Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος BSc- MSc Μαρία Λαΐου
Η έννοια της σύγκρουσης είναι αρρηκτα συνδεδεμενη με κάθε είδος σχέσης. Είναι επομένως απρόσφορο να προσπαθούμε να τις αποφεύγουμε και παράλληλα απαραίτητο να είμαστε ευέλικτοι, ώστε να τις αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά. Το οικογενειακό έδαφος αποτελεί ένα αρκετά γόνιμο πεδίο συγκρούσεων. Αυτό συμβαίνει διότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και έχει τις δικές του ανάγκες και απόψεις για τον κόσμο. Καθώς όμως καλλιεργείται ένα κλίμα ομοιογένειας στην οικογένεια διαμέσου των κοινών βιωμάτων και καταβολών, καθίσταται αρκετά δύσκολο σε κάποια από τα μέλη να σκεφτούν ή να συμπεριφερθούν με διαφορετικό τρόπο από τον κοινά αποδεκτό εντός αυτής, πράγμα το οποίο αποτελεί και εφαλτήριο των οικογενειακών συγκρούσεων.
Η διαφοροποίηση όμως των μελών είναι εξίσου σημαντική με την προώθηση της οικογενειακής αρμονίας και γαλήνης καθώς κάθε μέλος οφείλει να αναπτύξει την δική του προσωπική ταυτότητα. Τα μικρότερα μέλη της οικογένειας στην προσπάθειά τους αυτή έρχονται σε σύγκρουση τόσο με τους γονείς όσο και με τα αδέρφια τους.Οι συγκρούσεις αυτές δεν είναι κακές, όμως μπορεί να αποβούν επικίνδυνες σε περίπτωση που διαιωνιστούν.
Οι αδερφικές σχέσεις πολλές φορές χαρακτηρίζονται από αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα. Από τη μια υπάρχει διάθεση για συνεργασία όσον αναφορά τη διευθέτηση των οικογενειακών ζητημάτων, αλλά από την άλλη αποκαλύπτεται πολλές φορές μια τάση για σύγκρουση και ανταγωνισμό. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς ανησυχούν σε υπερβολικό βαθμό όταν δημιουργούνται διαμάχες μεταξύ των αδερφιών. Γι’ αυτό τείνουν να τις απαγορεύουν ή να τις «κουκουλώνουν». Είναι σημαντικό όμως να μην ξεχνάμε οτι οι αδερφικές συγκρούσεις αποτελούν τη βάση για την περαιτέρω ανάπτυξή τους, καθώς μέσω αυτών δημιουργούν μια συμπεριφορική σκαλέτα ώστε να αποκτήσουν κοινωνικές δεξιότητες απαραίτητες για την μετέπειτα ζωή τους. Μέσω των συγκρούσεων δηλαδή τα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται δυσάρεστα συναισθήματα, να διαπραγματεύονται τις ανάγκες και τα «θέλω τους», αλλά και να αναπτύσσουν δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν στην αντιμετώπιση μελλοντικών ματαιώσεων στην ζωή τους. Σε περίπτωση που οι γονείς απαγορεύουν συστηματκά την εκδήλωση των συγκρούσεων μεταξύ των αδερφιών, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να οδηγήσουν τα παιδιά στην εσωστρέφεια αλλά και σε μια «ενοχική» στάση για τα ίδια τους τα συναισθήματα.
Υπάρχουν τρόποι όμως ώστε οι γονείς να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αυτές τις συγκρούσεις εντός του οικογενειακού πλαισίου;
Η διατήρηση μιας υγιούς και λειτουργικής κατάστασης στην οικογένεια σχετίζεται με την προσέγγιση που θα υιοθετήσουν οι γονείς
Ως γονείς λοιπόν :
- Ορίστε σαφή όρια: Οι κανόνες σε μια οικογένεια πρέπει να είναι ξεκάθαροι και να ορίζονται με την βοήθεια όλων των μελών της οικογένειας, με την αντίστοιχη δέσμευση από τα μέλη. Τα σταθερά όρια προσφέρουν στα παιδιά μια αίθηση ασφάλειας, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη υγιών προσωπικοτήτων.
- Διαχειριστείτε παραγωγικά τον ελεύθερο χρόνο σας: Είναι απαραίτητο ο ελεύθερος χρόνος όσο λιγοστός και αν είναι να γίνεται αντικέιμενο εκμετάλλευσης για τη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας. Τα μέλη της οικογένειας μπορούν με αυτόν τον τρόπο να ανακαλύψουν νέα κοινά ενδιαφέροντα και δραστηριότητες που θα βοηθήσουν στην σύσφιξη των οικογενειακών σχέσεων.Είναι σημαντικό όμως οι γονείς να μην ξεχνάνε να περνάνε ξεχωριστό χρόνο με το κάθε παιδί ξεχωριστά καθώς η δημιουργία δυαδικών σχέσεων είναι εξαιρετικά πολύτιμη. Το παιδί όταν περνάει ξεχωριστό χρόνο με τον κάθε γονέα νιώθει σημαντικό και ενισχύεται η αυτοεκτίμηση του.
- Αποφύγετε τις συγκρίσεις: Η σύγκριση, αποδεικνύεται εξαιρετικά ανώφελη ιδιαίτερα όταν στοχεύει στο να συνετίσει το άλλο παιδί. Οι συγκρίσεις δηλαδή δημιουργούν άγχος στο παιδί που αποτελεί παράδειγμα αλλά και μια αίσθηση αποτυχίας στο άλλο. Αποφύγετε λοιπόν να συγκρίνετε τα παιδιά σας καθώς ακόμη και οι ανώδυνες συγκρίσεις για εσάς μπορούν να εκληφθούν ως επικριτικές από τα εκείνα αυξάνοντας την πιθανότητα εντάσεων μεταξύ τους.
- Σταθείτε ως πρότυπα για τα παιδιά σας: Αποτελείτε παράδειγμα για τα παιδιά, οπότε, είναι σημαντικό να συμπεριφέρεστε με τον τρόπο που περιμένετε να πράττουν και εκείνα. Επομένως, προσπαθήστε να διευθετείτε τις μεταξύ σας συγκρούσεις με αποτελεσματικό τρόπο. Οι τσακωμοί μεταξύ των αδερφών τις περισσότερες φορές αποτελούν αντανάκλαση της επιθετικότητας που κυριαρχεί στα ζευγάρια. Τα παιδιά παρατηρούν προσεκτικά τη ζωή των γονιών τους και πολλές φορές την μιμούνται εκφράζοντας τα προβλήματα που κυριαρχούν στη σχέση του ζευγαριού. Ακόμη, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ζητάτε συγχώρεση όταν αυτό είναι απαραίτητο. Η συμπεριφορά αυτή σε καμία περίπτωση δεν θα μειώσει το κύρος σας. Αντίθετα, θα λειτουργήσει διδακτικά για τα παιδιά σας καθώς θα μάθουν ότι οφείλουν να συγχωρούν τους άλλους και να αποδέχονται την ύπαρξη του «μη τέλειου». Ταυτόχρονα με αυτόν τον τρόπο θα τους δώσετε να καταλάβουν ότι η υπερβολική αυτομομφή σε περίπτωση λάθους δεν ωφελεί σε τίποτα.
- Επιβραβεύστε τα παιδιά σας: Αυτό πρακτικά σημαίνει οτι ο έπαινος είναι απαραίτητος όταν τα παιδιά σας συνεργάζονται αποτελεσματικά χωρίς συγκρούσεις. Μην ξεχνάτε ότι η παραπάνω συμπεριφορά δεν θεωρείται δεδομένη, οπότε η επιβράβευση με ένα θετικό σχόλιο ή ένα απλό χάδι θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη. Επιβραβεύετε ακόμη και την λιγότερο τέλεια συμπεριφορά όταν αυτή φτάνει σχεδόν στο επιθυμητό αποτέλεσμα το οποίο είναι η απουσία επιθετικότητας μεταξύ των αδερφιών.
- Αποφύγετε να «κάνετε τον διαιτητή» στις μεταξύ τους διαμάχες: «Πετάξτε τους το μπαλάκι» ώστε να προβούν εκείνα στην λύση του εκάστοτε προβλήματος. Συχνά στους τσακωμούς, τα παιδιά ζητάνε την εμπλοκή των γονέων για να πάρουν το μέρος κάποιου και να τον «αθωώσουν». Ο γονέας όμως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αναλάβει αυτόν τον ρόλο καθώς αυτή η προσέγγιση δεν εστιάζει στην λύση του προβλήματος παρά μόνον ενδυναμώνει την σύγκρουση. Στόχος δεν είναι να βρεθεί «ποιος φταίει» αλλά να βρεθεί η λύση στο πρόβλημα. Η προτροπή της υποχώρησης και από τις δύο πλευρές μπορεί να φανεί πολύ βοηθητική αφού δύναται να αποφορτίσει την ατμόσφαιρα.
Πότε όμως η αντιζηλεία μεταξύ των αδερφιών κρίνεται δυσλειτουργική;
Αυτό μπορεί να συμβεί σε περίπτωση που το παιδί ή ο έφηβος εμφανίσει:
- Εξαιρετικά επιθετική συμπεριφορά
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα
- Εξάρτηση από ουσίες
- Έντονο άγχος
- Καταθλιπτικά συμπτώματα
Η λύση στο πρόβλημα……
Όταν τα παραπάνω συμπτώματα εμφανζονται για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά και όταν η έντασή τους κλιμακώνεται αντί να μειώνεται, κρίνεται απαραίτητο οι γονείς να ζητήσουν την βοήθεια ενός ψυχολόγου.