Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Αλεξάνδρα Κοπανάρη
Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής έχουν συγκεντρώσει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Αποτελούν μια ομάδα διαταραχών που σχετίζονται με δυσλειτουργικές αντιδράσεις του ατόμου σε σχέση με την τροφή. Δύο κλινικά σύνδρομα φαίνεται να προεξάρχουν στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή, η Ψυχογενής Ανορεξία και η Ψυχογενής Βουλιμία (Μάνος, 1997). Στα σύγχρονα ταξινομικά συστήματα (DSM-IV, ICD-10) βρίσκουμε επιπλέον την Επεισοδιακή Υπερφαγία και τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής μη προσδιοριζόμενες αλλιώς.
Η πλειοψηφία των ασθενών είναι οι έφηβες και οι νεαρές γυναίκες (περίπου το 90%).Υψηλό κίνδυνο όμως διατρέχουν και άτομα που υποφέρουν από διάφορες συναισθηματικές δυσκολίες ή που πάσχουν από κάποιο χρόνιο νόσημα (λ.χ. διαβήτης, άσθμα κ.λ.π.).
Η συχνότητα εμφάνισης της Ψυχογενούς Ανορεξίας σε πληθυσμό εφήβων κοριτσιών και νεαρών ενηλίκων γυναικών κυμαίνεται από 0,5% έως 1%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την Ψυχογενή Βουλιμία κυμαίνεται ανάμεσα στο 1% έως 3%. Στα έφηβα αγόρια και νεαρούς ενήλικες τα ποσοστά κυμαίνονται στο 0,3 % για την Ψυχογενή Ανορεξία και στο 2% ή λιγότερο για την Ψυχογενή Βουλιμία (Γονιδάκης &Χαρίλα, 2011).
Η αναζήτηση ενός μοναδικού αιτιολογικού παράγοντα όσον αφορά στην εκδήλωση και διατήρηση των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής, φαίνεται να είναι μη ρεαλιστική. Τα αποτελέσματα των τελευταίων μελετών αναδεικνύουν ένα πλήθος παραγόντων, όπως οι γενετικοί και βιολογικοί παράγοντες(π.χ. κληρονομική προδιάθεση, υποθαλαμο-υποφυσιακές ανωμαλίες κ.ά.), η επιρροή της οικογένειας (π.χ. δυσκολίες στα πλαίσια της οικογένειας, διατροφικά πρότυπα κτλ), η επιρροή του κοινωνικοπολιτισμικού περιβάλλοντος(π.χ. προώθηση του junk-food και εξιδανίκευση της λεπτής σιλουέτας με τις ιδανικές αναλογίες), καθώς και η προσωπικότητα (π.χ. συναισθηματικές διαταραχές, διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις, δυσκολίες προσαρμογής κτλ), που φαίνεται να συνδέονται με τις εν λόγω διαταραχές (Fairburn, Marcus, & Wilson 1993).
H Ψυχογενής Ανορεξία και η Ψυχογενής Βουλιμία συνοδεύονται από σειρά ιατρικών επιπλοκών (π.χ., καρδιακά, αναπνευστικά, ηπατικά, νευρολογικά, γαστρεντερολογικά και ορμονολογικά προβλήματα και απειλή της ζωής στην ανορεξία. Γαστρεντερικές, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, οδοντιατρικές και γυναικολογικές επιπλοκές, δερματολογικά προβλήματα κ.ά. στη βουλιμία) (Μάνος, 1997, Γονιδάκης &Χαρίλα, 2011). Τέλος, και οι δύο διαταραχές συνοδεύονται συχνά από εξίσου σοβαρές ψυχολογικές και συμπεριφορικές δυσκολίες (κατάθλιψη, τάση για απόσυρση, αρνητισμός, έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων κ.λ.π.).
Γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής
Το Γνωσιακο-Συμπεριφοριστικό μοντέλο υποστηρίζει ότι οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής αποτελούν την «προσωπική απάντηση» του ατόμου στις ατομικές συνθήκες ζωής και επηρεάζονται από την αλληλεπίδραση ενός συνόλου παραγόντων: Κοινωνικών (π.χ., σύγχρονα ιδεώδη ομορφιάς, ύπαρξη άφθνοης τροφής κ.λ.π), οικογενειακών (π.χ., «Μπλοκάρισμα» της συναισθηματικής έκφρασης, υπεραξιολόγηση της αυξημένης επίδοσης, της διάκρισης και της επιτυχίας, μείωση της αυτονομίας κ.λ.π.) και ατομικών παραγόντων (π.χ., εφηβική και νεαρή ηλικία, γυναικείο φύλο, έντονη δυσαρέσκεια με το σωματικό βάρος και την εικόνα του σώματος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, συνεχή τάση συμμόρφωσης με τις επιθυμίες των άλλων και ικανοποίηση των αναγκών αυτών κ.λ.π.) (Καλαντζή-Αζίζι, 1995)
Πρωταρχική σημασία για την εκδήλωση και διατήρηση των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής κατέχουν οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και οι στάσεις για την αξία του βάρους και του σχήματος του σώματος, οι οποίες χαρακτηρίζουν τα άτομα με διατροφικές διαταραχές. Για τον λόγο αυτό η θεραπεία επικεντρώνεται στην αλλαγή αυτών των γνωσιών.
Το Γνωσιακό-Συμπεριφοριστικό μοντέλο για τη θεραπεία Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής σε παιδιά και εφήβους στοχεύει να κάνει καταρχήν τα παιδιά και τους εφήβους πιο ενήμερους σχετικά με τις αντιλήψεις που αναπτύσσουν για σημαντικά γεγονότα, αλλά και να τους βοηθήσει να επαναπροσδιορίσουν και να επανεκτιμήσουν κάποιους δυσλειτουργικούς μηχανισμούς σκέψης και να υιοθετήσουν εναλλακτικούς τρόπους σκέψης. Μέσω της υιοθέτησης εναλλακτικών τρόπων ερμηνείας και διαχείρισης των καθημερινών γεγονότων δρομολογείται και η σταδιακή αλλαγή των βαθύτερων δυσλειτουργικών πεποιθήσεων που καλλιεργούνται από την πρώτη παιδική ηλικία καθώς και των γνωσιών που αφορούν στο σχήμα και το βάρος του σώματος και την αυτοεκτίμηση (Μπακομήτρου, 2009)
Παρέμβαση στην Οικογένεια
Εφόσον με βάση το Γνωσιακό-Συμπεριφοριστικό μοντέλο ερμηνείας των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής, η οικογένεια διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην εκδήλωση και διατήρηση των διαταραχών αυτών, συχνά συνίσταται και η συστηματική παρέμβαση στο πλαίσιο της οικογένειας, (παράλληλα με την ατομική παρέμβαση). Η παρέμβαση αυτή στοχεύει τόσο στην ενημέρωση των υπόλοιπων μελών για το διατροφικό πρόβλημα του παιδιού ή του εφήβου, όσο και στη μείωση των ενοχών ή των πιθανών αντιστάσεων -κυρίως των γονέων- σχετικά με τη διαταραχή, τη φύση και τη θεραπεία αυτής.