Ναι στην επαφή με τη φύση

Γράφει στο efiveia.gr η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Ο παραπάνω τίτλος μπορεί να ακούγεται άτοπος και ειρωνικός τη στιγμή που αυτόν τον Αύγουστο συντελείται μια τεράστια φυσική καταστροφή στη χώρα μας με ανυπολόγιστες συνέπειες για το κοντινό και το μακρινό μέλλον. Οι  θλιβερές συνθήκες όμως του φετεινού καλοκαιριού ίσως είναι μια επιπλέον υπενθύμιση της σημασίας του φυσικού περιβάλλοντος για την φυσική, ψυχική και υλική μας ευημερία.

Αν βρίσκεστε σε ασφαλές μέρος διακοπών, χρησιμοποιήστε την καλοκαιρινή σας απομάκρυνση από την πόλη ως μια ευκαιρία να ξαναβρείτε την επαφή με τη φύση που όλοι μας λίγο πολύ χάνουμε μέσα στην καθημερινότητα. Κατανοώ φυσικά την ανάγκη για χαλάρωση στην περίοδο των διακοπών. Δεν σας προτείνω κάτι κουραστικό και πιεστικό. Σας προτείνω μια μεγαλύτερου βαθμού επίγνωση του φυσικού σας περιβάλλοντος, ενώ βρίσκεστε σε συνθήκες χαλάρωσης.

Τι εννοώ με αυτό; Συχνά δεν παρατηρούμε το περιβάλλον μας, λειτουργώντας σχετικά αυτόματα. Σας προτείνω λοιπόν να παρατηρήσετε το φυσικό σας περιβάλλον. Δοκιμάστε να εμπλέξετε τον έφηβο στο παιχνίδι της παρατήρησης της φύσης. Μην προσπαθήσετε όμως να το επιβάλλετε, γιατί τότε μάλλον θα σας «σνομπάρει». Μπείτε εσείς οι ίδιοι στη διαδικασία εκτίμησης της ομορφιάς της φύσης και μεταδώστε αυτό το μήνυμα στον έφηβο μέσα από τη στάση σας.

Σας υπενθυμίζω ότι αν εμείς πιστεύουμε κάτι, δεν χρειάζεται να πείσουμε τον έφηβο γι αυτό. Του το δείχνουμε μέσα από αυτά που κάνουμε, καθώς και από αυτά που δεν κάνουμε σε σχέση με ένα ζήτημα. Θαυμάστε ένα μικρό λουλούδι στο βράχο, θαυμάστε το χρώμα του ουρανού το ηλιοβασίλεμα, θαυμάστε τη μυρωδιά του θαλασσινού αέρα, κοιτάξτε ψηλά και θαυμάστε το πέταγμα του γερακιού. Δείξτε μέσα από τη δική σας στάση ότι αυτά σας αφορούν. Με λίγα λόγια, αν εσείς επιτρέψετε στους εαυτούς σας να έρθουν σε επαφή με τη φύση, τότε θα λειτουργήσετε ως πρότυπο για τους εφήβους.

Ίσως οι σημερινοί έφηβοι να είναι η γενιά που έχει χάσει την επαφή της με τη φύση σε μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με προηγούμενες γενιές. Κάντε ένα νοερό ταξίδι στον χρόνο και θυμηθείτε τα δικά σας καλοκαίρια στην ύπαιθρο. Θυμηθείτε τις δραστηριότητές σας και αξιολογήστε εσείς οι ίδιοι πόσο πιο πολύ σας έφερναν σε επαφή με τη φύση, σε σύγκριση με τις δραστηριότητες των παιδιών σας. Νομίζω πως όσο πιο πίσω ταξιδεύει κανείς στον χρόνο, τόσο θα φτάνει σε εποχές όπου η ισορροπία μεταξύ του ψηφιακού και του φυσικού κόσμου διαμορφώνεται προς την υπεροχή του φυσικού σε σχέση με τον ψηφιακό.

Και όσο ερχόμαστε προς τη δική μας εποχή, τόσο η ισορροπία μετατοπίζεται αντίστροφα. Οι άνθρωποι της ηλικίας μου μεγαλώσαμε χωρίς πρόσβαση στον ψηφιακό κόσμο γιατί απλά αυτός δεν υπήρχε. Δεν νοσταλγώ φυσικά την εποχή πριν τις διευκολύνσεις που μας παρέχει η σημερινή τεχνολογία. Νοσταλγώ όμως την μεγαλύτερη επαφή με τη φύση. Ο κρίσιμος παράγοντας -που συχνά όμως παραγνωρίζουμε- βρίσκεται κατά τη γνώμη μου στο να μην αντιλαμβανόμαστε τα δύο ως αμοιβαία αποκλειόμενα.

Προτείνετε στον/στην έφηβο δραστηριότητες που θα σας φερουν κοντά στη φύση και χρησιμποποιήστε την τεχνολογία προκειμένου να ισχυροποιήσετε την έξοδό σας αυτή προς την εκτίμηση του φυσικού περιβάλλοντος. Ψάξτε, ερευνήστε, ενημερωθείτε μέσα από το διαδίκτυο για τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής όπου κάνετε τις διακοπές σας. Κατεβάστε εφαρμογές που αναγνωρίζουν φυτά και σας δίνουν την ονομασία τους. Αναζητήστε πληροφορίες για ζώα της στεριάς και της θάλασσας που συναντάτε ή μπορεί να τύχει να συναντήσετε. Χρησιμοποιήστε μια action camera και κινηματογραφήστε κάτω από το νερό ή την ώρα που κάνετε ποδήλατο. Χρησιμοποιήστε και την πιο απλή «τεχνολογία» στην αποστολή εξοικείωσης με το φυσικό περιβάλλον: Φορέστε μια μάσκα και έναν αναπνευστήρα και εξερευνήστε το βυθό. Οργανώστε μαζί με τον έφηβο μικρές εξορμήσεις. Ενημερωθείτε για τις φυσικές ομορφιές που προσφερει ο τόπος των διακοπών σας. Ανακαλύψτε μονοπάτια στο δάσος, μικρά φαράγγια προς εξερεύνηση, αρχαιολογικούς χώρους. Φτιάξτε δικούς σας χάρτες, συμβουλευτείτε όμως και το GPS, μελετήστε την κατεύθυνση του ανέμου, ιχνηλατήστε, αναρωτηθείτε, αφεθείτε στη φύση να σας ταξιδέψει και να σας μαγέψει. Τραβήξτε φωτογραφίες και βίντεο και φτιάξτε κολάζ.

Προτείνετε στον έφηβο να φτιάξετε μαζί ένα ημερολόγιο διακοπών με κείμενα, φωτογραφίες και κολάζ. Φτιάξτε καράβια με υλικά που θα βρείτε στην παραλία, φτιάξτε γλυπτά στην άμμο, ζωγραφίστε σε ξύλα και πέτρες. Αν ο έφηβος παραξενευτεί, μην σταθείτε στην πρώτη αρνητική του αντίδραση. Σε όλους τους εφήβους αρέσουν οι περιπέτειες μόνο που συχνά, επειδή δεν το έχουν ζήσει σας εμπειρία, δεν το γνωρίζουν. Χρησιμοποιήστε την άρνηση του εφήβου ως μέτρο για να αξιολογήσετε την ενασχόληση του παιδιού σας με δραστηριότητες μπροστά σε οθόνες. Μην επιχειρήσετε να απαγορεύσετε τις οθόνες στη διάρκεια των διακοπών, γιατί αυτό είναι πιθανό να σας γυρίσει μπούμερανγκ. Βρείτε μαζί με τον έφηβο διαφορετικούς, πιο δημιουργικούς τρόπους χρήσης της τεχνολογίας.

Σας υπενθυμίζω ότι οι δραστηριότητες στη φύση οξύνουν την συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών και των εφήβων αφού συμβάλλουν στην καλλιέργεια και την εδραίωση δεξιοτήτων παρατήρησης, επίλυσης προβλημάτων, λήψης αποφάσεων, εφαρμογής στρατηγικών, αξιολόγησης κρίσιμων παραγόντων, εκτίμησης συνεπειών και συνεργασίας. Η ζωή στη φύση είναι ο καλύτερος τρόπος για τα παιδιά και τους εφήβους να μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους και να επιβεβαιώνουν το τόσο κρίσιμο αίσθημα της προσωπικής τους επάρκειας.

Χρησιμοποιήστε επίσης την άρνηση του εφήβου για κοινές δραστηριότητες, ως μέτρο για να αξιολογήσετε τη μεταξύ σας σχέση. Ανατρέξτε στο παρελθόν, και εντοπίστε μέχρι ποια εποχή στη ζωή της οικογένειάς σας κάνατε πράγματα μαζί με το παιδί σας. Τι διαφοροποιεί την τωρινή περίοδο; Η ανάγκη για αυτονόμηση και διαφοροποίηση του εφήβου από τον κόσμο των ενηλίκων. Η εφηβεία όμως δεν χρειάζεται να είναι μια φάση ζωής που αποκλείει την συνύπαρξη της οικογένειας μέσα από κοινές δραστηριότητες που να προσφέρουν ικανοποίηση σε όλους. Αυτό που χρειάζεται να κάνετε είναι να προσαρμόσετε το είδος των δραστηριοτήτων και τον τρόπο που εμπλέκεστε σε αυτές. Δώστε στον έφηβο την πρωτοβουλία να ψάξει και να προτείνει και καταστρώστε σχέδια από κοινού.

Ακούω εφήβους να παραπονιούνται ότι πηγαίνουν στο ίδιο μέρος διακοπές και βαριούνται. Μπείτε εσείς στη διαδικασία να δείτε το μέρος ως καινούριο και ο έφηβος θα σας ακολουθήσει. Τα μέρη που γνωρίζουμε δεν χρειάζεται να είναι βαρετά. Οι καταστάσεις αλλάζουν ανάλογα με τη δική μας οπτική και αυτό είναι ένα πολύτιμο μάθημα ζωής για τον έφηβο. Είναι πολύ πιθανό να έχετε εξερευνήσει μικρό μέρος του φυσικού περιβάλλοντος ακόμα και αν γνωρίζετε το μέρος. Επίσης, κανένα μέρος δεν παραμένει το ίδιο από εποχή σε εποχή και από χρόνο σε χρόνο. Η πρόκληση είναι να ανακαλύψουμε καινούριες διαστάσεις σε αυτό που ήδη έχουμε δει.

Τέλος, θα αναφερθώ σε μία διάσταση της επαφής με τη φύση που συχνά δεν την αξιολογούμε όσο χρειάζεται. Η επαφή με τη φύση είναι ένα από τα ισχυρότερα αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά φάρμακα που έχουμε στη διάθεσή μας. Έχετε ποτέ εντοπίσει την αλλαγή στη διάθεσή σας μέσα από μια απλή παρατήρηση της φύσης; Σας έχει τύχει για παράδειγμα ενώ είστε αγχωμένοι με κάτι, να δείτε ένα σπουργιτάκι στο μπαλκόνι σας να τσιμπά ένα ψίχουλο; Ή μήπως σας έχει τύχει ενώ είστε στενοχωρημένοι να παρατηρήσετε ένα ανθισμένο δέντρο στο πεζοδρόμιο; Θα σας προτείνω λοιπόν μέσα από την σκόπιμη επαφή με τη φύση να χαρίσετε στον έφηβο το δώρο της ενσυνειδητότητας (mindfulness).

Σχεδιάστε και παίξτε μαζί του απλά παιχνίδια που εμπλέκουν τις αισθήσεις μας στην παρατήρηση: Εντοπίστε και ονομάστε πράγματα που βλέπετε στη φύση γύρω σας, φύλλα, λουλούδια, έντομα, θάμνους. Εντοπίστε και ονομάστε μυρωδιές, πάρτε βαθιά αναπνοή και εισπνεύστε το άρωμα του θυμαριού, της πευκοβελόνας, του χαμομηλιού. Εντοπίστε τους ήχους γύρω σας, κλείστε τα μάτια και αφεθείτε στον ήχο των κυμάτων, του ανέμου, του μικρού ρυακιού. Αγγίξτε την άμμο, τις στιλπνές πέτρες, τις ραβδώσεις των κοχυλιών. Μάθετε στον έφηβο να παίζει αυτό το παιχνίδι και πιστέψτε με όταν σας λέω ότι θα λειτουργήσει χαλαρωτικά και θα δημιουργήσει νοητικές αναπαραστάσεις που θα διευκολύνουν τη ζωή όλης της οικογένειας τον χειμώνα που έρχεται.