“Η κόρη μου ζηλεύει τα αδέρφια της”

Ερώτημα αναγνώστριας

Η μεγάλη μου κόρη 14 ετών, ζηλεύει τα μικρότερα αδέρφια της και περισσότερο τον μικρότερο που είναι τριών ετών. Τα πρώτα δύο χρόνια από την μέρα που γεννήθηκε ο μικρός, απλά τον αγνοούσε. Τον τελευταίο χρόνο παραπονιόταν ότι τα αδέρφια της είναι πολύ δεμένα μεταξύ τους και ότι εκείνη δε την θέλουν, την παρότρυνα να περνάει περισσότερο χρόνο μαζί τους, πράγμα που έκανε και η αλήθεια είναι ότι ο μικρός από τότε που άρχισε να παίζει λίγο μαζί του την έχει λατρέψει και τρέχει από πίσω της σε κάθε ευκαιρία. Η ίδια όμως πάλι δεν είναι ευχαριστημένη και επιμένει ότι ο αδερφός της καταστρέφει τη ζωή της. Όταν την ρωτάω πώς, μου απαντά ότι δεν περνάμε χρόνο μαζί, δεν πηγαίνουμε ταξίδια όπως παλιά και πως οι φίλες της μπορεί να πάνε έτσι απλά για ψώνια σε άλλη πόλη με την μαμά τους, ενώ εγώ δεν την πάω πουθενά γιατί έχουμε τον μικρό. Θα προτιμούσε να μην είχε γεννηθεί ο αδερφός της. Πράγμα που θεωρώ αρκετά σκληρό. Προσπάθησα να της εξηγήσω ότι σε μια μεγάλη οικογένεια όπως είναι η δική μας αναγκαστικά όλοι μοιραζόμαστε, είτε τον χώρο, είτε τον χρόνο που περνάμε ο καθένας μόνος με την μαμά ή τον μπαμπά, αλλά δεν την ενδιαφέρει. Με προβληματίζει πολύ η συμπεριφορά της και με στενοχωρεί. Κάθε συμβουλή δεκτή.

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Καθώς δεν δίνετε αρκετές πληροφορίες που να μου επιτρέπουν να σχηματίσω μια εικόνα για το ποια ακριβώς είναι η οικογένειά σας και τι είδους δυναμικές διαμορφώνονται μεταξύ όλων των μελών, η απάντησή μου θα εστιάσει αποκλειστικά στο ζήτημα του ανταγωνισμού ανάμεσα στη μεγαλύτερη κόρη σας και τα μικρότερα αδέλφια της. Αν είχα μια ακριβή εικόνα για την οικογένειά σας, θα μπορούσα να τοποθετήσω την έκφραση ανταγωνισμού και του αισθήματος παραμέλησης ή παραγκωνισμού που εκφράζει το μεγαλύτερο παιδί σας, μέσα στο κατάλληλο ερμηνευτικό πλαίσιο και να σας βοηθήσω πιθανόν να διακρίνετε το υπόβαθρο αυτών των συμπεριφορικών εκδηλώσεων.

Με αυτά τα δεδομένα, η απάντησή μου θα κινηθεί σε ένα γενικό πλαίσιο και θα επιχειρήσω να σας παρακινήσω στη διατύπωση ερωτημάτων που είναι πιθανόν να σας βοηθήσουν και να ερμηνεύσετε την συμπεριφορά της κόρης σας και να δημιουργήσετε μια καλύτερη ισορροπία για όλα τα μέλη της οικογένειάς σας.

Αρχικά θα συμφωνήσω μαζί σας με την προσέγγιση που ακολουθήσατε, παρακινώντας τα παιδιά σας να περνούν περισσότερο χρόνο μαζί. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται να συνεχίσετε να ενθαρρύνετε προκειμένου να ισχυροποιηθεί ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ των παιδιών σας. Δεν αναφέρεστε στις ηλικίες των μικρότερων παιδιών, ώστε να έχω μια εικόνα για τις ηλικιακές διαφορές. Είναι πιθανό, αν η διαφορά ηλικίας είναι πολύ μεγάλη, να χρειαστεί να προτείνετε δραστηριότητες εσείς οι ενήλικες και να διατηρήσετε μια εποπτεία του κοινού τους χρόνου, ώστε να εξασφαλίσετε ότι οι δραστηριότητες ταιριάζουν σε όλους με κάποιο τρόπο. Να εξασφαλίσετε ότι δεν «θυσιάζεται» κάποιος βιώνοντας στιγμές ανίας, προκειμένου να ευχαριστηθούν οι υπόλοιποι.

Επισημαίνοντας αυτήν την ανάγκη για διατήρηση ισορροπιών, θα σας παρακινήσω να αναρωτηθείτε μήπως από τη μεγάλη κόρη σας έχει απαιτηθεί άμεσα ή έμμεσα να μπει σε ρόλους όπου η ίδια αισθάνεται να καταπιέζεται, προκειμένου, είτε να διασκεδάσουν τα μικρότερα αδέλφια της, είτε να τα φροντίσει. Δεν είναι καθόλου εύκολο να διαμορφώσετε την κατάλληλη ισορροπία που να λαμβάνει υπόψη ισότιμα και να καλύπτει τις ανάγκες όλων σας των παιδιών. Μέσα από τη συνύπαρξη με μέλη διαφορετικών ηλικιών, τα παιδιά εξασκούνται στην ανίχνευση των αναγκών των άλλων, στην ενσυναίσθηση, στην υπομονή, στην καλλιέργεια δεξιοτήτων συνεργασίας, αλλά και στη διεκδίκηση των δικών τους προσωπικών αναγκών ο καθένας. Αυτό είναι ένα πολύτιμο μάθημα ζωής, αφού σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας καλούμαστε να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην κάλυψη των δικών μας συναισθηματικών και κοινωνικών αναγκών μέσα σε διαφορετικά πλαίσια όπου συνδυάζονται και οι ανάγκες άλλων ατόμων.

Προσπαθήστε να ανιχνεύσετε το υπόβαθρο της ζήλειας που νιώθει και εκφράζει η μεγάλη σας κόρη. Αναρωτηθείτε ποιοι είναι οι πιθανοί λόγοι που συμβάλλουν στην ανάδυση και τη διατήρηση συναισθημάτων ζήλειας και ανταγωνισμού. Αναρωτηθείτε ακόμα ποιος είναι ο δικός σας πιθανός ρόλος στην ανάδυση και τη διατήρηση αυτών των συναισθημάτων. Αν η μεγάλη σας κόρη πιέζεται στην υιοθέτηση ρόλων φροντίδας προς τα μικρότερα αδέλφια της, θα πρέπει να της δώσετε το περιθώριο να αναλάβει τέτοιους ρόλους όταν η ίδια εκτιμά ότι θέλει και μπορεί. Θα χρειαστεί δηλαδή να εξασφαλίσετε ότι δεν επιφορτίζεται με ενήλικους ρόλους φροντίδας. Επίσης θα χρειαστεί να της δώσετε τον προσωπικό χώρο και χρόνο που της αναλογεί και να εξατομικεύσετε τη φροντίδα των αναγκών της. Οργανώστε δραστηριότητες για όλη την οικογένεια όπου να συνυπάρχουν τα παιδιά, αλλά ταυτόχρονα να διαφοροποιούνται. Οργανώστε δραστηριότητες με τη μεγαλύτερη κόρη σας ξεχωριστά ο καθένας από τους γονείς.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των αδελφών για το ενδιαφέρον και τη φροντίδα των γονιών δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο στις μεγάλες οικογένειες. Η διαμόρφωση ισορροπιών εξαρτάται από τους γονείς. Γι’ αυτό και θα χρειαστεί να παρατηρήσετε αν το ενδιαφέρον σας μοιράζεται στα παιδιά σας, ή αν για κάποιον λόγο τα μικρότερα παιδιά μονοπωλούν το ενδιαφέρον και τη φροντίδα σας με τρόπο που κάνουν την μεγάλη σας κόρη να νιώθει παραγκωνισμένη.

Είναι σημαντικό να αισθάνεται η κόρη σας ότι της επιτρέπεται η έκφραση των συναισθημάτων της. Όσο και να σας στενοχωρεί που εκφράζει τη ζήλεια της, είναι σημαντικό να γνωρίζει ότι μπορεί να εκφράσει όποιο συναίσθημα την βαραίνει και ότι αυτή η έκφραση δεν θα επισύρει τον θυμό σας. Είναι σημαντικό να αισθάνεται αποδοχή άνευ όρων από πλευράς σας. Αξιοποιήστε την έκφραση των συναισθημάτων και των παραπόνων της ως ευκαιρία για συζήτηση. Συζητήστε μαζί της τις διαστάσεις της οικογενειακής σας ζωής που τη δυσκολεύουν. Ακούστε την και προσπαθήστε να βρείτε λύσεις από κοινού. Δώστε χώρο ακόμα και στην ακραία έκφραση ότι θα προτιμούσε να μην είχε γεννηθεί ο μικρός της αδελφός. Αν αυτό είναι κάτι που λέγεται σε στιγμές που είναι θυμωμένη, χρησιμοποιήστε το ως ευκαιρία για συναισθηματική διαχείριση και αυτορρύθμιση. Προτείνετε στην κόρη σας να αναλογιστεί τη διαφορά ανάμεσα σε πράγματα που λέμε όταν μας καταλαμβάνει ο θυμός και στο πώς η οπτική μας αλλάζει όταν ο θυμός υποχωρεί. Αν αυτή η φράση διατυπώνεται συστηματικά από την κόρη σας, τότε θα μου χρειαζόταν μια πιο συνολική περιγραφή των αντιδράσεών της προκειμένου να εκτιμήσω αν υποκρύπτει κάποια σοβαρή συναισθηματική δυσκολία της.

Συνεχίστε να συζητάτε μαζί της. Λάβετε υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες που ορίζει η φάση ζωής που διανύει η μεγάλη σας κόρη. Δείξτε υπομονή και κατανόηση και αφιερώστε της χρόνο και προσοχή. Βοηθήστε την να εκτιμήσει τα θετικά του να μεγαλώνει σε μια μεγάλη οικογένεια.