efiveia.gr
Ερωτήματα αναγνωστών

“Ο γιος μου έχει αρνητική διάθεση απέναντι στο σχολείο…”

Ευφροσύνη Αλεβίζου

Ερώτημα αναγνώστριας

Τα τελευταία τρία χρόνια αντιμετωπίζω πρόβλημα με τον 15χρόνο γιο μου. Ενώ είναι καλό, ήρεμο παιδί, συζητήσιμο, ευγενικό, έχει αρνητική στάση στο σχολείο. Οι βαθμοί του χειροτέρεψαν και η απάντηση των καθηγητών ότι είναι τελείως αδιάφορος. Συνέχεια του μιλάμε και εγώ και ο πατέρας του, προσπαθούμε να του βάλουμε στόχους….τίποτα. Μάλιστα τώρα στην Α Λυκείου δεν παίρνει ούτε τσάντα. Έχω δοκιμάσει τα πάντα: ηρεμία και φωνές, δεν δουλεύει τίποτα. Παρακαλώ δώστε μια συμβουλή. Είμαι σε αδιέξοδο. Φοβάμαι για το μέλλον του.  


Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου 

Τα τελευταία τρία χρόνια στα οποία αναφέρεστε είναι λίγο πολύ το συνολικό διάστημα της φοίτησης του γιου σας στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Συχνά, τα παιδιά που φτάνουν από το δημοτικό στο γυμνάσιο με αδιάγνωστες μαθησιακές δυσκολίες δυσκολεύονται ιδιαίτερα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της νέας βαθμίδας και καθώς ματαιώνονται διαρκώς, σταδιακά παραιτούνται από την προσπάθεια,  και απεπενδύουν από τη σχολική διαδικασία. Η πρώτη κίνηση που κατά τη γνώμη μου χρειάζεται να κάνετε, είναι η διερεύνηση του μαθησιακού προφίλ  του γιου σας ώστε να εντοπιστούν τυχόν μαθησιακές δυσκολίες που εμποδίζουν την ανταπόκρισή του στα γνωστικά αντικείμενα του σχολείου και τον έχουν οδηγήσει σε παραίτηση. Τι σας  λένε οι καθηγητές του για τις επιδόσεις του, για τη μαθησιακή του εικόνα, για τις δυσκολίες του και για τη γενικότερη προσαρμογή του στο σχολικό πλαίσιο; Γνωρίζετε αν τον δυσκολεύουν συγκεκριμένα αντικείμενα ή συγκεκριμένες εργασίες;  Ήταν από την αρχή του Γυμνασίου ίδια η στάση του, ή βλέπετε να απομακρύνεται σταδιακά περισσότερο από το σχολείο και τις υποχρεώσεις του;  Απευθυνθείτε στο σχολείο και σε αρμόδια υπηρεσία για τη διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών. Αν το παιδί σας αντιμετωπίζει κάποιου είδους μαθησιακή δυσκολία, η διάγνωσή της θα βοηθήσει και τον ίδιο στην κατανόηση των δυσκολιών του, θα προσδιορίσει τις ειδικές ανάγκες του που οφείλει να καλύπτει το σχολείο, θα αποτελέσει οδηγό για την αξιολόγηση  από τους εκπαιδευτικούς και ερμηνεία της στάσης του. Επίσης, θα αποτελέσει και για σας οδηγό για την διαμόρφωση των προσδοκιών σας,  αλλά και μέσο για την ερμηνεία της σχέσης του παιδιού σας με το σχολείο. Δεν έχω αρκετές πληροφορίες ώστε να γνωρίζω αν χρειάζεται να εστιάσετε στη διερεύνηση του μαθησιακού προφίλ του παιδιού σας, ωστόσο αν δεν υπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες, τις αποκλείουμε ως παράγοντα και εστιάζουμε σε διαφορετικές παραμέτρους.  

Ας δούμε κάποιους παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην αδιαφορία για το σχολείο: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αδιαφορία για το σχολείο αποτελεί μία από τις αντιδραστικές συμπεριφορές με τις οποίες οι έφηβοι προσπαθούν να εκφράσουν τον θυμό τους για καταστάσεις μέσα στην οικογένεια που τους πληγώνουν. Επίσης, οι έφηβοι συχνά αντιδρούν μέσω της αδιαφορίας τους  απέναντι στις υπερβολικές πιέσεις και απαιτήσεις της οικογένειας για σχολικές επιδόσεις. Η αδιαφορία για το σχολείο μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα μιας διαταραχής όπως η κατάθλιψη, να αποτελεί αντίδραση σε τραυματικό γεγονός και να εκφράζει την αδυναμία του παιδιού για κάποιο λόγο – όπως σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ο σχολικός εκφοβισμός – να ενταχθεί ομαλά στο σχολικό περιβάλλον και να δημιουργήσει σχέσεις εκεί.  

Δεν έχω στη διάθεσή  μου αρκετά στοιχεία ώστε να μπορώ να εντοπίσω και να αξιολογήσω συγκεκριμένους παράγοντες στη ζωή του γιου σας, ωστόσο από την γενική περιγραφή σας, η στάση του γιου σας απέναντι στο σχολείο δεν φαίνεται να αποτελεί αντιδραστική συμπεριφορά, ούτε να συνδυάζεται με άλλα στοιχεία που να αποτελούν ένδειξη σοβαρής διαταραχής ή οικογενειακής δυσλειτουργίας. Περιγράφετε το γιο σας ως καλό, ήρεμο και συζητήσιμο παιδί. Γιατί ένα παιδί με αυτά τα χαρακτηριστικά να αδιαφορεί εντελώς για το σχολείο; Ας δούμε μαζί τον διαδεδομένο μύθο  του “αδιάφορου” και  “τεμπέλη” εφήβου. Οφείλω αρχικά να διαψεύσω τον μύθο αυτό προκειμένου να μπορέσετε να δείτε την κατάσταση μέσα από μια διαφορετική οπτική. Δεν υπάρχει τεμπέλης, αδιάφορος έφηβος. Η ανθρώπινη φύση χαρακτηρίζεται από την ανάγκη για δράση, από ανοιχτή διάθεση για γνώση, δημιουργικότητα και αναζήτηση του καινούριου. Αν αυτά δεν χαρακτηρίζουν τον έφηβο, τότε κάτι έχει συμβεί ή και συμβαίνει στη ζωή του που τον εμποδίζει από το να εκφράσει το δυναμικό του. Η απουσία αισθήματος επίτευξης οδηγεί σε αίσθημα ματαίωσης και μειονεξίας για τον εαυτό. Αυτά με τη σειρά τους γίνονται φαύλος κύκλος που κρατούν το άτομο μακριά από το να κάνει το πρώτο βήμα προκειμένου να αναλάβει δράση σε κάποιον τομέα. Για κάποιον λόγο ο γιος σας έχει παγιδευτεί σε έναν τέτοιο φαύλο κύκλο.  

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται να ανακαλύψετε προκειμένου να μπορέσετε να βοηθήσετε το παιδί σας είναι το μήνυμα που κρύβεται πίσω από την αδιαφορία του για το σχολείο. Η αδιαφορία δεν αποτελεί απουσία συναισθήματος, αλλά ασπίδα πίσω από την οποία το άτομο θωρακίζεται προκειμένου να διαχειριστεί δύσκολα συναισθήματα. Η αδιαφορία είναι πιθανό να υποκρύπτει έντονα συναισθήματα που ο έφηβος δεν μπορεί να διαχειριστεί. Μπορεί να υποκρύπτει άγχος, ανησυχία, ματαίωση, φόβο αποτυχίας ή φόβο  απογοήτευσης των γύρω του. Το ότι ο γιος σας έχει αδιάφορη στάση δε σημαίνει ότι δε νοιάζεται για το σχολείο και τις επιδόσεις του. Όσο για το αν τα παιδιά νοιάζονται για τις δικές μας προσδοκίες, αυτό βρίσκεται σε συνάρτηση με το είδος των προσδοκιών που εκφράζουμε και με το κατά πόσο αισθάνονται ότι μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές. Κατά κύριο λόγο όμως βρίσκεται σε συνάρτηση με τη μεταξύ μας σχέση, με το πόσο το παιδί μάς αισθάνεται κοντά του ως σύμμαχο και επιβεβαιώνει το  θετικό αίσθημα για τον εαυτό του μέσα από τη σχέση μας. Ενώ περιγράφετε τις δικές σας απόπειρες προσέγγισης, δε μου δίνετε εικόνα της ανταπόκρισης του γιου σας σε αυτές. Στις συζητήσεις που κάνετε μαζί του, ποια είναι η οπτική του γιου σας; Πώς εξηγεί ο ίδιος την στάση του απέναντι στο σχολείο; Όπως καταλαβαίνετε είναι σημαντικό να ακούσουμε τι έχει να μας πει ο έφηβος προκειμένου να κατανοήσουμε την στάση του. Και επειδή τα πράγματα δεν προκύπτουν ούτε ανεξήγητα όσο αφορά τις ψυχοσυναισθηματικές τους παραμέτρους, ούτε μέσα σε αναπτυξιακό κενό, είναι απαραίτητο να προσδιορίσετε – είτε μόνοι σας, είτε με τη βοήθεια του ειδικού – τις παραμέτρους που σας οδήγησαν στην παρούσα φάση. Τι πυροδότησε την άρνηση του παιδιού σας για το σχολείο; Πώς χειρίστηκε η οικογένεια αυτή την άρνηση και ποιες στάσεις και συμπεριφορές από πλευράς των γονέων είναι πιθανό να την συντηρούν και να την  εντείνουν;  

Το να δείχνει κάποιος αδιαφορία μέσα από την στάση του, είναι από μόνο του κάποιου είδους πράξη. Η αδιαφορία δηλαδή δεν σημαίνει ότι το άτομο δεν κάνει τίποτα. Ή, με άλλα λόγια, το ότι κάποιος δεν κάνει τίποτα είναι πράξη, είναι μια παθητική μορφή αντίστασης. Χρειάζεται λοιπόν να αλλάξετε την οπτική σας για το τι εκφράζει η σχέση του παιδιού σας με το σχολείο προκειμένου να κατανοήσετε την στάση του. Μέσα από τη στάση του ο γιος σας αντιστέκεται σε κάτι, εκφράζει την άρνησή του. Σε τι αντιστέκεται; Πόσο έχει μέσα του πιεστεί ώστε να αισθάνεται ότι χρειάζεται να υιοθετήσει την ακραία δήλωση αδιαφορίας του να μην παίρνει την τσάντα του στο σχολείο; Ο γιος σας δεν αισθάνεται μαθητής. Γιατί; Τι έχει συμβεί που τον έχει οδηγήσει στο να απεπενδύσει πλήρως από τον μαθητικό ρόλο; 

 Έχετε προσπαθήσει όπως λέτε να τον «συνετίσετε» με φωνές και με ήρεμα λόγια. Φαντάζομαι πως οι απόπειρες από πλευράς σας είναι πολλές και συχνές χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Έχετε και εσείς οι γονείς παγιδευτεί σε φαύλο κύκλο δυσλειτουργικών προτύπων επικοινωνίας. Οι φωνές κάνουν τους εφήβους αμυντικούς ή επιθετικούς και αντιδραστικούς και σίγουρα τους απομακρύνουν από τη σχέση μαζί μας, με αποτέλεσμα να απομονώνονται και να κλείνουν τη δίοδο στην επικοινωνία. Η ήρεμη προσέγγιση από την άλλη, αν εμπεριέχει συναισθηματική φόρτιση ή και στοιχεία «γκρίνιας» και «κηρύγματος», όπως συνήθως γίνεται, φέρνει τον έφηβο σε δύσκολη θέση δημιουργώντας του ενοχές για την απογοήτευση των προσδοκιών των γονιών και έτσι – αντίθετα προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα – ενισχύουν την στάση αδιαφορίας. Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι χρειάζεστε μια εντελώς διαφορετική οπτική πάνω στο ζήτημα προκειμένου να διαμορφώσετε μια διαφορετική προσέγγιση. Εστιάστε στην αδιαφορία του γιου σας όχι ως προβληματική συμπεριφορά, αλλά ως απόπειρα του παιδιού σας για έλεγχο της ζωής του. Ο γιος σας αρνείται την απόπειρα ελέγχου από πλευράς σας, αρνείται τους στόχους που προσπαθείτε να του επιβάλλετε και κάνει μια αδέξια, δυσλειτουργική και αυτοκαταστροφική απόπειρα να ελέγξει ο ίδιος τη ζωή του μέσα από τη στάση απόλυτης αδιαφορίας. Σας υπενθυμίζω ότι οι στόχοι δεν επιβάλλονται στους ανθρώπους. Οι στόχοι προκύπτουν μέσα από εσωτερικό κίνητρο και το εσωτερικό κίνητρο προκύπτει μέσα από την δυνατότητα για επιλογές. Ακόμα και αν ο έφηβος συμμορφωθεί προς τις απαιτήσεις μας μέσα από ένα σύστημα τιμωρίας και ανταμοιβής, αν το κίνητρο δεν πηγάζει από μέσα του, σύντομα θα παραιτηθεί από την προσπάθεια να ανταποκριθεί σε εξωτερικά κίνητρα. Τα εξωτερικά κίνητρα δεν αφορούν τους ανθρώπους και γι’ αυτό δεν ανταποκρίνονται σε αυτά. (Για περαιτέρω συζήτηση πάνω στο ζήτημα των εσωτερικών κινήτρων και της ενθάρρυνσης των εφήβων προς αυτή την κατεύθυνση, μπορείτε να ανατρέξετε στο προηγούμενο άρθρο μου στο efiveia.gr με τίτλο: «Ναι στην ενθάρρυνση, όχι στην πίεση»). 

Σίγουρα ο  γιος σας χρειάζεται υποστήριξη προκειμένου να ανακαλύψει τι τον αφορά. Δεν αναφέρεστε καθόλου στη ζωή του εκτός σχολείου. Έχει εξωσχολικά ενδιαφέροντα και δραστηριότητες; Υπάρχει κάτι που τον κινητοποιεί εκτός σχολείου; Έχει παρέες και φίλους;   

Παρόλο που συμμερίζομαι το άγχος σας για το μέλλον του παιδιού σας, ανησυχώ ταυτόχρονα  μήπως η έμφαση στο μέλλον σάς στερεί το παρόν. Το μέλλον του παιδιού σας θα προσδιοριστεί από πολλούς και διάφορους παράγοντες, ένας από τους οποίους είναι και οι σχολικές του επιδόσεις και η γενικότερη σχέση του με το σχολείο. Ο γιος σας ως έφηβος είναι επικεντρωμένος στο παρόν. Βρίσκεται στη φάση ζωής που διαμορφώνει την ταυτότητά του, που ανακαλύπτει και αποδέχεται το ποιος είναι. Δεν μπορεί, αλλά ούτε και πρέπει να εστιάσει στο ποιος πιστεύετε και επιθυμείτε εσείς οι γονείς του να είναι στο μέλλον. Χρειάζεται λοιπόν αν κάνετε μια προσεκτική διερεύνηση των προσδοκιών σας για το παιδί σας και να προσαρμόσετε τις προσδοκίες σας στις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού σας. Επίσης, πιστεύω πως χρειάζεται να αναθεωρήσετε την οπτική σας για τον γονεϊκό σας ρόλο. Επικεντρωθείτε στον ρόλο σας ως σχέση ζωής, επικεντρωθείτε στη διεργασία του μεγαλώματος του παιδιού σας και όχι στο τελικό αποτέλεσμα. Αυτή η μετακίνηση στην οπτική θα μειώσει και το δικό σας άγχος και θα σας επιτρέψει να χαρείτε τη σχέση με το παιδί σας. Δεν  οφείλετε να είστε μάνατζερ του παιδιού σας με στόχο την επαγγελματική του αποκατάσταση. Συχνά βέβαια οι γονείς παγιδεύονται σε τέτοιους ρόλους μέσα από την αγωνία τους να κατευθύνουν το παιδί τους και να εξασφαλίσουν ότι θα ανταποκριθεί στο μέλλον σε ενήλικους ρόλους στον τομέα της εργασίας και της αποκατάστασης. Σας υπενθυμίζω όμως ότι σε αυτή την κρίσιμη φάση ζωής του παιδιού σας, στόχος σας είναι να διατηρήσετε τη σχέση. Χρειάζεται λοιπόν να αλλάξετε τακτική προκειμένου να ανοίξετε τη δίοδο επικοινωνίας με το παιδί σας. Με απλά λόγια, προσεγγίστε τον γιο σας για να μάθετε τι του συμβαίνει και όχι για του δημιουργήσετε κίνητρο για το σχολείο. Μπορεί και ο ίδιος να μην έχει επίγνωση για το τι του συμβαίνει συναισθηματικά. Μπορεί να έχει αυτοματοποιήσει έναν δυσλειτουργικό τρόπο διαχείρισης των συναισθημάτων του και των καταστάσεων που τον αφορούν, γι’ αυτό και χρειάζεται να αποκτήσει επίγνωση πριν μπορέσει να αλλάξει κάτι. Επίσης, χρειάζεται και εσείς να αποκτήσετε επίγνωση των προσδοκιών σας και των συναισθημάτων σας για να αλλάξετε τη στάση σας. Συχνά οι γονείς μου λένε ότι ματαιώνονται από το αίσθημα ότι το παιδί τους δεν αξιοποιεί το δυναμικό του. «Κρίμα δεν είναι, ένα τόσο έξυπνο παιδί να μην κάνει τίποτα στο σχολείο;», είναι μία φράση που ακούω συχνά. Παρόλο που συμμερίζομαι την επιθυμία των γονιών για την εκδίπλωση του δυναμικού των παιδιών τους, πιστεύω ότι σε κάποιες φάσεις ζωής η επικέντρωση πρέπει να βρίσκεται αλλού. Με άλλα λόγια, η προτεραιότητά μας πρέπει να εστιάζει στο να βοηθήσουμε το παιδί μας στη διεργασία επίγνωσης και αυτογνωσίας, να το υποστηρίξουμε στην αποκατάσταση του θετικού αισθήματος για τον εαυτό του και τις δυνατότητές του. Μέσα από αυτή την οδό θα μπορέσει να αναπτύξει το εσωτερικό κίνητρο που θα του επιτρέψει να αξιοποιήσει το δυναμικό του. Στη δική σας περίπτωση, ο γιος σας χρειάζεται πριν απ’ όλα να αποκτήσει κίνητρο να παίρνει την τσάντα του μαζί του στο σχολείο, να νιώσει ότι μπορεί να είναι μαθητής, χωρίς να ματαιώνεται από την διαδικασία αυτή. Τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν.  

Η φάση που διανύετε είναι κρίσιμη, με την έννοια ότι μπορείτε ακόμα να προλάβετε την ολοκληρωτική απομάκρυνση του παιδιού σας από το σχολείο με τις κατάλληλες  αλλαγές και την υποστήριξή του. Εκτιμώ ότι  χρειάζεστε τη βοήθεια του ειδικού ως οικογένεια προκειμένου να προσδιορίσετε κρίσιμες παραμέτρους του ζητήματος και να το τοποθετήσετε στο σωστό πλαίσιο και στην σωστή οπτική για την κατανόηση και την ερμηνεία του, να αποκαταστήσετε τη μεταξύ σας επικοινωνία και να απεμπλακείτε από τον φαύλο κύκλο της επανάληψης των ίδιων δυσλειτουργικών προτύπων. Επίσης, ο γιος σας χρειάζεται τη βοήθεια του ειδικού προκειμένου να αποκτήσει επίγνωση των συναισθημάτων του για τον εαυτό του και τον κόσμο, να επαναπροσδιορίσει τη θέση του,  και να ορίσει τις επιλογές του μέσα από το θετικό αίσθημα για τον εαυτό του και την εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του. 

Διαβάστε επίσης:

Φοβάμαι ότι η κόρη μου θα πληγωθεί ξανά από τη σχέση της και δεν ξέρω αν πρέπει να μιλήσω στον σύζυγό μου

Ευφροσύνη Αλεβίζου

Το τελευταίο διάστημα αντιμετωπίζουμε πρόβλημα συμπεριφοράς με την κόρη μου

Ευφροσύνη Αλεβίζου

Τι πρέπει να κάνω ώστε η έφηβη αδελφή μου να μην επηρεάζεται από το αγόρι της, χωρίς ωστόσο να χάσω την εμπιστοσύνη που μου έχει;

Ευφροσύνη Αλεβίζου

Τα παιδιά μου παίζουν συνέχεια με το PlayStation!

efiveia.gr

Τα παιδιά μου ολοένα και απομακρύνονται…

Ευφροσύνη Αλεβίζου

Τα έφηβα παιδιά μου τσακώνονται συνέχεια…

Ευφροσύνη Αλεβίζου

Αφήστε σχόλιο

Social Media Auto Publish Powered By : XYZScripts.com