Τι είναι η συναισθηματική αιμομιξία και πώς επηρεάζει τους έφηβους;

Γράφει στο efiveia.gr η Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια Αθηνά Μπερδεμπέ

Η «συναισθηματική αιμομιξία» αναφέρεται στην ανάγκη ενός γονέα να βασίζεται στο έφηβο παιδί του για να πάρει τη συναισθηματική υποστήριξη που, κανονικά, θα έπρεπε να παίρνει από έναν ενήλικα. Η ανάγκη αυτή εκδηλώνεται μέσα από συμπεριφορές όπως είναι να ζητά ο γονιός από τον έφηβο συμβουλές για δικά του προβλήματα, να αναμένει ο έφηβος να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του, να μοιράζεται μαζί του τα συναισθηματικά του αδιέξοδα, να αναθέτει στον έφηβο ευθύνες που δεν αναλογούν στην ηλικία του ή να περιμένει από αυτόν να διαχειριστεί τις οικογενειακές κρίσεις. Οι παραπάνω συμπεριφορές θεωρούνται κακοποιητικές προς τον έφηβο, καθώς του στερούν τη δυνατότητα να ασχοληθεί με δικά του αναπτυξιακά θέματα και να βιώσει την ομαλή μετάβαση του προς την ενηλικίωση, η οποία έρχεται πρόωρα και «εκβιαστικά».

Ο όρος «συναισθηματική αιμομιξία» χρησιμοποιείται σε αντιδιαστολή προς τον όρο της σεξουαλικής αιμομιξίας, για να δηλώσει την «ανάρμοστη» σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ γονιού-εφήβου. Η σχέση λογίζεται ως ακατάλληλη, διότι παραβιάζει φυσικούς και ηθικούς κανόνες που ορίζουν ότι οι γονείς φροντίζουν τα παιδιά και όχι το αντίστροφο. Πολλοί θεωρούν ότι τέτοιου είδους σχέσεις αναπτύσσονται κυρίως σε μονογονεϊκές οικογένειες, αφού ο γονέας που έχει αναλάβει την ανατροφή του/των παιδιού/ων εξ ορισμού δεν έχει στην καθημερινότητα του και μέσα στο ίδιο σπίτι άλλον διαθέσιμο ενήλικα, για να μοιράζεται τις σκέψεις, τις ανησυχίες, τις επιθυμίες και τα συναισθήματα του. Ωστόσο, αυτή η πεποίθηση δεν επιβεβαιώνεται ερευνητικά.

Ο γονέας που χρήζει το έφηβο παιδί του εξομολογητή, θεραπευτή ή καλό του φίλο μπορεί να είναι του ίδιου ή του αντίθετου φύλου και εμφανώς ζητά από τον έφηβο να τον στηρίξει, να τον ανακουφίσει, να τον παρηγορήσει ακόμα και να του εκφράσει την αγάπη που δεν παίρνει από τον άλλο σύζυγο. Το συναισθηματικό βάρος και η ευθύνη που μεταθέτει ο γονιός  με αυτή την αξίωση του προς τον έφηβο, εγκλωβίζουν τον τελευταίο ανάμεσα σε μια αίσθηση απόγνωσης και δύναμης. Από τη μια πλευρά, αισθάνεται ότι έχει παγιδευτεί σε ένα «ιερό καθήκον» που δεν του αναλογεί και δεν ξέρει πώς να απαλλαγεί από αυτό, αφού η απομάκρυνση του θα πληγώσει το γονέα που στηρίζεται πάνω του και από την άλλη μεριά, νιώθει ότι είναι το εκλεκτό παιδί που έχει επιλεγεί να προσφέρει στο γονέα που «υποφέρει» εκτόνωση και ανακούφιση. Φυσικά και υπάρχουν σχέσεις συζύγων που έχουν φθαρεί, έχουν χάσει την αρχική τους σύνδεση, ενώ η αγάπη και το νοιάξιμο έχουν δώσει τη θέση τους στις εντάσεις, τις κατηγορίες, τα παράπονα και την αδιαφορία. Ωστόσο, δεν είναι δουλειά του εφήβου να βοηθήσει τους γονείς του να διαχειριστούν τα αρνητικά συναισθήματα που τους έχει προκαλέσει μια αποτυχημένη σχέση. Δεν είναι δουλειά του εφήβου να προσφέρει το χρόνο και την ενέργεια του για να βρει λύση στα προβλήματα του γονιού του. Δεν είναι δουλειά του εφήβου να παρηγορεί τον ενήλικα γονιό του για τις κακές επιλογές της ζωή του. Και σίγουρα δεν είναι δουλειά του εφήβου να αναλάβει το ρόλο του ψυχολόγου για να θεραπεύσει τον πατέρα, τη μητέρα του ή οποιονδήποτε άλλο.