Πώς να βοηθήσω τον/την έφηβό/-ή μου να βάλει όρια στις διαπροσωπικές του/της σχέσεις;

Γράφει στο efiveia.gr η Κλινική Ψυχολόγος Βέρα Αδαμοπούλου

Οι έφηβοι συχνά βρίσκονται σε διάφορες καταστάσεις με φίλους, συντρόφους και άλλα άτομα όπου δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν τις ανάγκες ή τις αξίες τους. Ακόμη και όταν το ένστικτό τους λέει ότι κάποιος ξεπερνάει τα όρια, μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν ότι η κατάσταση τους κάνει να νιώθουν άβολα. Για αυτόν τον λόγο, οι γονείς πρέπει να συνεργαστούν μαζί τους για να θέσουν όρια με τους άλλους.

Αν και τα όρια είναι διαφορετικά για τον καθένα, όταν τίθενται σωστά, βοηθούν τα άτομα να προστατεύσουν τον εαυτό τους από το να πληγωθούν, να χειραγωγηθούν ή να τους εκμεταλλευτούν. Ως έκφραση της αυτοεκτίμησης, τα όρια μας επιτρέπουν να επικοινωνούμε σχετικά με το τι θεωρούμε εντάξει και τι όχι, ποιοι είμαστε και πώς θέλουμε να μας φέρονται. Επιπλέον, μας δίνουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε χώρο ανάμεσα σε μας και τους άλλους ανθρώπους όταν το χρειαζόμαστε.

Φυσικά, ο καθορισμός ορίων δεν είναι εύκολος καθώς αναγκάζει έναν/μια έφηβο/-η να σταθεί για τον εαυτό του/της και να χαράξει μερικές γραμμές στην άμμο, ενώ ενδέχεται αυτό να δημιουργήσει δύσκολες συζητήσεις και άβολες καταστάσεις.

Ακολουθούν ορισμένες οδηγίες για το πώς να βοηθήσετε τον/την έφηβο/-η σας να θέσει όρια:

• Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του.

Το να μάθεις να χαρακτηρίζεις τα διαφορετικά συναισθήματα δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται. Χρειάζεται δουλειά για να κάνει μια παύση ο έφηβος ώστε να σκεφτεί πώς νιώθει σε κάθε δεδομένη κατάσταση. Μπορεί να αναγνωρίζει ότι είναι αναστατωμένος, αλλά είναι θυμωμένος, απογοητευμένος ή λυπημένος; Το να μπορεί να προσδιορίσει με ακρίβεια το πώς νιώθει είναι το πρώτο βήμα για τον καθορισμό των ορίων.

• Μάθετέ το να εμπιστεύεται το ένστικτό του.

Ενημερώστε τον/την έφηβό/-ή σας ότι πρέπει πάντα να εμπιστεύεται τη διαίσθησή του/της. Εάν κάτι αισθάνεται πως είναι στραβά, πιθανότατα έτσι είναι. Δεν είναι δραματικοί ή υπερβολικά ευαίσθητοι, ανεξάρτητα από το τι λένε οι άλλοι. Το βασικό είναι να παραμένουν πιστοί σε αυτό που είναι και όχι αυτό που περιμένει κάποιος άλλος να είναι.

• Βοηθήστε το να εντοπίσει μη αποδεκτές συμπεριφορές.

Μερικές φορές οι έφηβοι χρειάζονται βοήθεια για να καθορίσουν πώς είναι μια υγιής σχέση ή φιλία. Μιλήστε τους τακτικά για το τι συνιστά μια υγιή σχέση, φιλική ή ερωτική, καθώς και για το πώς φαίνεται ο σεβασμός.

Υπενθυμίστε τους ότι ο καθένας αξίζει να του φέρονται με καλοσύνη και σεβασμό.

• Εξετάστε επίσης τη σημασία των ψηφιακών ορίων.

Οι περισσότερες σχέσεις σήμερα έχουν ένα ψηφιακό στοιχείο. Μιλήστε στον/στην έφηβο/-η σας σχετικά με την ψηφιακή γλώσσα, το sexting και την χρήση εφαρμογών ψηφιακών γνωριμιών. Βεβαιωθείτε ότι ξέρουν πώς να παραμείνουν ασφαλείς στο διαδίκτυο, καθώς και να θέτουν όρια με άτομα που παραβιάζουν τις αξίες τους.

• Δώστε τους βασικές φράσεις που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να διαχειριστούν μια δύσκολη κατάσταση.

Ο καθορισμός ορίων είναι δύσκολος και θέλει πολλή εξάσκηση. Είναι επίσης κάτι που απαιτεί σκέψη και λήψη αποφάσεων. Για τοn λόγο αυτό, οι έφηβοι χρειάζονται κάποιες βασικές φράσεις που τους βοηθούν να κερδίζουν λίγο χρόνο. Μερικά παραδείγματα περιλαμβάνουν: «Αφήστε με να το σκεφτώ και να επικοινωνήσω μαζί σας.», «Όχι ευχαριστώ. Δεν είμαι άνετα με αυτό (μια κατάσταση).» ή «Αφήστε με να μιλήσω στους γονείς μου και να σας ενημερώσω αύριο.».

• Επιτρέψτε του να εξασκηθεί στο σπίτι.

Το να θέτεις όρια με ένα άλλο άτομο δεν είναι εύκολο – ακόμα και για μερικούς ενήλικες. Για αυτόν τον λόγο, οι έφηβοι πρέπει να εξασκούνται σε ένα ασφαλές περιβάλλον με άτομα που γνωρίζουν ότι τους αγαπούν άνευ όρων.

Επιτρέψτε στον/στην έφηβοό/-ή σας να πει «Όχι.» σε πράγματα και να θέσει προσωπικά όρια. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι ενημερώνετε τα μέλη της οικογένειας ότι χρειάζονται χώρο μερικές φορές ή ότι δεν επισκέπτονται την ευρύτερη οικογένεια όταν πλησιάζει μια σημαντική εξέταση.

Ενθαρρύνετε τον/την έφηβό/-ή σας να αναπτύξει αυτονομία και ανεξαρτησία στο σπίτι, επιτρέποντάς του να εκφράσει τις απόψεις του και να λάβει αποφάσεις.

• Εξηγήστε του ότι η φιλία χρειάζεται όρια.

Πάρα πολλές φορές, οι έφηβοι πέφτουν στην παγίδα να πιστεύουν ότι πρέπει τα πάντα να είναι οι φίλοι τους. Τονίστε ότι κάθε φιλία είναι διαφορετική και θα παίξει διαφορετικό ρόλο στη ζωή τους.

Το να είσαι καλός φίλος, δεν απαιτεί συμφωνία για κάθε θέμα. Στην πραγματικότητα, το να έχεις διαφορετικές απόψεις ή πεποιθήσεις είναι αυτό που κάνει τις σχέσεις τόσο ενδιαφέρουσες. 

• Μοντέλο καλών δεξιοτήτων καθορισμού ορίων.

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να διδάξετε στο παιδί σας καλές δεξιότητες καθορισμού ορίων είναι να μοντελοποιήσετε τη συμπεριφορά στη ζωή σας. Αξιολογήστε τις σχέσεις σας με τους άλλους. 

• Δίνετε το καλό παράδειγμα θέτοντας όρια με άτομα που προσπαθούν να σας εκμεταλλευτούν ή δεν σας φέρονται καλά; 
• Αν όχι, αρχίστε να βάζετε όρια και στη δική σας ζωή.

• Εξηγήστε τους κινδύνους από τη μη θέσπιση ορίων.

Μερικές φορές είναι πολύ πιο εύκολο για έναν/μια έφηβο-/η να αφήσει τα πράγματα να κυλήσουν μόνα τους ή να μην πει τίποτα όταν ένας φίλος ή σύντροφος ξεπερνά τα όρια. Όμως, κάτι τέτοιο μπορεί ακόμη και να τα θέσει σε κίνδυνο. Ακόμα κι αν δεν συμβαίνει τίποτα σοβαρό στη σχέση, το να μην θέτεις όρια μπορεί να οδηγήσει σε δυσαρέσκεια και να βλάψει τη φιλία.

• Υπενθυμίστε τους να σέβονται τα όρια των άλλων.

Είναι εξίσου σημαντικό ο/η έφηβός/-ή σας να σέβεται τα όρια των άλλων ανθρώπων, όσο και να καθιερώνει τα δικά του. Στην πραγματικότητα, οι υγιείς σχέσεις βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και τη συνεχή επικοινωνία. 

Να θυμάστε πως ο καθορισμός ορίων θα βοηθήσει το παιδί σας να παραμείνει ασφαλής και να προστατεύσει την ψυχική του υγεία. Το να είσαι σε μια ανθυγιεινή σχέση ή να βιώνεις κακοποίηση έχει μια σειρά από αρνητικές συνέπειες, διανοητικά, σωματικά και συναισθηματικά.

Εάν το παιδί σας έχει ανθρώπους στη ζωή του, όπως ψεύτικους φίλους, έναν ελεγκτικό σύντροφο ή έναν ενήλικα που τον κάνει να αισθάνεται άβολα ή ανάξια, μη διστάσετε να συναντήσετε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.