“Ο γιος μου με διακρίσεις στο σκάκι, έχει πολλές αποτυχίες τα τελευταία χρόνια και γίνεται έξαλλος με τον εαυτό του”

Ερώτημα αναγνώστριας

Ο έφηβος γιος 14 χρόνων παίζει σκάκι από πολύ μικρός και συμμετέχει σε πολλά τουρνουά. Έχει αρκετές διακρίσεις. Τα τελευταία τρία χρόνια όταν έχει αποτυχίες κυρίως από κατώτερους αντιπάλους έχει μια πολύ αρνητική συμπεριφορά. Γίνεται έξαλλος με τον εαυτό του, χτυπιέται και δεν ακούει κανένα. Τι με συμβουλεύετε;
Ευχαριστώ

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Προκειμένου να κατανοήσω περισσότερο την κατάσταση και να μπορέσω να σας βοηθήσω να ερμηνεύσετε τις αντιδράσεις του γιου σας, θα μου ήταν απαραίτητη μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον ίδιο, τόσο στην παρούσα φάση ζωής, όσο και σε μικρότερες ηλικίες, όπως και μια εικόνα για την οικογένειά σας και τις μεταξύ σας σχέσεις.

Δοκιμάστε λοιπόν να απαντήσετε τα παρακάτω ερωτήματα και να δείτε αν σας βοηθούν στην πιο ολοκληρωμένη κατανόηση του παιδιού σας και των σχέσεών σας. Μέσα από την κατανόηση θα οδηγηθείτε στην ερμηνεία. Μέσα από αυτήν ακριβώς τη διαδικασία της επίγνωσης και της κατανόησης, θα μπορέσετε να δείτε τον πιθανό δικό σας ρόλο στην εμφάνιση και διατήρηση των δυσλειτουργικών αντιδράσεων του παιδιού σας. Στη συνέχεια θα μπορέσετε να αλλάξετε τις διαστάσεις της δικής σας στάσης που κρίνετε ότι χρειάζονται αλλαγή και να παρακινήσετε και τον γιο σας να βρει τρόπους που θα τον βοηθήσουν να αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές του αντιδράσεις με άλλες που θα αφομοιώνουν και την αποτυχία ως εμπειρία ζωής που δεν χρειάζεται να βιώνεται αυτοκαταστροφικά.

Σκεφτείτε λοιπόν αν χρειαζόταν να περιγράψετε τον γιο σας σε ένα τρίτο πρόσωπο, πώς θα τον περιγράφατε; Ποιος είναι, τι τον ενδιαφέρει, σε ποιους τομείς έχει κλίση, τι τον δυσκολεύει; Ακόμα θα σας προτείνω να σκεφτείτε πώς ξεκίνησε η ενασχόληση με το σκάκι, τι επιρροές δέχθηκε και ποια ήταν η στάση της οικογένειας ως τώρα απέναντι στις επιτυχίες και τις αποτυχίες του. Σκεφτείτε πώς έχει ενταχθεί η ενασχόληση με το σκάκι στην ζωή του γιου σας και τι θέση έχει στον τρόπο με τον οποίο ορίζει τον εαυτό του και την ταυτότητά του. Τι ρόλο παίζει η ενασχόληση με το σκάκι στην εικόνα που θέλει να προβάλλει προς τρίτους, προς οικεία πρόσωπα εντός και εκτός οικογένειας και προς τους συνομηλίκους του;

Τα δεδομένα που έχω στην διάθεσή μου υποδεικνύουν την ανταγωνιστική διάσταση που είναι συνυφασμένη με τον πρωταθλητισμό. Το σκάκι είναι φυσικά ωραία και δημιουργική απασχόληση, αλλά ταυτόχρονα η συμμετοχή σε διαγωνισμούς, τοποθετεί τους συμμετέχοντες σε διαδικασία σύγκρισης και ίσως και κριτικής για τους άλλους και για τον εαυτό τους.

Γι’ αυτό πιστεύω ότι αυτό που χρειάζεται ενίσχυση είναι η αυτοεκτίμηση του γιου σας, ώστε να διατηρεί σταθερό το αίσθημα επάρκειας για τον εαυτό του και την αυτοεκτίμησή του, ανεξάρτητα από το αν προκύπτουν καταστάσεις που δεν διαχειρίστηκε τόσο αποτελεσματικά όσο θα ήθελε, ή όσο θα μπορούσε.

Ταυτόχρονα με την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, θα σας προτείνω να βοηθήσετε τον γιο σας να ανακαλύψει την αξία της αποτυχίας. Η αποτυχία είναι μια αξιοποιήσιμη διάσταση της ζωής. Μας βοηθά να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Μας βοηθά να εκτιμούμε και να επανεκτιμούμε τις δυνατότητες και τους περιορισμούς μας. Η αποτυχία μάς οπλίζει με συναισθηματική ανθεκτικότητα και μας δίνει τη δυνατότητα για ρεαλιστική και ευέλικτη θέαση της ζωής και της δικής μας θέσης σε αυτή.

Αναζητήστε παραδείγματα επώνυμων αθλητών, πρωταθλητών, ερευνητών, επιστημόνων που έχουν μοιραστεί την εμπειρία των αποτυχιών τους και τους τρόπους με τους οποίους αξιοποίησαν τις αποτυχίες. Τα παραδείγματα αυτά είναι πιθανό να αλλάξουν την οπτική του παιδιού σας για την αποτυχία. Αν κανείς παραμένει στη διάκριση μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας ως δύο άσχετες μεταξύ τους καταστάσεις ζωής, είναι πολύ πιθανό να κάνει αυστηρή κριτική στον εαυτό του και να αναπτύξει στοιχεία τελειοθηρίας και άκαμπτης διαχείρισης των καταστάσεων όπου καλείται να ανταποκριθεί. Αν όμως αλλάξει αυτήν την οπτική και δει τις επιτυχίες και τις αποτυχίες ως έναν συνδυασμό εμπειριών ζωής από τις οποίες μαθαίνουμε να πειραματιζόμαστε και να αξιοποιούμε τα θετικά μας, τότε είναι πολύ πιθανόν να προχωρήσει κανείς πέρα από την άκαμπτη διάκριση επιτυχίας και αποτυχίας. Τι συνιστά αποτυχία στη ζωή; Σκεφτείτε και συζητήστε μαζί με το γιο σας. Μοιραστείτε εμπειρίες της δικής σας ζωής.

Αξιολογήστε τη δική σας στάση απέναντι στις επιτυχίες και τις αποτυχίες του παιδιού σας. Τι μήνυμα μεταδίδετε στον γιο σας για την προσωπική αξία σε συνδυασμό με τα επιτεύγματα; Τι μήνυμα μεταδίδετε για την εμπειρία της αποτυχίας και τη σχέση αποτυχίας και προσωπικής αξίας; Επαναξιολογήστε τον κόσμο των προσδοκιών σας και εκτιμήστε αν υπάρχει κάποιου είδους άμεση ή έμμεση πίεση για επιτεύγματα που ασκείται στο παιδί σας.

Ένα γενικότερο ζήτημα όπου θα σας πρότεινα να εστιάσετε είναι η ανοχή στην ματαίωση. Ο γιος σας παρουσιάζει χαμηλή ανοχή στην ματαίωση, τουλάχιστο όσον αφορά το σκάκι. Θα ήθελα να γνωρίζω τι συμβαίνει με τις υπόλοιπες διαστάσεις της ζωής του και αν αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να ασχοληθείτε με αυτό το ζήτημα. Η ανοχή στη ματαίωση είναι σημαντικό εργαλείο ζωής. Ο γιος σας, όπως και όλοι οι έφηβοι, χρειάζεται εξάσκηση σε δεξιότητες συναισθηματικής ενημερότητας και αυτογνωσίας προκειμένου να καλλιεργήσει δεξιότητες συναισθηματικής νοημοσύνης. Έτσι θα μάθει να διαχειρίζεται τις δυσκολίες της ζωής στο παρόν και στο μέλλον.