“Είναι “προσβλητικό” για το/την έφηβο/η να ενεργοποιήσω τον γονικό έλεγχο στο κινητό του/της;”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα. Είναι “προσβλητικό” για τον/την έφηβο/η να ενεργοποιήσω τον γονικό έλεγχο στο κινητό του/της;

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Και ναι και όχι. Η ενεργοποίηση του γονικού ελέγχου μπορεί να είναι προσβλητική για τον/την έφηβο, μπορεί όμως και να είναι χρήσιμη, χωρίς να είναι προσβλητική. Την απάντηση θα την αναζητήσετε στη μεταξύ σας σχέση.

Ο γονικός έλεγχος είναι μια χρήσιμη εφαρμογή για τα μικρότερα παιδιά, στην περίπτωση που τους παραχωρείται από την οικογένεια ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο πιο ελεγχόμενη και εποπτευόμενη οφείλει, κατά τη γνώμη μου, να είναι η πρόσβαση στο διαδίκτυο. Μέσα λοιπόν από τη σωστή και ηλικιακά κατάλληλη οριοθέτηση στην παιδική ηλικία, τα παιδιά φτάνουν στην εφηβεία διαμορφώνοντας σταδιακά και ελεγχόμενα μια ασφαλή σχέση με τον διαδικτυακό κόσμο. Επειδή και ο πραγματικός και ο διαδικτυακός κόσμος εμπεριέχουν κινδύνους για τα παιδιά, το ζητούμενό μας είναι να μάθουν να αναγνωρίζουν τους κινδύνους, να διαφοροποιούν μεταξύ κατάλληλων και επικίνδυνων καταστάσεων για τα ίδια και να μάθουν σταδιακά να προστατεύουν τον εαυτό τους ακόμα και όταν οι γονείς δεν μπορούν να είναι παρόντες.

Μια και διατυπώνετε το ερώτημα για τον έλεγχο, θεωρώ χρήσιμο να δούμε μαζί τι σημαίνει έλεγχος. Πώς ορίζετε εσείς την έννοια του ελέγχου; Πώς διαφοροποιείτε στην σχέση με το παιδί σας μεταξύ της οριοθέτησης και του ελέγχου; Αναφέρομαι στη διάσταση του ελέγχου στον κανονικό και όχι στον διαδικτυακό κόσμο. Τι σημαίνει για εσάς ελεγκτική συμπεριφορά και τι σημαίνει συμπεριφορά οριοθέτησης; Πώς έχετε ως τώρα διαχειριστεί ζητήματα που σχετίζονται με τα επίπεδα αυτονομίας και ταυτόχρονης υπευθυνοποίησης του παιδιού σας; Πιστεύετε ότι ως γονείς κατορθώνετε να υιοθετείτε κατάλληλα και ευέλικτα όρια; Υπάρχει συνεργασία και σύμπνοια με το παιδί σας και με τις επιθυμίες και τις διεκδικήσεις του;

Ο διαδικτυακός κόσμος εμπεριέχει κινδύνους, όπως φυσικά και ο κανονικός κόσμος. Το μοντέλο οριοθέτησης που υιοθετείται στην οικογένειά σας στον πραγματικό κόσμο, θα διαμορφώσει και την οριοθέτηση στον διαδικτυακό κόσμο. Εσείς μαζί με τον/την έφηβο θα αξιολογήσετε τι είδους αλλαγές και κινήσεις χρειάζονται προκειμένου η οριοθέτηση να ανταποκρίνεται στην ηλικία και την ωριμότητα του/της εφήβου τόσο στον πραγματικό, όσο και στον διαδικτυακό κόσμο. Το ζητούμενο είναι να μαθαίνει ο/η έφηβος πώς να προστατεύει τον εαυτό του και να κινείται, και στον έναν και στον άλλο κόσμο, με γνώμονα την ασφάλειά του και την ψυχοσυναισθηματική του ευημερία. (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: Εφηβεία και πορνογραφία: Μέρος 1 και Μέρος 2 και «Εντοπίσαμε ακατάλληλο υλικό στο κινητό του προέφηβου γιου μας»)

Στον πραγματικό κόσμο, η αυτονομία του εφήβου βρίσκεται σε συνάρτηση με την υπευθυνοποίησή του. Πιστεύω ότι μια παρόμοια αρχή χρειάζεται να διέπει και τον διαδικτυακό κόσμο στον οποίο κινείται ο/η έφηβος. Η υπευθυνοποίηση δεν είναι φυσικά μια κατάκτηση που είτε ισχύει, είτε δεν ισχύει. Είναι μια διεργασία ζωής που περιλαμβάνει διαστάσεις και προκλήσεις στις οποίες καλούνται να ανταποκριθούν οι έφηβοι. Το πόσο και πώς ανταποκρίνονται, βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με εφόδια που έχουν καλλιεργηθεί και καλλιεργούνται στο πλαίσιο της οικογένειας. Τέτοια εφόδια είναι η κριτική σκέψη που βοηθά τον/την έφηβο να διαφοροποιεί ασφαλείς από επικίνδυνες καταστάσεις, η εξάσκηση στην λήψη αποφάσεων, η καθοδήγηση και η συνεργασία με στόχο την επίλυση προβλημάτων, η εξάσκηση στον έλεγχο της παρορμητικότητας και στην εξισορρόπηση μεταξύ συναισθήματος και εκλογίκευσης στην διαχείριση καθημερινών καταστάσεων και προκλήσεων. (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: «Η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης στην εφηβεία»)

Κατά τη γνώμη μου, μεγαλύτερη σημασία δεν έχει η ίδια η συμπεριφορά, αλλά το πλαίσιο της σχέσης μέσα στο οποίο επιλέγεται. Το κριτήριο για το αν το παιδί σας χρειάζεται την εφαρμογή του γονικού ελέγχου, θα το αναζητήσετε λοιπόν στη μεταξύ σας σχέση. Από τη δική μου οπτική, το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι το αν θα ενεργοποιήσετε την εφαρμογή, αλλά το πώς θα την ενεργοποιήσετε. Θα την ενεργοποιήσετε ως μέτρο ελέγχου επειδή δεν εμπιστεύεστε το παιδί σας; Θα την ενεργοποιήστε σε συμφωνία με τον ίδιο τον έφηβο ως μια απόφαση που λαμβάνετε από κοινού για την προστασία του από ακατάλληλο υλικό ή ενδεχόμενη εξαπάτηση;

Τι είδους σχέση έχετε με τον/την έφηβο; Έχετε μια σχέση ανοιχτή; Υπάρχει ένα οικογενειακό κλίμα όπου κυριαρχεί η ελευθερία έκφρασης και η άνευ όρων αποδοχή; Υπάρχει το περιθώριο για διαφοροποίηση και ταυτόχρονη οριοθέτηση του εφήβου;

Αν ισχύουν τα παραπάνω, τότε θα σας πρότεινα να συζητήσετε με το παιδί σας την αναγκαιότητα για την εφαρμογή γονικού ελέγχου.

Αν δεν ισχύουν τα παραπάνω, αν δεν υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη, τότε η ενεργοποίηση του γονικού ελέγχου θα έρθει να προστεθεί σε ένα ήδη ελεγκτικό και χειριστικό πρότυπο στη μεταξύ σας επικοινωνία. Είναι πιθανό να ανακαλύψετε δραστηριότητες του/της εφήβου που δεν εγκρίνετε ή που δε θεωρείτε κατάλληλες. Τι θα την κάνετε όμως αυτήν τη γνώση, εφόσον η μεταξύ σας σχέση δεν «επιτρέπει» την θετική επικοινωνία; Υποθέτω ότι είναι πιθανό να τη μετατρέψετε σε ένα ακόμα πεδίο αναμέτρησης δυνάμεων με τον/την έφηβο, με αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερη απομάκρυνσή σας.

Σε μια σχέση που χαρακτηρίζεται από έλλειψη σεβασμού και καχυποψία, ο γονικός έλεγχος θα λειτουργήσει ως παρακολούθηση και παραβίαση της ιδιωτικότητας. Η σχέση που «επιτρέπει» το ψέμα και την απόκρυψη στην πραγματική ζωή, επιτρέπει – μέσα από τα ίδια συστατικά της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης- σε αυτές τις διαστάσεις να ενεργοποιηθούν και στην διαδικτυακή ζωή. Αν ο/η έφηβος κρίνει ότι «προστατεύει» τον εαυτό του μέσα από το να λέει ψέματα για τη ζωή και τις επιλογές του, τότε το ίδιο μέτρο αυτοπροστασίας θα υιοθετήσει και στην διάσταση της ζωής του που αφορά το διαδίκτυο. Και επειδή οι περισσότεροι έφηβοι είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, αν δεν υπάρχει συνεννόηση, το πιθανότερο είναι ότι θα βρουν τρόπους να παρακάμπτουν τον γονικό έλεγχο, αφήνοντας τους γονείς «ήσυχους» μέσα από μια ψευδή εικόνα για τη ζωή τους. (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: ‘Όταν ο έφηβος λέει ψέματα: Μέρος 1 και Μέρος 2)

Σας προτείνω να ρωτήσετε τον εαυτό σας αν και για ποιον λόγο πιστεύετε ότι η πρόσβαση του παιδιού σας στο διαδίκτυο και η χρήση του κινητού του χρειάζεται να ελέγχεται από εσάς. Θεωρείτε τον έφηβο αρκετά υπεύθυνο και ώριμο για την ηλικία του; Πιστεύετε ότι είναι σε θέση να προστατεύει τον εαυτό του από κινδύνους; Εμπιστεύεστε την κρίση του; Γνωρίζετε ότι, αν συναντήσει κάτι που τον δυσκολεύει, θα στραφεί σε εσάς για αναζήτηση βοήθειας; Συζητάτε ανοιχτά μαζί του/της ζητήματα που σχετίζονται με πιθανούς κινδύνους που αφορούν την κοινωνική του ζωή και στο διαδίκτυο και εκτός διαδικτύου;

Το πρώτο βήμα σας, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να είναι η αξιολόγηση των συστατικών της μεταξύ σας σχέσης. «Επιτρέπει» η μεταξύ σας σχέση τη χρήση του γονικού ελέγχου ως μέσου προστασίας; Αν ναι, ενεργοποιήστε τον. Αν όχι, στραφείτε στη μεταξύ σας σχέση και επιδιώξτε τις αλλαγές που θα συμβάλλουν στην καλλιέργεια και εδραίωση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Μέσα από αυτήν την αλλαγή, θα διαπιστώσετε αλλαγή και στον ίδιο τον έφηβο. Θα διαπιστώσετε τη θετική του ανταπόκριση στην οριοθέτηση μέσα από επιλογές του που εκφράζουν υπευθυνοποίηση και κριτική σκέψη για τις προκλήσεις που συναντά.

Για αυτό ακριβώς και επισήμανα την σπουδαιότητα του «πώς» σε σχέση με το «τι» υιοθετούμε ως γονική πρακτική. Στην περίπτωση που το υπόβαθρο είναι μια θετική και ανοιχτή σχέση με τον/την έφηβο, μέσα από την ενεργοποίηση του γονικού ελέγχου, θα προστατεύσετε το παιδί σας, αν χρειαστεί, με την δική του συναίνεση για οριοθέτηση. Στην περίπτωση που το υπόβαθρο είναι μια σχέση ελεγκτική, χωρίς περιθώριο για αμοιβαία εμπιστοσύνη, μέσα από την ενεργοποίηση του γονικού ελέγχου, μέσα δηλαδή από την ίδια επιλογή ως γονική πρακτική, θα βαθύνετε το χάσμα της μεταξύ σας έλλειψης εμπιστοσύνης.

Άρα, όπως επισήμανα και στην αρχή, η απάντησή μου στο ερώτημά σας είναι και ναι και όχι. Αφήνω εσάς να κρίνετε αν στην δική σας οικογένεια ταιριάζει το ναι ή το όχι.