Η κόρη μου είναι αγχώδης χαρακτήρας. Πώς μπορώ να την βοηθήσω να χαλαρώσει;

Ερώτημα αναγνώστριας

Η κόρη μου ηλικίας 11 ετών είναι ένα παιδί ήρεμο με τρομερή ωριμότητα χωρίς “παιδιαρίσματα”. Πρόσφατα μου εμπιστεύτηκε ότι έχει κρίσεις θυμού και ξεσπάει με το να σπάει αντικείμενα. Επίσης ότι είναι τελειομανής και έχει σκεφτεί την αυτοκτονία ως λύση αρκετές φορές. Θεωρώ ότι είναι πολύ πιεσμένη και αγχωμένη ως χαρακτήρας. Τι μπορώ να κάνω για να την “ξαλαφρώσω” λίγο, να δει τα πράγματα πιο χαλαρά;

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Θα προσπαθήσω να σας κατευθύνω ως προς τους προβληματισμούς σας παρόλο που τα στοιχεία που δίνετε είναι πολύ περιορισμένα. Δεν δίνετε καμία πληροφορία για την οικογένειά σας οπότε δεν μου είναι ξεκάθαρο αν υπάρχει δεύτερος γονέας με τον οποίο μοιράζεστε την ευθύνη της ανατροφής της κόρης σας. Επίσης, δεν έχω καθόλου την εικόνα του συναισθηματικού κλίματος που επικρατεί στην οικογένειά σας. Με άλλα λόγια, δεν έχω εικόνα του πλαισίου μέσα στο οποίο εκδηλώνονται οι συμπεριφορές και εκφράζονται οι σκέψεις της κόρης σας που σας προβληματίζουν. Όπως αντιλαμβάνεστε, είναι ακατόρθωτο να εκτιμήσει ο ψυχολόγος τις καταστάσεις που του περιγράφονται εκτός πλαισίου. Θα σας παρακινήσω λοιπόν να σκεφτείτε και εσείς με αυτό τον τρόπο, να προσπαθήσετε δηλαδή να τοποθετήσετε  τα ζητήματα που σας προβληματίζουν μέσα στο πλαίσιό τους.

Λέτε ότι η κόρη σας είναι ένα παιδί “με τρομερή ωριμότητα” δεν είναι όμως ξεκάθαρο τι ακριβώς εννοείτε με αυτό. Πώς εκφράζεται η ωριμότητά της; Πώς είναι η  κοινωνική ζωή της κόρης σας; Κάνει παρέα με συνομήλικά της παιδιά; Όταν λέτε ότι είναι “ώριμη και χωρίς παιδιαρίσματα” υπονοείτε και μια διαφοροποίησή της από τον κόσμο των συνομηλίκων της; Πιστεύετε ότι η κόρη σας συμπεριφέρεται ως μεγαλύτερο της ηλικίας της παιδί;

Ποια είναι η δική σας άποψη για τα “παιδιαρίσματα”; Τι είδους συμπεριφορές εκλαμβάνετε ως “παιδιαρίσματα” και τι είδους μήνυμα έχετε περάσει στην κόρη σας ως προς τέτοιου είδους συμπεριφορές; Μήπως έχει καλλιεργηθεί μια συνειδητή ή μη συνειδητή από πλευράς σας απαίτηση για ωριμότητα που πιθανόν να είναι αναντίστοιχη προς την ηλικία του παιδιού; Είναι πολύ σημαντικό να ορίσουμε τι σημαίνουν για μας τους γονείς οι έννοιες της ωριμότητας και της παιδικότητας ώστε να μπορέσουμε να δούμε πώς η δική μας στάση επηρεάζει τους ρόλους που υιοθετεί συναισθηματικά και κοινωνικά το παιδί μας.

Με ποιους τρόπους έχετε συμβάλλει εσείς μέσα από το ρόλο σας ως μητέρα στην εμφάνιση στοιχείων τελειοθηρίας στην προσωπικότητα της κόρης σας; Λέτε ότι στην παρούσα φάση η κόρη σας, σας είπε ότι είναι τελειομανής, ενώ δεν φαίνεται από τα λεγόμενά σας τουλάχιστον να σας προβλημάτιζε κάτι τέτοιο σε προηγούμενες φάσεις. Δεν περιγράφετε την τελειομανία ως  χαρακτηριστικό του παιδιού σας που είχατε παρατηρήσει, αντιληφθεί και αξιολογήσει και αυτό μου είναι κάπως δύσκολο να το κατανοήσω καθώς η ανάπτυξη των παιδιών εμφανίζει -όπως λέμε εμείς οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι – μια συνέχεια χωρίς άλματα. Σκεφτείτε τι είδους στοιχεία τελειομανίας είχε εμφανίσει από μικρότερη ηλικία η κόρη σας; Πώς εκφράζεται η τελειομανία της; Αφορά τις σχολικές της επιδόσεις, ζητήματα εμφάνισης, ζητήματα έκθεσης προς τον κοινωνικό περίγυρο; Τι ρόλο έχουν ως τώρα παίξει στη ζωή του παιδιού σας αυτά τα στοιχεία; Συχνά είναι δυσδιάκριτο το όριο μεταξύ συνέπειας του ατόμου ως προς τις υποχρεώσεις του και ιδεοψυχαναγκαστικής αναζήτησης της τελειότητας στις διάφορες εκφράσεις της συναισθηματικής και κοινωνικής του ζωής. Και επειδή η έκφραση των στοιχείων της προσωπικότητας επηρεάζεται βέβαια σημαντικά από τα μηνύματα που λαμβάνει το παιδί από την οικογένεια, χρειάζεται να δείτε πώς έχετε συμβάλλει -άθελά σας ίσως – στην υιοθέτηση άκαμπτων προσδοκιών της κόρης σας από τον εαυτό της.

Επίσης μου είναι δύσκολο να κατανοήσω πώς, ενώ περιγράφετε το παιδί σας ως “ήρεμο”, ταυτόχρονα έχει κρίσεις θυμού που δεν γίνονται αντιληπτές από εσάς. Πώς, πότε, σε τι συχνότητα και κάτω από τι συνθήκες εκδηλώνει η κόρη σας ξεσπάσματα θυμού σπάζοντας αντικείμενα; Όλα αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να συνεκτιμηθούν ώστε να αξιολογήσετε κατά πόσο χρειάζεται να ανησυχήσετε γι αυτού του είδους τις συμπεριφορές και να παρέμβετε με στόχο την τροποποίησή τους.

Συχνά όταν τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία βιώνουν μεταπτώσεις στη διάθεσή τους που μπορεί να τα κάνουν νευρικά, ευέξαπτα, μελαγχολικά. Τέτοιου είδους εκδηλώσεις συνδέονται  με τις σωματικές και ορμονικές αλλαγές που σηματοδοτούν την ήβη. Έχει η κόρη σας μια τέτοιου είδους ανάπτυξη; Είναι ακόμα στη αρχική φάση της εφηβείας, αλλά μερικά παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία πρόωρα και με πιο γοργούς ρυθμούς σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους.  Έχετε παρατηρήσει τέτοιου είδους αλλαγές στο παιδί σας; Μήπως της είναι δύσκολο να διαχειριστεί αυτές  τις αλλαγές; Γνωρίζετε για ποιους λόγους θυμώνει το παιδί σας; Τα ξεσπάσματά της εκφράζουν αδυναμία να διαχειριστεί ζητήματα που της προκαλούν εκνευρισμό; Ή μήπως αντικατοπτρίζουν ένα βαθύτερο επίπεδο θυμού που αδυνατεί να εκφράσει η κόρη σας με άλλους τρόπους; Αν ισχύει το δεύτερο, θα πρέπει να σκεφτείτε αν οι όροι στην μεταξύ σας επικοινωνία είναι τέτοιοι που να επιτρέπουν την ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων από πλευράς της κόρης σας.

Η εφηβεία είναι επίσης μια περίοδος ιδεαλισμού και τάσης να αποδίδονται στις καταστάσεις ακραίες ιδιότητες του καλού ή του κακού. Αυτά τα στοιχεία μπορεί να συνυπάρχουν και με μια εκδραμάτιση των καταστάσεων. Χρειάζεται λοιπόν να εκτιμηθεί κατά πόσο απασχολούν την κόρη σας σκέψεις αυτοκτονίας και κατά πόσο η αυτοκτονία αναφέρεται ως μια θεωρητική, εξιδανικευμένη έννοια.

Ως λύση σε τι είδους πρόβλημα ή πιεστική κατάσταση αναφέρει η κόρη σας την αυτοκτονία; Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί αυτό,  με άλλα λόγια είναι σημαντικό να κατανοήσετε τι ακριβώς επιδιώκει να σας πει η κόρη σας μέσα από την αναφορά της στο ενδεχόμενο της αυτοκτονίας.

Σε τι είδους πίεση είναι πιθανό να αντιδρά; Με ποιον τρόπο θέλει να σας εμπλέξει στην διαχείριση των θεμάτων που της είναι σημαντικά; Εμπεριέχει η αναφορά στην αυτοκτονία απόπειρα χειρισμού σας από πλευρά του παιδιού σας; Και αν ναι, γιατί επιλέγει η κόρη σας μια τέτοιου είδους χειριστική οδό για να σας προσεγγίσει;

Λέτε ακόμα ότι είναι “πολύ πιεσμένη και αγχωμένη ως χαρακτήρας”. Πράγματι μερικοί άνθρωποι έχουν μια ιδιοσυγκρασία που τους καθιστά πιο ευάλωτους στην εκδήλωση άγχους. Αυτή όμως είναι μία διάσταση των πραγμάτων όσο αφορά την εμπειρία και την εκδήλωση του άγχους. Η άλλη, εξίσου σημαντική, διάσταση αφορά τις συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνει το άτομο και το κατά πόσο οι συνθήκες αυτές ευνοούν την εκδήλωση άγχους. Θα σας παρακινήσω λοιπόν και πάλι να εκτιμήσετε το συναισθηματικό κλίμα στην οικογένεια και να προσπαθήσετε να δείτε με ποιους τρόπους μπορεί αυτό να συμβάλλει στην εκδήλωση αυξημένου άγχους από πλευράς της κόρης σας.

Η προσδοκία σας να “ξαλαφρώσει” η κόρη σας και “να δει πιο χαλαρά τα πράγματα”  είναι κατανοητή. Δεν μπορεί όμως η διαχείριση του άγχους να επιτευχθεί δια μαγείας. Το ζητούμενο είναι η ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο σκέψης που θα συμβάλλει στην αλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης και στην τροποποίηση των δυσλειτουργικών μοτίβων συμπεριφοράς. Επίσης, είναι εξίσου σημαντικό να διερευνηθούν σε βάθος οι οικογενειακές συνθήκες που συμβάλλουν στην εμφάνιση αυξημένου άγχους και εκδηλώσεων θυμού καθώς και στην εμφάνιση και διατήρηση δυσλειτουργικών μοτίβων συμπεριφοράς. Κατά τη γνώμη μου, αυτού του είδους η διερεύνηση και υπερβαίνει τον γονεϊκό ρόλο και δεν θα έπρεπε -ούτε ενδείκνυται – να την επωμισθείτε εσείς.  Η διερεύνηση δυσλειτουργικών μοτίβων συναισθηματικής έκφρασης και συμπεριφοράς είναι δουλειά του ειδικού που θα υποστηρίξει την κόρη σας προς την πιο λειτουργική διαχείριση των ζητημάτων που την δυσκολεύουν. Επίσης, ο ειδικός θα κατευθύνει την οικογένεια προς την αναπροσαρμογή των στοιχείων που συμβάλλουν στην εκδήλωση καταστροφικών σκέψεων, συναισθημάτων για τον εαυτό και συμπεριφορών.

Εμπιστευτείτε το ένστικτό σας. Παρατηρείστε τι συμβαίνει στο παιδί σας. Είναι η κόρη σας ένα παιδί που μπαίνει στην εφηβεία με αίσθημα αισιοδοξίας και επάρκειας για τον εαυτό της; Έχει αναπτύξει τις επικοινωνιακές και κοινωνικές δεξιότητες που χρειάζεται για να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις με το περιβάλλον της;  Εκμεταλλευτείτε το επίπεδο της ωριμότητας που διακρίνετε σ’ αυτήν ώστε να την προσεγγίσετε μέσω ανοιχτού διαλόγου απαλλαγμένου από επικριτική διάθεση.

Το σημαντικότερο ζητούμενο στην παρούσα φάση είναι να κατανοήσετε το συναισθηματικό μήνυμα των συμπεριφορών της κόρης σας και της απόπειρας που κάνει να σας προσεγγίσει μέσω των συμπεριφορών αυτών.