“Η κόρη μου έχει πολλά ξεσπάσματα και σταμάτησε όλες τις δραστηριότητες”

Ερώτημα αναγνώστριας

Σας γράφω για το πρόβλημα που αντιμετωπίζω με την κόρη μου η οποία είναι 13 χρονών και βρίσκεται στην εφηβεία. Έχει διάφορα ξεσπάσματα νεύρα από το χειμώνα σταμάτησε όλες τις δραστηριότητες (κιθάρα, βόλεϊ). Γενικότερα η κόρη μου είναι ένα παιδί με χαμηλή αυτοπεποίθηση που κάθε φορά που πρέπει να κάνει μια νέα αρχή σε κάτι (πχ φροντιστήριο κτλ.) αρχίζει νευριάζει, φωνάζει, τα βάζει μαζί μας. Νιώθω σαν να την δυσκολεύει η αρχή πάντα. Τώρα τελευταία έχει αρχίσει και φωνάζει πολύ ,μιλάει άσχημα σε μένα και στον μπαμπά της, μας χαρακτηρίζει με άσχημες λέξεις έξω στην γειτονιά. Όταν ηρεμεί και το συζητάμε της λέω ότι όλοι έχουμε δικαίωμα στις κακές μέρες αλλά δεν είναι ωραίο να το αντιμετωπίζεις έτσι. Συμφωνεί μαζί μου και στενοχωριέται πχ που την έχουν ακούσει στη γειτονιά να φωνάζει. Βέβαια να σημειώσω εδώ ότι τα παιδιά μου έχουν ζήσει μέσα στο σπίτι διαφωνίες και αντιπαραθέσεις που είχαμε παλιότερα με τον πατερά τους και βλέπουμε και οι δυο μαζί πλέον ψυχολόγο. Τώρα τελευταία ενώ έχει τις εξετάσεις της στο γυμνάσιο και ξεκίνησε γεμάτη όρεξη ξαφνικά δηλώνει ότι δεν θέλει να διαβάσει και ασχολείται με το κινητό συνέχεια. Θα μπορούσα να πω ότι είναι και χειριστική προς εμάς ίσως γιατί ξέρει πχ ότι δεν θέλω να τσακωνόμαστε και να ακουγόμαστε στην γειτονιά. Το θέμα είναι βέβαια ότι εγώ ως παιδί δεν πέρασα ποτέ εφηβεία και μου είναι πολύ δύσκολο όλο αυτό που αντιμετωπίζω μαζί της. Τι θα προτείνατε να κάνω; Ευχαριστώ

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Αρχικά να επισημάνω ότι είναι κατά τη γνώμη μου πολύ σωστή η κίνησή σας να αναζητήσετε ψυχολόγο για την αποκατάσταση των δυσκολιών στη σχέση με τον σύζυγό σας. Από τη σχέση μεταξύ των γονέων ξεκινά η αλλαγή στις οικογενειακές δυναμικές και δίνεται το περιθώριο να φροντιστούν οι ανάγκες και οι δυσκολίες των παιδιών. Καθώς δεν έχω στη διάθεσή μου περισσότερες σημαντικές λεπτομέρειες, δεν γνωρίζω αν η βοήθεια που δέχεστε είναι συστηματική και αν έχετε ξεκινήσει εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα ώστε να βλέπετε βελτίωση στη μεταξύ σας επικοινωνία. Δεν γνωρίζω επίσης αν και πώς έχει εμπλακεί η οικογένεια στη θεραπευτική διαδικασία. Υπενθυμίζω ότι εμείς οι ενήλικες διαμορφώνουμε το συναισθηματικό κλίμα στην οικογένεια και διαμορφώνουμε επίσης τα επικοινωνιακά πρότυπα που καθοδηγούν την έκφραση των αναγκών και διεκδικήσεων από όλα τα μέλη της οικογένειας.

Αν λοιπόν η κόρη σας έχει δει και βιώσει πρότυπα επιθετικής επικοινωνίας μεταξύ σας, αυτά τα πρότυπα γνωρίζει ως αποδεκτό τρόπο συνδιαλλαγής και γι’ αυτό και τα αναπαράγει. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα για αλλαγή. Μιλήστε στην κόρη σας για την προσπάθεια που κάνετε μαζί με τον πατέρα της. Εξηγήστε της τι ανακαλύπτετε μέσα από τη δουλειά σας με τον/την ψυχολόγο. Εξηγήστε της ότι αντιληφθήκατε την καταστροφικότητα που υπήρχε μέσα στα πρότυπα της μεταξύ σας επικοινωνίας και τη συναισθηματική σας επιβάρυνση λόγω της συστηματοποίησης αυτών των προτύπων. Επιτρέψτε της, μέσα από το παράδειγμά σας, να δει την αξία της αναγνώρισης και της αποδοχής των δυσκολιών και την αξία της πρωτοβουλίας για αλλαγή που απαιτεί ψυχικό σθένος για τη δημιουργία νέων ισορροπιών.

Θέστε νέες βάσεις στην επικοινωνία σας με όρους και κανόνες. Ζητήστε και τη βοήθεια του/της ψυχολόγου σας στο πώς θα διαμορφώσετε μια νέα επικοινωνιακή κατάσταση στην οικογένεια. Σας προτείνω κάποιους βασικούς κανόνες: Μην βρίζετε εσείς οι ενήλικες και μην χρησιμοποιείτε χαρακτηρισμούς, προσβολές, υποτιμητικά σχόλια, ούτε ο ένας προς τον άλλο, ούτε προς το παιδί σας. Διακόψτε την επικοινωνία κάθε φορά που η κόρη σας καταφεύγει σε φωνές και χρησιμοποιεί άσχημες εκφράσεις και χαρακτηρισμούς. Μην απαντάτε με θυμό. Συγκρατήστε τον εκνευρισμό της στιγμής και θέστε τα όρια με ψυχραιμία. Εξηγήστε ότι αρνείστε την επικοινωνία με φωνές και χαρακτηρισμούς επειδή γνωρίζετε ότι τίποτα καλό δεν είναι δυνατό να προκύψει μέσα από αυτού του είδους την επικοινωνία και επειδή αυτά τα πρότυπα δεν αξίζουν σε κανένα από τα μέλη της οικογένειάς σας.

Αν επιμείνετε στην άρνηση της συζήτησης με τέτοιους όρους, η κόρη σας θα αντιληφθεί ότι το εννοείτε και ότι η άρνηση δεν πηγάζει από εχθρότητα προς εκείνη, αλλά από την ανάγκη φροντίδας όλης της οικογένειας. Αναζητήστε τρόπους διαχείρισης των συγκρούσεων χωρίς την υιοθέτηση ακραίων συναισθηματικών εκφράσεων και συμπεριφορών. Αν αισθάνεστε θυμό, δοκιμάστε μια μικρή παύση, μια αποστασιοποίηση, που θα σας επιτρέψει να διαχειριστείτε την ένταση των συναισθημάτων σας, να μην λειτουργήσετε παρορμητικά και να αποφύγετε το ξέσπασμα. Αν μπορέσετε να το κατορθώσετε εσείς οι ενήλικες, το βέβαιο είναι ότι θα ακολουθήσει και η κόρη σας. (Για περισσότερες προτάσεις στο θέμα της επικοινωνίας και της διαχείρισης συγκρούσεων, σας προτείνω να διαβάσετε και το άρθρο μου στο efiveia.gr: Διαχείριση συγκρούσεων: Πότε η σιωπή είναι χρυσός)

Το ζήτημα της ανταπόκρισης στις σχολικές υποχρεώσεις, σας προτείνω να το αφήσετε στην ίδια την κόρη σας. Αφήστε της το περιθώριο να προετοιμαστεί η ίδια όπως πιστεύει καλύτερα και διαβεβαιώστε την ότι θα είστε εκεί αν χρειαστεί βοήθεια. Μην την πιέζετε όμως να ασχοληθεί με το διάβασμα. Κάντε μια γενική συζήτηση για το ποιος πιστεύετε ότι είναι κατάλληλος ρόλος για εσάς και αφήστε της την πρωτοβουλία για την οργάνωση της μελέτης και για την αναζήτηση βοήθειας. Αν η προετοιμασία της είναι ελλιπής, τότε θα υποστεί τις φυσικές συνέπειες και αυτό θα αποτελέσει μια πολύ καλή αφορμή για να αλλάξει τη στάση της στο μέλλον, να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της και να μάθει μέσα από τα λάθη της. Δεν χρειάζεται να προλάβετε τις συνέπειες, γιατί μόνο έτσι τα παιδιά μαθαίνουν σταδιακά να αυτενεργούν.

Αφήστε στην άκρη την ανησυχία σας για κοινωνική έκθεση. Η εικόνα που δίνετε στους γείτονες είναι κατά τη γνώμη μου δευτερεύον ζήτημα. Αν οι γείτονες είναι καλοπροαίρετοι, τότε μπορούν να αντιληφθούν ότι η κάθε οικογένεια έχει τις δικές της δύσκολες στιγμές. Αν οι γείτονες δεν είναι καλοπροαίρετοι, τότε δεν σας αφορούν ούτε οι ίδιοι, ούτε τα σχόλιά τους, ούτε η άποψή τους για εσάς. Το ζητούμενο είναι να μπορείτε να διατηρείτε θετική επικοινωνία με το παιδί σας και ήρεμη ατμόσφαιρα στην οικογένειά σας ακόμα και όταν δεν υπάρχουν γείτονες που θα μπορούσαν να σας ακούσουν.

Ως προς τη χρήση του κινητού, θα χρειαστεί να εμπλέξετε την κόρη σας σε διαδικασία οριοθέτησης. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται υπομονή από πλευράς σας και συζήτηση για αξίες ζωής και ενδιαφέροντα που οφείλει ένα νέο άτομο να  καλλιεργήσει ώστε να έχει μια ισορροπημένη συναισθηματική και κοινωνική ζωή. Είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο για την κόρη σας να αναζητήσει άλλα ενδιαφέροντα που να οξύνουν τη σκέψη και τη δημιουργικότητά της. Εσείς μπορείτε να την βοηθήσετε σε αυτήν τη διαδικασία μέσα από μοίρασμα ιδεών και απόψεων και μέσα από ειλικρινή διάθεση για κατανόηση του ποια είναι η κόρη σας και τι έχει νόημα για εκείνη. Μην επιχειρήσετε απαγορεύσεις. Οι απαγορεύσεις οδηγούν σε αδιέξοδο φαύλο κύκλο γιατί δεν οδηγούν σε αναζήτηση εσωτερικών κινήτρων.

Προσπαθήστε να κατανοήσετε γιατί δεν «θέλει» να διαβάσει. Ανιχνεύστε πιθανές μαθησιακές και συναισθηματικές δυσκολίες που είναι πιθανό να υποκρύπτει αυτή η άρνηση.

Αν τα ξεσπάσματα είναι συχνά, αν βλέπετε ότι η κόρη σας δυσκολεύεται να συγκρατήσει την ένταση των δύσκολων συναισθημάτων της, τότε θα σας πρότεινα την αξιολόγησή της από ειδικό της ψυχικής υγείας. Αν τα ξεσπάσματα υποκρύπτουν ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες, αυτές θα πρέπει να διαγνωστούν ώστε να  αναζητήσετε την κατάλληλη παρέμβαση που θα συμβάλλει στην αυτορρύθμισή της. Ως προς τη χειριστική διάσταση των ξεσπασμάτων, πιστεύω ότι θα πάψει να  έχει νόημα όταν αλλάξετε την οικογενειακή δυναμική με τρόπους που να μην επιτρέπουν χειρισμούς στην έκφραση αναγκών, επιθυμιών και διεκδικήσεων από κανένα μέλος της οικογένειας  (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: «Τι εκφράζουν τα ξεσπάσματα των εφήβων;»)

Η κόρη σας χρειάζεται ενίσχυση της αυτοεκτίμησής της. Χρειάζεται να πιστέψει στον εαυτό της και στη δυνατότητά της να πραγματοποιήσει τις επιθυμίες της. Όσο πιο πολύ εμπιστεύεται τον εαυτό της, τόσο πιο εύκολα θα εμπλέκεται σε νέες δραστηριότητες και τόσο πιο ανοιχτή θα είναι στην εξερεύνηση εναλλακτικών. Συζητήστε μαζί της τη δυσκολία της να ξεκινά πράγματα. Προσπαθήστε να ανιχνεύσετε τους λόγους των δυσκολιών της και να κατανοήσετε μαζί με την ίδια τους λόγους που την ωθούν σε παραίτηση. Τι σήμαιναν για την ίδια οι δραστηριότητες που διέκοψε; Τι σημαίνει η παραίτηση για την ίδια; Ποιο μήνυμα εμπεριέχει προς εσάς και προς τον εαυτό της η παραίτηση της; Ζητήστε την συμβουλή του/της ψυχολόγου σας για το πώς να προσεγγίσετε αυτά τα ζητήματα.

Διάβασα ακόμα  με μεγάλο ενδιαφέρον την αναφορά στη δική σας ιστορία. Λέτε ότι δεν περάσατε ποτέ εφηβεία και υποθέτω πως με αυτό εννοείτε ότι δεν είχατε ξεσπάσματα και έντονες αντιδράσεις. Αυτό το γεγονός είναι πολύ πιθανό να επηρεάζει τις προσδοκίες σας όσο αφορά την κόρη σας. Πιστεύω ότι αυτή η διάσταση χρειάζεται διερεύνηση με τον/την ψυχολόγο σας γιατί μπορεί να σας οδηγήσει σε μεγαλύτερη επίγνωση του τρόπου με τον οποίο η δική σας ιστορία επηρεάζει τον γονεϊκό σας ρόλο και μπορεί ακόμα να σας οδηγήσει σε αλλαγές που θα κρίνετε απαραίτητες ώστε να προσεγγίσετε με ανοιχτή διάθεση την διαφορετικότητα της κόρης σας. Σας υπενθυμίζω τέλος ότι η εφηβεία που βιώνει η κόρη σας είναι συνδυασμός των οικογενειακών δυναμικών και των γενετικών της προδιαθέσεων, καθώς και του ιδιαίτερου τρόπου έκφρασης της προσωπικότητάς της. Επικεντρώνοντας σε αυτούς τους παράγοντες ξεχωριστά και σε συνδυασμό, θα διαπιστώσετε πού χρειάζεται να επικεντρωθείτε ώστε να υποστηρίξετε το παιδί σας στην έκφραση του δυναμικού του και στην αλλαγή αυτοκαταστροφικών μοτίβων συμπεριφοράς.