“Ο γιος μου ασχολείται υπερβολικά με τη θρησκεία”

Ερώτημα αναγνώστριας

Μονογονέας εδώ με 2 αγόρια 16 και 14 ετών. Όταν ήμουν έγκυος στο 2ο παιδί ο σύζυγος πνίγηκε. Ο μεγάλος γιος ήταν τότε 14 μηνών. Ζούσαμε με τα πεθερικά στο χωριό μέχρι πριν 6 χρόνια ώσπου πέρυσι μετακομίσαμε σε πόλη για να έχουν τα παιδιά καλύτερη πρόσβαση σε φροντιστήρια.

Με αρκετή συμβουλευτική από την προσωπική μου ψυχοθεραπεύτρια, τα παιδιά έμαθαν από πολύ νωρίς την αλήθεια ( ότι ο μπαμπάς τους πέθανε).Με συμβούλεψε να κρατήσουμε την ανάμνηση του πατέρα ζωντανή (λέγαμε ιστορίες για το μπαμπά τους όταν ήταν μικρός, όταν μεγάλωσε, τι βλακείες έκανε κλπ.) Τα κρατούσαν αρκετές ώρες τα πεθερικά λόγω εργασίας δικής μου. Δεν ήταν και το καλύτερο περιβάλλον να μεγαλώσουν αλλά δεν γινόταν αλλιώς. Προσπάθησα να κρατήσω τις ισορροπίες μέσα στο σπίτι όσο αφορά το θέμα του πένθους. Ο σύζυγος πνίγηκε ανήμερα της γιορτής του μεγάλου γιου κ ο μικρός πήρε το όνομα του πατέρα του. Επειδή ονομαστικές γιορτές στο σπίτι δεν κάναμε λόγω κατάστασης, στον αντίποδα τα γενέθλιά τους ήταν το πάρτι του χωριού. Προσπάθησα όσο αυτό ήταν εφικτό να γεμίσω τη ζωή τους με εμπειρίες ώστε να μην νοιώθουν μειονεκτικά σε σύγκριση με τα παιδιά που έχουν μπαμπά. Κάναμε ταξίδια Ελλάδα και στο εξωτερικό, πηγαίναμε κάθε καλοκαίρι στη θάλασσα να μάθουν κολύμπι, τους ενθάρρυνα σε όποια εξωσχολική δραστηριότητα ήθελαν και μπορούσα, έγιναν άριστοι μαθητές στο σχολείο και αυτό που λέμε καλά παιδιά με τρόπους

Η σχέση μου αυτή τη στιγμή με τα παιδιά θεωρώ ότι είναι καλή. Δεν έχουμε ιδιαίτερες προστριβές, όλα λύνονται με διάλογο, προσαρμόστηκαν στη ζωή στη πόλη πιο εύκολα από εμένα, είχαν το θάρρος κ έφεραν τους νέους τους φίλους στο σπίτι, υπάρχουν μικροεντάσεις για την ώρα του ύπνου κ τον υπολογιστή αλλά τα θεωρώ πταίσματα γιατί σε τελική κ τον υπολογιστή κλείνουν κ στην ώρα τους κοιμούνται. Βασικό στοιχείο της επικοινωνίας μας το γέλιο κ το χιούμορ

Έρχομαι στο θέμα θρησκεία. Μετά το θάνατο του συζύγου δήλωσα και δηλώνω ακόμα άθεη. Καθώς ζούσαμε σε χωριό όμως δεν μπορούσα να εκδηλώσω φανερά αυτή μου την άποψη. Και πάλι με συμβουλή της ψυχοθεραπεύτριας μου τήρησα τα χριστιανικά έθιμα ως προς τα παιδιά. Δεν είπα ποτέ όχι όταν ήθελαν να πάνε εκκλησία με τον πεθερό η και μαζί μου πιο σπάνια, κάθε Πάσχα για μας ήταν γιορτή να πάμε να αφήσουμε κόκκινο αυγό στο μνήμα και να ανάψουμε το καντήλι μετά την Ανάσταση ως είθισται. Πριν περίπου 3 χρονιά (επειδή το έφερε η κουβέντα) φανέρωσα στα παιδιά τις απόψεις μου χωρίς συναισθηματισμούς. Προσωπικά δεν πιστεύω. Θέλετε να πατέ εκκλησία? Πηγαίνετε δεν θα ανακατευτώ δεν θα σας κρίνω. Πήρανε κ τα παιδιά το θάρρος κ αρχίσαν να πηγαίνουν εκκλησία, φοράνε κομποσκοίνια και σταυρούς , μπήκανε στο σπίτι εικόνες και η αγία γραφή και ως εδώ καλά.

Αλλά……

Ο μεγάλος γιος έχει ξεφύγει κατ’ εμέ σε αυτό το θέμα. Τι εννοώ? Έχει περίπου 2 χρόνια ασχολείται με τη ζωγραφική σε σημείο που είπε ότι ήθελε να πάει στην καλών τεχνών. Ξεκίνησε από τοπία (τύπου Μπομπ Ρος), συνέχισε με προσωπογραφίες αρχαίων Ελλήνων και βυζαντινών αυτοκρατόρων και τώρα το γύρισε στην αγιογραφία. Όλη μέρα σκιτσάρει αγίους, τον Εσταυρωμένο, τη Παναγιά κλπ. Ανεβάζει στο ινσταγκραμ κάθε μέρα εδάφια από τη Βίβλο, ακούει βυζαντινούς ψαλμούς, εκτός από την αγία γραφή έχει αγοράσει βιβλία για τους βίους των αγίων, τη μελέτη της αγίας γραφής, τα μυστήρια της εκκλησίας, πήρε λιβάνια κ θυμιατήρι, τη Βίβλο στα αγγλικά κ δεν ξέρω κ εγώ τι άλλα βιβλία.

Από ό,τι ξέρω στο σχολείο είναι κοινωνικός, έχει παρέες, όλοι τον γνωρίζουν σαν τον καλλιτέχνη του σχολείου. Του έδειξα εμπιστοσύνη κ τον άφησα κ πήγε μονός του φέτος διακοπές (σε ξενοδοχείο που είχε φίλος του-πήγα να τον πάρω κ όλοι μου λέγανε τι καλό παιδί είναι). Μου εξομολογήθηκε ότι δοκίμασε τσιγάρο και ποτά στις διακοπές (δεν του αρέσαν), μου είπε για μια σχέση που έκανε με μια συμμαθήτριά του στην τετραήμερη στη Κέρκυρα, γενικά όταν θέλει κ έχει όρεξη να μιλήσει είναι ανοιχτό βιβλίο με ενσυναίσθηση προς τους άλλους.

Αλλά που θα πάει αυτή η κατάσταση με τα αλληλούια? Τον ρώτησα αν σκέφτεται να γίνει παπάς. Είπε όχι. Μετά από τεστ με σύμβουλο επαγγελματικού προσανατολισμού είπε ότι θέλει να γίνει αρχαιολόγος, σκέφτεται να κάνει μεταπτυχιακό στη γραφιστική για να καταλήξει να εργάζεται στο εξωτερικό στην ψηφιοποίηση μουσείων. Φλερτάρει με την ιδέα της αγιογραφίας σαν χόμπι κυρίως λόγω χρήματων.

Με τους καθηγητές στο σχολείο κ στο φροντιστήριο που μίλησα μου είπαν ότι φάση είναι θα περάσει, ότι το παιδί ψάχνει ένα στήριγμα κ να νιώθω τυχερή που δεν έμπλεξε με παρέες με ναρκωτικά κ διάλεξε την εκκλησία. Ένας καθηγητής είπε ότι ίσως ψάχνει απαντήσεις γύρω από τον πατέρα του (έχει μια φωτογραφία του πατέρα του σε νεαρή ηλικία κ για πιτζάμα φοράει με καμάρι ένα μπλουζάκι του). Δεν ξέρω αν με ενοχλεί περισσότερο η φανατική ενασχόλησή του με τη μελέτη της Αγίας γραφής η ο φόβος που έχω για τους κληρικούς κ για όσα έχουν ακουστεί κατά καιρούς για το σινάφι τους. Μου είπαν επίσης ότι με αυτόν τον τρόπο δοκιμάζει τα όριά μου επειδή δήλωσα άθεη. Με συμβούλεψαν να μην πω τίποτα γιατί όσο δείχνω τη δυσαρέσκειά μου άλλο τόσο θα στρέφεται προς τα εκεί.

Ποια είναι η γνώμη σας;

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Η γνώμη μου είναι ότι οφείλετε να κάνετε ό,τι χρειάζεται ώστε να μην επιτρέψετε στο ζήτημα της θρησκείας να σας αποξενώσει από το παιδί σας. Για να το κατορθώσετε αυτό θα πρέπει να αφήσετε στην άκρη την απογοήτευσή σας για την επιλογή του. Να κατευνάσετε τους φόβους σας για τον χώρο της θρησκείας και των εκπροσώπων της μέσα από μια ρεαλιστική αποτίμηση των κινδύνων που μπορεί να υπάρχουν στον χώρο αυτό. Μόνο έτσι θα μπορέσετε και να συζητήσετε με το παιδί σας πιθανούς κινδύνους και να κάνετε κριτική για την εκκλησία ως θεσμό, χωρίς όμως να κατακρίνετε το παιδί σας και τις επιλογές του.

Από την αφήγησή σας αντιλαμβάνομαι ότι δεν έχετε λόγο να ανησυχείτε για το παιδί σας. Φαίνεται να είναι ένας έφηβος δημιουργικός, υπεύθυνος, με κοινωνική ζωή, υγιή συναισθηματική έκφραση και ακαδημαϊκό κίνητρο. Εστιάστε λοιπόν στα θετικά και καλλιεργήστε τη μεταξύ σας σχέση. Αν σας αντιλαμβάνεται ως απορριπτική, θα απομακρυνθεί από εσάς και έτσι θα χάσετε σταδιακά την πρόσβαση στον ιδιαίτερο, προσωπικό του κόσμο.

Διακρίνω έναν τόνο απαξίωσης όταν αναφέρεστε στην υπερβολική ενασχόληση του γιου σας με τη θρησκεία. Το επισημαίνω αυτό γιατί είναι πιθανό να περνάτε έτσι έμμεσα ένα μήνυμα αποδοκιμασίας, απόρριψης και απαξίωσης προς το παιδί σας. Είναι αυτονόητο επίσης ότι αν καλλιεργηθεί σύγκρουση γύρω από το ζήτημα της θρησκείας, θα οδηγηθείτε σε αναμέτρηση δυνάμεων που θα σας αποξενώσει. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σωστό και λάθος. Ούτε και μπορείτε να επιβάλλετε τη δική σας άποψη για τη ζωή. Είναι αυτονόητο επίσης ότι η απαγόρευση ή η έντονη κριτική θα οδηγήσει σε αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Ποια είναι τα επιθυμητά αποτελέσματα; Αν σας ρωτούσα τι θέλετε για το παιδί σας, τι εύχεστε για τη ζωή του, τι θα μου απαντούσατε; Υποθέτω ότι επιθυμείτε την ψυχική και συναισθηματική του ευημερία και υγιείς επιλογές για τη ζωή του. Υποθέτω ότι εύχεστε να συνεχίσει να είναι δημιουργικός, να θέτει στόχους και να είναι ανοιχτός στον έξω κόσμο και στην απόκτηση δεσμών οικειότητας με πρόσωπα που θα είναι σωστά και κατάλληλα για τον ίδιο. Πιστεύετε ότι η θρησκεία αποτελεί εμπόδιο σε όλα αυτά;

Αν διαπιστώσετε ότι η θρησκεία αποτελεί συναισθηματικό εμπόδιο, ότι αντί να ανοίγει τους ορίζοντες του παιδιού σας, τους κλείνει, ότι τον ωθεί στην απομόνωση, ότι γίνεται εμμονική και αποκλειστική ενασχόληση, τότε θα πρέπει να τον παρακινήσετε να αναζητήσει ο ίδιος την βοήθεια του κατάλληλου θεραπευτή που θα τον βοηθήσει να δημιουργήσει υγιείς ισορροπίες. Το ζήτημα δεν είναι κατά τη γνώμη μου αν έχει θέση η θρησκεία στη ζωή του, αλλά τι θέση καταλαμβάνει, τόσο από ποσοτική όσο και από ποιοτική άποψη. Πόσο χώρο και χρόνο καταλαμβάνει η ενασχόληση με τη θρησκεία; Τι είδους σχέση έχει με τη θρησκεία; Αν η σχέση είναι υγιής, τότε θα τον κάνει πιο ανοιχτό και ευέλικτο. Μήπως όμως η ενασχόλησή του με τη θρησκεία, του στερεί την ευκαιρία για εμπλουτισμό της ζωής του και λειτουργεί περιοριστικά; Αν ναι, τότε θα χρειαστεί με διακριτικό τρόπο και χωρίς να τον ωθήσετε σε αμυντική στάση να του επισημάνετε αυτό το γεγονός, να του εκφράσετε δηλαδή την ανησυχία σας για τη ζωή του και όχι να εστιάσετε στη θρησκεία.

Αντιλαμβάνομαι φυσικά και συμμερίζομαι και την ανησυχία σας, αλλά και την απογοήτευση από το γεγονός ότι το παιδί σας ταυτίζεται με έναν κόσμο αξιών που δεν σας εκφράζει.

Είναι πιθανό να έχει λειτουργήσει μέσα του η ανάγκη για διαφοροποίηση από εσάς. Είναι πιθανόν ως ένα βαθμό να λειτουργεί και ως αντίδραση στη δική σας στάση απέναντι στη θρησκεία Είναι ακόμα πιθανό να λειτουργεί η θρησκεία ως μοχλός σύνδεσης με τον πατέρα του, αφού όπως καταλαβαίνω οι γονείς του πατέρα είναι θρησκευόμενοι.

Γενικά η θρησκεία λειτουργεί, για τους ανθρώπους που την επιλέγουν, ως απάντηση σε υπαρξιακά ζητήματα. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι ο γιος σας είναι πιθανό να ψάχνει υπαρξιακές απαντήσεις στις ανησυχίες του και με αυτήn την έννοια η θρησκεία λειτουργεί καθησυχαστικά και του δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας. Μπορεί ακόμα η θρησκεία να τον βοηθά στη διαχείριση του τραύματος από τον άκαιρο και ξαφνικό θάνατο του πατέρα του. Από τη δική μου σκοπιά, θα ήταν ίσως προτιμότερο να ακολουθήσει μια άλλη οδό για τη διαχείριση του τραύματος, αυτή της ψυχοθεραπείας, που θα έφερνε στην επιφάνεια με άλλους τρόπους τους φόβους και τις υπαρξιακές του ανησυχίες. Όμως αυτήn τη στιγμή, λόγω των οικογενειακών και πολιτισμικών επιρροών που δέχεται ο γιος σας, στρέφεται προς τη θρησκεία και αυτό το γεγονός, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είναι κατανοητό και σεβαστό.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η υπερβολική ενασχόληση με τη θρησκεία που αποκτά καταναγκαστικό χαρακτήρα είναι ένδειξη υποβόσκουσας ψυχικής διαταραχής. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πληροφορίες που δίνετε, δεν πιστεύω ότι έχετε λόγο να ανησυχείτε για την ψυχική υγεία του γιου σας. Αν παρατηρήσετε στο μέλλον κάποια αλλαγή που διαισθητικά θα σας ανησυχήσει για την ψυχική του υγεία, απευθυνθείτε σε ειδικό.

Παρακινήστε τον γιο σας να εκφράζει τα άγχη και τους φόβους του. Εξακολουθήστε να κρατάτε ζωντανή τη μνήμη του πατέρα του. Είναι πράγματι πιθανό «να περνάει μια φάση», με την έννοια ότι συχνά στην εφηβεία οι ενασχολήσεις των ανθρώπων μπορεί να έχουν μια υπερβολή. Αργότερα είναι πιθανό ότι θα φέρει σε μεγαλύτερη ισορροπία στη ζωή του το ζήτημα της θρησκείας εμπλουτίζοντας την πορεία του με σχέδια και επιλογές ζωής που θα αφορούν άλλες διαστάσεις μέσα από τις οποίες θα αντλεί κίνητρο και νόημα.