Η κόρη μου είναι πολύ καλή σε πολλούς τομείς όπως τα μαθήματα και οι καλλιτεχνικές δεξιότητες και γι’ αυτό αντιμετωπίζει την κριτική

Ερώτημα αναγνώστριας:

Η κόρη μου είναι ένα παιδί που έχει πολύ καλές επιδόσεις σε αρκετούς τομείς -μαθήματα, αλλά και καλλιτεχνικές δεξιότητες- με αποτέλεσμα να βιώνει μερικές φορές ένα είδος κριτικής από τους συμμαθητές της και να δηλώνει η ίδια ότι κάποιες στιγμές σκέφτεται να ΜΗΝ γράφει εσκεμμένα άριστα σε ένα τεστ, μιας και όλοι οι συμμαθητές της την “κοροϊδεύουν” που τα κάνει όλα σωστά. 

Πέρα από αυτό, έχει μία “κολλητή” φίλη, η οποία την προσκαλεί έντονα κάθε μέρα να πάει σπίτι της για να παίξουν. Εκεί πράγματι παίζουν και περνούν όμορφα, αλλά η φίλη της αυτή της λέει “Δεν είσαι τόσο όμορφη όσο εγώ.”, “Εγώ χορεύω καλύτερα από εσένα.”, “Δεν έχεις ωραία φωνή.” και διάφορες τέτοιες συγκρίσεις. 

Έτσι, το παιδί έρχεται στο σπίτι και με ρωτάει “Μαμά, δεν είμαι όμορφη;” και διάφορα άλλα. Δεν είμαι σίγουρη για το πώς ακριβώς να το χειριστώ, ώστε και να προστατεύσω την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση του παιδιού μου, αλλά και να αποφύγω να υπερτονίσω κάποια θετικά στοιχεία της και να την οδηγήσω στο άλλο άκρο. Ανησυχώ, καθώς η κόρη μου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και παίρνει κάθε κουβέντα που μπορεί να της πουν πολύ σοβαρά, τη σκέφτεται συνέχεια και την απασχολεί πολύ μέχρι να φτάσει στο σημείο να το μοιραστεί μαζί μου.

Κυρίως θα με ενδιέφερε να καταλάβω και να μάθω πώς θα μπορώ να διαχειρίζομαι ερωτήσεις του τύπου “Μαμά δεν είμαι όμορφη;” και γενικότερα όλες αυτές τις ανησυχίες που της δημιουργούνται από άλλα άτομα -συμμαθητές, αλλά κυρίως και εκείνη την φίλη της.

---

Η απάντηση της Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτριας Ευφροσύνης Αλεβίζου

Το ερώτημά σας αποτελεί μια ωραία αφορμή για να θιγεί το ζήτημα της εικόνας του εαυτού που είναι πολύ κρίσιμης σημασίας ιδιαίτερα για την ηλικία στην οποία αναφέρεστε, στο τέλος δηλαδή της παιδικής ηλικίας και πριν την είσοδο στην εφηβεία.

Περιγράφετε ένα παιδί έξυπνο και ταλαντούχο από τη μια, αλλά ταυτόχρονα ανασφαλές κα αγχώδες για την κριτική των τρίτων από την άλλη. Αυτές οι αντιφάσεις είναι άλλωστε συνηθισμένες και στην ενήλικη ζωή πολλών ατόμων. Μια και διακρίνετε όμως τέτοιου είδους αντιφάσεις σε μια τόσο ευαίσθητη ηλικία όπως είναι η προεφηβεία, καλό θα είναι να προσπαθήσετε να εντοπίσετε τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή τους ώστε να βοηθήσετε την κόρη σας να εξελιχθεί σε μια ισορροπημένη προσωπικότητα.

Μήπως άθελά σας έχετε στρέψει την κόρη σας στο να εξαρτά την εικόνα για τον εαυτό της και την αυτοεκτίμησή της από τα επιτεύγματά της σε διάφορους τομείς;  Το πρώτο βήμα που θα πρέπει να κάνετε κατά τη γνώμη μου είναι να βοηθήσετε την κόρη σας να αποδεσμεύσει την εικόνα για τον εαυτό της από τα επιτεύγματα. Σας υπενθυμίζω ότι το ζητούμενο τόσο για τα παιδιά και τους εφήβους, όσο και για τους ενήλικες, είναι να υπάρχει ένα σταθερά θετικό αίσθημα για τον εαυτό μας ανεξάρτητα από το τι κατορθώνουμε. Μέσω της ενασχόλησής μας με δραστηριότητες  που μας ενδιαφέρουν δίνουμε στον εαυτό μας την δυνατότητα να εκφραστεί δημιουργικά και  να αποκτήσει χρήσιμες εμπειρίες. Αυτό θα πρέπει να είναι και  το αποκλειστικό ζητούμενο από την ενασχόληση των παιδιών με δραστηριότητες. Σε καμία περίπτωση δηλαδή δεν θα πρέπει τα επιτεύγματα να καθορίζουν το πώς ένα άτομο αισθάνεται για τον εαυτό του. Αν περνάμε στα παιδιά μας το μήνυμα ότι η προσωπική αξία μας εξαρτάται από την διάκρισή μας σε κάποιους τομείς, τότε είμαστε σε λάθος δρόμο. Μπορεί επιβραβεύοντας την κόρη σας για τις επιδόσεις της από μικρή ηλικία να την έχετε οδηγήσει άθελά σας στο να συσχετίζει το αίσθημα της προσωπικής της αξίας με τις επιδόσεις της. Αυτό συμβάλλει στο αυξημένο άγχος της να διατηρήσει τις επιδόσεις της για να μπορέσει να διατηρήσει και την αυτοεκτίμηση της. Η εναλλακτική που σας προτείνω είναι να οδηγήσετε την κόρη σας στο να αποκτήσει ένα σταθερό και θετικό αίσθημα για τον εαυτό της ανεξάρτητα από το πόσο καλά τα πηγαίνει στο σχολείο και στις άλλες της δραστηριότητες.

Στο ίδιο πλαίσιο με την εσωτερική και εξωτερική πίεση για επιδόσεις και την ανταπόκριση σε πρότυπα ως δείκτες της προσωπικής επάρκειας, εντάσσεται και η εξωτερική εμφάνιση.  Σε καμία περίπτωση δηλαδή δεν θα πρέπει το αίσθημα για την προσωπική μας αξία να εξαρτάται από την εμφάνισή μας. Η κόρη σας πλησιάζει την εφηβεία και αυτή είναι η περίοδος της κατεξοχήν ενασχόλησης με την εικόνα μας προς τους άλλους, σημαντικό μέρος της οποίας είναι η εξωτερική εμφάνιση. Γι αυτό το λόγο όμως είναι ακριβώς και η περίοδος που τίθενται οι βάσεις για να διαχωρίσουμε το ποιοι είμαστε και πώς νιώθουμε γα τον εαυτό μας από το πώς φαινόμαστε στους άλλους. Φυσικά και η κοινωνική πίεση που δέχονται οι έφηβοι να ανταποκριθούν σε πρότυπα για την ομορφιά είναι μεγάλη οπότε είναι δύσκολο να καθησυχάσουμε αυτόματα τις ανησυχίες και τις αμφιβολίες για την εμφάνισή τους. Αυτό όμως που  μπορούμε και οφείλουμε να κάνουμε είναι, μέσα από την καλλιέργεια ενός γενικού αισθήματος επάρκειας για τον  εαυτό, να οδηγήσουμε τα παιδιά μας στο να εντάξουν την εμφάνιση στο πλαίσιο των χαρακτηριστικών που τα διαμορφώνουν χωρίς να της δίνουν υπερβολική έμφαση.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που προκύπτει από το ερώτημά σας και που είναι αλληλένδετο με το αίσθημα επάρκειας για τον εαυτό είναι η απόπειρα των παιδιών και των εφήβων να ανοιχτούν προς τον έξω κόσμο. Από τη μια περιγράφετε την τάση της κόρης σας να κάνει συμβιβασμούς στις επιδόσεις της προκειμένου να είναι αποδεκτή, ενώ από την άλλη η σχέση με την “κολλητή”  που περιγράφετε χαρακτηρίζεται από στοιχεία ανταγωνισμού που δημιουργούν στο παιδί σας αμφιβολίες για τον εαυτό του. Αναρωτιέμαι λοιπόν μήπως η κόρη σας έχει μια δυσκολία στο να διατηρεί σχέσεις και φιλίες μέσα στις οποίες να αισθάνεται ελεύθερη να είναι ο εαυτός της και ταυτόχρονα να νιώθει αποδεκτή. Με αφορμή την στάση των συμμαθητών της σας επισημαίνω ότι η κόρη σας θα πρέπει να δεχτεί βοήθεια ώστε να μάθει να διαχειρίζεται τις κοινωνικές πιέσεις χωρίς να κάνει συμβιβασμούς που να την μειώνουν ως προσωπικότητα.

Η κόρη σας βέβαια είναι ακόμα σε ηλικία που έχετε τη δυνατότητα μέσω καθοδήγησης και διακριτικών επισημάνσεων να επηρεάζετε τις επιλογές των φίλων της. Καλό θα ήταν να επισημάνετε και να συζητήσετε με την κόρη σας αυτό το κλίμα ανταγωνισμού στη σχέση με το κορίτσι που θεωρεί “κολλητή” της φίλη. Συζητήστε μαζί της τις προϋποθέσεις μιας καλής φιλίας και διερευνήστε μαζί τα χαρακτηριστικά της σχέσης της με την κολλητή της. Παρακινείστε την να συζητήσει με το άλλο κορίτσι πώς αισθάνεται από την έκθεσή της σε έναν διαρκή ανταγωνισμό για το ποια είναι η καλύτερη. Βοηθήστε την να φιλτράρει η ίδια τα χαρακτηριστικά της σχέσης αυτής και να αποφασίσει αν τελικά είναι πράγματι “κολλητή” της φίλη το άλλο κορίτσι. Θα σας πρότεινα ακόμα, έχοντας τη συναίνεση της κόρης σας, να κάνετε μια συζήτηση και με τα δύο κορίτσια. Φυσικά και δεν εννοώ σε καμία περίπτωση να κατηγορήσετε το άλλο κορίτσι. Μπορείτε όμως να κάνετε μια  συζήτηση -πιθανό και με τη συμμετοχή της άλλης μαμάς ή των άλλων γονιών- σε ένα χαλαρό και γενικό πλαίσιο του τι σημαίνει φιλία και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της φιλίας και των υγιών σχέσεων γενικότερα. Παρακινήστε και τα δύο κορίτσια να σκεφτούν αν έχουν λόγους να ανταγωνίζονται η μία την άλλη. Παρακινήστε τα να σκεφτούν τι χρειάζεται κανείς από τους φίλους του: Την αποδοχή άνευ όρων, την δυνατότητα να είναι ο εαυτός του και να περνά καλά με τον άλλον χωρίς να χρειάζεται να αποδεικνύει την αξία του. Αν βλέπετε ότι και το άλλο κορίτσι είναι δεκτικό σ’ αυτού του είδους τα μηνύματα και τροποποιεί τη συμπεριφορά του προς την κατεύθυνση της αποδοχής και της απομάκρυνσης από τον ανταγωνισμό,  τότε σημαίνει ότι βοηθήσατε τα παιδιά να αναπτύξουν μια υγιή σχέση αμοιβαίας αναγνώρισης και σεβασμού. Αν το άλλο κορίτσι όμως εξακολουθεί να έχει κίνητρα να ανταγωνίζεται την κόρη σας με τρόπο που να την κάνει να νιώθει ανασφαλής, τότε θα πρέπει  να επισημάνετε αυτά ακριβώς τα στοιχεία που κάνουν την σχέση μη υγιή και να στρέψετε την κόρη σας προς την αναζήτηση υγιών σχέσεων.

Επίσης, σε ένα γενικότερο πλαίσιο, τα ζητήματα που  χρειάζεται να αντιμετωπιστούν έγκαιρα είναι το αυξημένο άγχος της κόρης σας και τα στοιχεία τελειοθηρίας που πιθανό συμβάλλουν σ’ αυτό. Περιγράφετε την κόρη σας ως «ιδιαίτερα ευαίσθητη». Είναι σημαντικό να διερευνήσετε τα στοιχεία της προσωπικότητάς της  που συμβάλλουν στην εμφάνιση άγχους και επίσης στις κοινωνικές της ανασφάλειες. Μήπως το παιδί σας έχει υπερβολικές και άκαμπτες απαιτήσεις από τον εαυτό του; Είναι ευκαιρία και για σας να αναλογιστείτε τις προσδοκίες σας από το παιδί σας και να αναθεωρήσετε τη δική σας στάση αν χρειάζεται προκειμένου να βοηθήσετε την κόρη σας στην διαχείριση του άγχους της. Είναι σημαντικό σ’ αυτή τη φάση ζωής να αποκτήσει η κόρη σας μια ρεαλιστική εικόνα για τον εαυτό της, για τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της ώστε να μην μπαίνει στη διαδικασία της σύγκρισης και του άγχους να ανταποκριθεί σε πρότυπα άλλων. Είναι εξίσου σημαντικό να μάθει η κόρη σας να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά της, να μοιράζεται τις δυσκολίες και τις ανησυχίες της και να αναζητά βοήθεια.

Θα σας πρότεινα λοιπόν σ’ αυτή την κρίσιμη φάση ζωής, να επικεντρωθείτε σε μια διεργασία αυτογνωσίας ώστε να οδηγηθεί η κόρη σας με αίσθημα επάρκειας για τον εαυτό της στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή.

Βοηθήσετε την κόρη σας είτε μόνοι σας ως οικογένεια, είτε με τη βοήθεια του ειδικού, να μάθει να αναγνωρίζει και να συνθέτει  τις διάφορες πλευρές της, να εντοπίζει στοιχεία της προσωπικότητάς της που την δυσκολεύουν και ταυτόχρονα να εκφράζει και να ενισχύει τις θετικές της πλευρές. Θυμηθείτε ότι το να νιώθει καλά με τον εαυτό της είναι προϋπόθεση για να ανοιχτεί σε ισότιμες φιλίες και να μην κάνει συναισθηματικούς συμβιβασμούς προκειμένου να αισθάνεται αποδεκτή.