“Η κόρη μου δεν έχει απολύτως κανέναν φίλο”

Ερώτημα αναγνώστριας

Γειά σας, 

Τον τελευταίο καιρό, ανησυχώ όλο και περισσότερο για την κόρη μου, η οποία μόλις τελείωσε την πρώτη λυκείου.. Η κόρη μου ήταν πάντα εξωστρεφής, αλλά τα τελευταία χρόνια, έχει αποσυρθεί εντελώς. Δεν έχει απολύτως κανέναν φίλο και είναι ξεκάθαρο ότι τη στεναχωρεί πολύ. Η τελευταία φορά που μπορώ να θυμηθώ ότι είχε κάποια φίλη που έβλεπε τακτά ήταν πριν την καραντίνα.

Είναι άριστη μαθήτρια, άλλα από το σχολείο, γυρνούσε συνεχώς θλιμμένη. Μου λέει ότι μιλάει με άτομα στο σχολείο αλλά δεν θέλουν να βγαίνουν μαζί της και έτσι νοιώθει πως δεν θέλουν να είναι φίλες.

Αυτό το γεγονός της προκαλεί έντονη θλίψη. Είναι συνεχώς στο δωμάτιο της, κλαίει, έχει αϋπνία και έχει χάσει κάθε όρεξη να πάμε οπουδήποτε μαζί, ως οικογένεια.

Την πηγαίνουμε σε εξωσχολικές δραστηριότητες και σε φροντιστήριο όπου δεν έχει βρει κανέναν. Όμως, όλοι οι καθηγητές της μου λένε ότι στην τάξη συμπεριφέρεται καλά και δεν έχει πρόβλημα να κοινωνικοποιείται, και για αυτό νομίζω ότι απλά δεν ξέρει να δημιουργήσει κάποιον στενό δεσμό.

Τώρα που έφτασε το καλοκαίρι κόπηκε και αυτή η μικρή επαφή της με άτομα, και έχει επηρεάσει τρελά την ψυχολογία της.

Ως μητέρα, μου ραγίζει η καρδιά να την βλέπω έτσι. Θέλω να τη στηρίξω με όποιον τρόπο μπορώ, αλλά ως άτομο που έχει ακόμα στενές φίλες από το δημοτικό και πριν, δεν ξέρω πως. 

Την έχω πάει σε δύο ψυχολόγους και μια ψυχίατρο, οι οποίοι μου είπαν ότι έχει μια ελαφριά περίπτωση αυτισμού, όμως δεν πιστεύουν ότι αυτό πρέπει να την εμποδίζει τόσο στην την δημιουργία σχέσεων, αφού μπορεί να μιλήσει και να κρατήσει συζήτηση κανονικά. 

Απαντά η Ψυχολόγος Ιωάννα Φερεντίνου

Η κόρη σας φαίνεται να έχει αρκετά χαμηλή αυτοεκτίμηση, η οποία την ωθεί και σε μια τάση απόσυρσης και αποφυγής των δύσκολων καταστάσεων που μπορεί να βιώνει και να σχετίζονται με το περιβάλλον της. Θα ήταν πολύ σημαντικές για εμένα, κάποιες πληροφορίες σχετικά με το αναπτυξιακό και κοινωνικό της ιστορικό, αλλά και πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό της οικογένειάς σας. Με λίγα λόγια, καθοριστικοί σε αυτές τις περιπτώσεις διαδραματίζουν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες στη ζωή του παιδιού.

Επίσης, θεωρώ πολύ σημαντικό να κάνετε κι εσείς μια ενδοσκόπηση σχετικά με το πώς προσεγγίζετε τις κοινωνικές καταστάσεις με νέα για εσάς πρόσωπα. Αναφέρομαι σε νέα πρόσωπα, καθώς μου είπατε πως οι δικές σας φιλικές σχέσεις έχουν κατά βάση την αφετηρία τους στο δημοτικό. Επομένως, σκεφτείτε εσείς πώς αντιμετωπίζετε την προσέγγιση και την επικοινωνία με ένα νέο φιλικό πρόσωπο; Δείχνετε εύκολα εμπιστοσύνη; Σας είναι εύκολο να προσεγγίσετε εσείς πρώτα ένα νέο πρόσωπο σε ένα κοινωνικό περιβάλλον; Τα παιδιά, υιοθετούν το πρότυπο που βλέπουν από τους γονείς τους: εκτός από εσάς, ο πατέρας και τα υπόλοιπα στενά πρόσωπα το παιδιού πώς αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές τους σχέσεις;

Όλα αυτά είναι ερωτήσεις προς ενδοσκόπηση, μιας και δεν μπορώ να σας τις κάνω εκ του σύνεγγυς και να λάβω άμεση απάντηση.

Για αρχή, προτείνω να ξεκινήσετε έναν ανοιχτό διάλογο με την κόρη σας, προκειμένου να πάρετε πληροφορίες σχετικά με το πώς εκείνη νιώθει στις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις, όποιες κι αν είναι αυτές. Ανοίξτε αυτήν τη συζήτηση περισσότερο με σκοπό την υποστήριξη και την ενεργητική ακρόαση, όχι τη «λύση στο πρόβλημα» που έχει η κόρη σας. Σε αυτήν τη φάση χρειάζεται κάποιον να της δείξει εμπιστοσύνη, κατανόηση και να ακούσει όλα αυτά που υπάρχουν στο μυαλό της. Δώστε, λοιπόν, για αρχή, χρόνο να την ακούσετε. Αυτόματα, θα νιώσει σημαντική, θα νιώσει πως είναι φυσιολογικό να αισθάνεται έτσι και πως έχει η ίδια αξία.

Προσπαθήστε να μην της ενισχύετε τις αποφυγές της από την δύσκολη κατάσταση.  Σίγουρα έπειτα από μια ματαίωση θα χρειαστεί τον χώρο και τον χρόνο της να ξεσπάσει το συναίσθημά της. Εντούτοις, από τα λεγόμενά σας αισθάνομαι πως η κόρη σας έχει μπει σε έναν φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο ματαιώνεται συνεχώς από τις προσδοκίες της σχετικά με την σύναψη φιλικών σχέσεων, με αποτέλεσμα την πλήρη απόσυρσή της. Αυτό, ενδεχομένως να την ωθεί και σε διαστρεβλωμένα πολλές φορές συμπεράσματα πως κανένας δεν την θέλει για παρέα, παραβλέποντας πιθανά θετικά πράγματα που μπορεί να έχουν συμβεί.

Αξίζει να σημειωθεί, πως είναι σημαντικό να επιβεβαιώσετε πως όλη αυτή η τάση απόσυρσης, θλίψη και η ματαίωση, έχει πλήρη συσχέτιση με το κοινωνικό κομμάτι και όχι με κάτι άλλο. Αυτό το επισημαίνω, καθώς οι εκπαιδευτικοί, όπως μου λέτε, έχουν μια εικόνα ενός παιδιού που κοινωνικοποιείται. Το θεωρώ σημαντικό να διερευνηθεί αυτό, με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου.

Πολλές φορές, επίσης, η αυτοεικόνα του εφήβου, έχει τόση επίδραση στο εξωτερικό του περιβάλλον, που μπορεί να επηρεάσει και τον τρόπο που τον βλέπουν οι άλλοι. Με άλλα λόγια, ο τρόπος που σκέφτεται για τον εαυτό της, ενδεχομένως να την κάνει να πιστεύει πως δεν θα καταφέρει ποτέ να δημιουργήσει στενές σχέσεις φιλίας και όντως να μην συμβαίνει αυτό.  Επομένως, να κοινωνικοποιείται μεν στο πλαίσιο της τάξης, αλλά να μην είναι «ανοιχτή» να  επεξεργαστεί και να μεταβολίσει πιθανά ερεθίσματα σύναψης στενότερης φιλικής σχέσης ή με την πρώτη αμφιβολία της, να παραιτείται από την διατήρηση της φιλίας της και να ματαιώνεται ξανά.

Πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το γονεϊκό βλέμμα. Περισσότερο και από τα λόγια μας ως προς το παιδί. Αν το γονεϊκό βλέμμα μαρτυράει απογοήτευση, λύπηση, άγχος για τη ζωή του παιδιού, υπερπροστασία, αγωνία, το παιδί/ο έφηβος, μετά, εσωτερικεύει και υιοθετεί αυτόν τον ρόλο, τον αποθηκεύει στο ψυχικό του όργανο και καταγράφεται ως στοιχείο του εαυτού του,  εκπέμποντάς τον, εν τέλει, προς το εξωτερικό του περιβάλλον και ενισχύοντας έτσι τις κοινωνικές του δυσκολίες.

Επιπλέον, ας αναλογιστούμε το γεγονός πως βρίσκεται σε μια περίοδο μετάβασης, μια περίοδο αλλαγής. Η εφηβεία, είναι από μόνη της μια φάση ζωής που δεν αποτελείται από σταθερότητα και ασφάλεια, αλλά από αβεβαιότητα. Χρειάζεται αρκετή υπομονή και παροχή χρόνου, όχι μόνο στο παιδί, αλλά και σε εμάς ως γονείς, καθώς πιθανώς η περίοδος αυτή να αγγίζει και δικά μας ναρκισσιστικά κομμάτια, στην ιδέα ότι η έφηβη κόρη μας δεν έχει την εικόνα που θέλαμε να έχει. Καταλαβαίνω πως έχετε παρά πολλή αγωνία, αλλά πάρτε κι εσείς τον χρόνο σας, μαζί με την κόρη σας.

Πολύ σημαντικό βήμα θεωρώ τις επισκέψεις σας σε ψυχολόγο. Δεν μου αναφέρετε στο μήνυμα αν εξακολουθεί να πηγαίνει η κόρη σας, αν δεν συμβαίνει αυτό, η γνώμη μου είναι να συνεχίσει τις συνεδρίες. Ο ψυχολόγος, θα την βοηθήσει να εντοπίσει τους παράγοντες οι οποίοι την εμποδίζουν να εκδηλώσει αυτοπεποίθηση και σιγουριά στις κοινωνικές προκλήσεις. Θα την βοηθήσει, επίσης, να διαχειρίζεται πιο λειτουργικά την ματαίωση και να αναπτύξει τις κοινωνικές της δεξιότητες ακόμη παραπάνω. Επιπλέον, θα βοηθηθεί να ενδυναμωθεί η αυτοεικόνα της και η αίσθηση επάρκειας που έχει για τον εαυτό της. Όλα αυτά, φυσικά, σχετίζονται άμεσα με το πώς βλέπει και ο ίδιος ο γονέας την ψυχοθεραπεία, αλλά και το εσωτερικό κίνητρο του εφήβου.

Επίσης, βοηθητική κρίνεται και η συμβουλευτική γονέων, η οποία θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε όλη την περίοδο της εφηβείας της κόρης σας και να βρείτε μαζί με τον ειδικό, τρόπους να την στηρίξετε, όπως μου αναφέρετε πως έχετε τη διάθεση, αλλά δεν ξέρετε πώς.

Θυμηθείτε: δεν θα λύσετε εσείς το ζήτημα της κόρης σας, θα είστε όμως δίπλα της, ώστε όταν κάνει λάθος, να την βοηθήσετε να το διορθώσει.