για τις αδυναμίες του. Ότι δεν χρειάζεται να «αποδείξει» σε κανέναν τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει. Ότι στη ζωή εκθέτουμε την ευαλωτότητά μας στους ανθρώπους που μας αφορούν. Δημιουργήστε μια συμμαχία με το παιδί σας. Εξασφαλίστε ότι το σπίτι σας είναι ένα ασφαλές καταφύγιο, ειδικά όταν το σχολείο – όπως ισχύει τουλάχιστον στην παρούσα φάση – δεν είναι ασφαλές καταφύγιο για τον έφηβο.

Σας υπενθυμίζω ότι αυτό που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί είναι τα αίτια που συμβάλλουν στην σχολική αποτυχία. Αν εντοπίσετε τα αίτια, τότε είναι αυτονόητο ότι η σχέση του παιδιού σας με τον θεσμό του σχολείου θα αλλάξει.

Αφήστε στο παιδί σας το περιθώριο να σας εκφράσει πώς αισθάνεται. Αν η έκφραση συναισθημάτων περιορίζεται στον θυμό, βοηθήστε τον/την έφηβο να εντοπίσει και όλα τα άλλα συναισθήματά του και να αναγνωρίσει το γεγονός ότι πολλά δύσκολα συναισθήματα είναι πιθανό να μεταμφιέζονται σε θυμό. Αφήστε του το περιθώριο να σας εκφράσει τους φόβους και την ανασφάλειά του για το παρόν και το μέλλον. Αφήστε του το περιθώριο να σας εκφράσει το αίσθημα μειονεξίας που είναι πιθανό να απορρέει από τις καταστάσεις που αδυνατεί να διαχειριστεί. Διαχωρίστε εσείς και βοηθήστε και τον έφηβο να διαχωρίσει το αίσθημα της προσωπικής του αξίας από οποιαδήποτε εμπειρία ζωής όπου δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί όπως απαιτείται.

Εκφράστε και τα δικά σας συναισθήματα προσεκτικά. Λέγοντας προσεκτικά, εννοώ να εκφράσετε τα συναισθήματά σας προκειμένου να μοιραστείτε μαζί του τη δική σας εσωτερική πραγματικότητα και όχι να τον/την κατηγορήσετε. Οι κατηγορίες και η καλλιέργεια κλίματος ενοχής και ντροπής δεν βοηθούν. Ήδη ο έφηβος αισθάνεται ενοχή και ντροπή. Ήδη αισθάνεται ανεπαρκής και «αποτυχημένος», ακόμα και στην περίπτωση που το μόνο που εκφράζει είναι η απαξίωση για το σχολείο.

Είναι πιθανό και ο ίδιος ο έφηβος και εσείς οι γονείς να χρειαστείτε τη βοήθεια του ειδικού, προκειμένου να διαχειριστείτε και να ρυθμίσετε συναισθήματα και επίσης να διαχειριστείτε και δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις που προκύπτουν. Για παράδειγμα, ο έφηβος είναι πιθανό να χρειάζεται υποστήριξη προκειμένου να δημιουργήσει νέες ισορροπίες στις σχέσεις του με παλιούς και νέους συμμαθητές και με τους εκπαιδευτικούς.

Συχνά, οι οικογένειες κρίνουν ότι η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος θα είναι βοηθητική για τη συνέχιση της φοίτησης. Πράγματι, μπορεί να λειτουργήσει θετικά η αλλαγή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η επιλογή διαφορετικού πλαισίου δε συνοδεύεται από στιγματισμό που είναι πιθανό να δημιουργήσει εκ των προτέρων ένα κλίμα επιφύλαξης απέναντι στον έφηβο. Συνυπολογίστε όλους τους παράγοντες, εστιάζοντας κυρίως στη σχέση και συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και στην αποδοχή από τους συνομηλίκους και με γνώμονα αυτούς τους παράγοντες αποφασίστε μαζί με τον έφηβο αν χρειάζεται αλλαγή σχολείου. Ζητήστε και τη γνώμη των εκπαιδευτικών. Παρακινήστε τον έφηβο να χρησιμοποιήσει την αλλαγή ως ευκαιρία για δημιουργία νέων ισορροπιών. Καμία αλλαγή δε λειτουργεί θετικά χωρίς τη δική μας θετική συμβολή.

Χωρίς να τον κατακρίνετε, προσπαθήστε να εντοπίσετε από κοινού τα στοιχεία που δυσκολεύουν τη σχέση του με το σχολείο και τα στοιχεία που θα μπορούσαν να την διευκολύνουν. Γίνετε σύμμαχοι του παιδιού σας, παρά τον πειρασμό να υιοθετήσετε τον ρόλο του δικαστή.

Αν το παιδί σας έχει ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση και εκφράζει γενικότερη άρνηση για το σχολείο, σας προτείνω να επιμείνετε στην αποκατάσταση της σχολικής του πορείας εστιάζοντας στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων ψυχοσυναισθηματικών, κοινωνικών και μαθησιακών δυσκολιών του. Αν όμως παρά την προσπάθεια αποκατάστασης, ο έφηβος επιμένει ότι το σχολείο δεν έχει κανένα νόημα για τον ίδιο, αν βλέπετε ότι υποφέρει, ότι αδυνατεί να δώσει περιεχόμενο στον μαθητικό ρόλο, τότε καταστρώστε μαζί του ένα plan B, ένα εναλλακτικό σχέδιο που θα τον βοηθήσει να δημιουργήσει ένα όραμα για το παρόν και το μέλλον του. Αναζητήστε μαζί επαγγελματικές κατευθύνσεις που θα του ταίριαζαν και τα κατάλληλα επαγγελματικά πλαίσια μαθητείας.

Συνοψίζοντας, αυτό που σας προτείνω είναι πρώτα η αποδοχή της σχολικής αποτυχίας ως γεγονότος ξεχωριστού από την ταυτότητα, την προσωπικότητα και την αξία του παιδιού σας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, σας προτείνω να διαχειριστείτε την εμπειρία ως πρόβλημα προς επίλυση. Αυτή η προσέγγιση θα σας επιτρέψει να επιστρατεύσετε τεχνικές επίλυσης προβλημάτων και να θωρακίσετε την ψυχική ανθεκτικότητα του εφήβου. Αν υπήρχε ένα μαγικό ραβδί που να μετατρέπει τις αρνητικές μας εμπειρίες σε ευκαιρίες για αυτογνωσία, επίγνωση, επιστράτευση εσωτερικών δυνάμεων και αλλαγή, αυτό το μαγικό ραβδί θα ήταν τα θετικά πρότυπα επικοινωνίας. Γι’ αυτό και σας προτείνω αποκατάσταση της επικοινωνίας με τον έφηβο προκειμένου να αποκατασταθεί και η σχέση του με το σχολείο.

Διαβάστε επίσης:

Υπάρχει αποτυχία;

efiveia.gr

Το παιδί μου απέτυχε στις Πανελλήνιες εξετάσεις! Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς. Τι έχει να μας πει ο σύμβουλος σταδιοδρομίας

Μαρία Κουγεμήτρου

Το έφηβο παιδί μου φεύγει για σπουδές!

Κλεονίκη Πανταζή

Το έφηβο παιδί μου δε διαβάζει…

Κλεονίκη Πανταζή

Το άγχος των σχολικών εξετάσεων

efiveia.gr

Το άγχος των εξετάσεων

efiveia.gr

Αφήστε σχόλιο

Social Media Auto Publish Powered By : XYZScripts.com