Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια Έρη Τζαβέλα
Η εφηβεία είναι ως γνωστόν το πέρασμα στην ενηλικίωση όπου το άτομο καλείται να δώσει απάντηση στο πιεστικό ερώτημα «ποιος είμαι;», να ορίσει δηλαδή την ταυτότητα του. Πρόκειται για μία διαδικασία ιδιαίτερα δύσκολη κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται με διαφορετικούς ρόλους, συμπεριφορές και πρακτικές μέχρι να φτάσουν στο σημείο να αποκτήσουν ένα σταθερό σύνολο κριτηρίων με το οποίο θα κρίνουν τον εαυτό τους και τους άλλους.
Ένα από τα χαρακτηριστικά της εφηβείας είναι ο αγώνας για ανεξαρτησία και η αναζήτηση της ατομικότητας. Ο έφηβος προσπαθεί να τοποθετηθεί απέναντι στην οικογένεια και να ορίσει το δικό του χώρο, τις δικές του σκέψεις, τα δικά του συναισθήματα, τις δικές του αξίες και στόχους. Θέλει να επιλέγει τις παρέες του, το ντύσιμο του, τον τρόπο διασκέδασης. Κάποιες φορές οι αλλαγές που συντελούνται αναστατώνουν τους γονείς πολύ περισσότερο και από τον ίδιο τον έφηβο. Η αίσθηση των γονιών ότι το παιδί τους απομακρύνεται συναισθηματικά από εκείνους και ότι δεν μπορούν πλέον να ασκήσουν τον έλεγχο σε ορισμένους τομείς, τους οδηγεί πολλές φορές σε αυτό που αποκαλούμε «γονική κρίση». Κάθε γονέας δηλαδή περνά και αυτός με τη σειρά του μία κρίσιμη περίοδο όσον αφορά τη σχέση του με τα παιδιά του καθώς θα πρέπει να τα στηρίξει στο να αυτονομηθούν και να γίνουν ανεξάρτητοι ενήλικες. Παράλληλα όμως θα πρέπει να αποδεχτεί και την πραγματικότητα ότι το παιδί του πλέον αρχίζει να μεγαλώνει. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να προσαρμοστεί με ιδιαίτερη ευαισθησία τόσο στις αλλαγές που παρατηρούνται στη συμπεριφορά του όσο και στις οριακές καμιά φορά πράξεις του και στην τάση του προς ανεξαρτησία.
Παρά τις καλές προθέσεις και την επιθυμία να βοηθήσουν και να είναι στο πλευρό των εφήβων τους οι γονείς εμπλέκονται καμιά φορά σε συγκρούσεις μαζί τους, νιώθουν ότι δεν τους καταλαβαίνουν και δεν ξέρουν πώς να επικοινωνήσουν μαζί τους.
Ωστόσο υπάρχουν τρόποι οι γονείς να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της ανάπτυξης του παιδιού τους και ένα από τα πιο σημαντικά βήματα είναι να μάθουν να το προσεγγίζουν και να επικοινωνούν θετικά μαζί του.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της σωστής προσέγγισης των εφήβων; Ακολουθώντας τις παρακάτω προτάσεις οι γονείς μπορείτε να χτίσετε τα θεμέλια για τη δημιουργία και τη διατήρηση μίας υγιούς και ουσιαστικής σχέσης με τους εφήβους.
- Πρώτα από όλα πρέπει να αλλάξετε ρόλο. Μέχρι τώρα αποφασίζατε εσείς για αυτόν, αφήστε τώρα το παιδί σας να πειραματιστεί και στο ρόλο του ενήλικα, να γίνει σκηνοθέτης της ζωής του, να κάνει επιλογές, πάντα με τη διακριτική παρακολούθηση του και τη στήριξη του από εσάς.
- Σκεφτείτε ότι ο έφηβος καλώς ή κακώς θα κάνει την επανάσταση του, οπότε προσπαθήστε να μην παίρνετε προσωπικά την απόρριψη σας από το παιδί . Είναι ένας τρόπος να διαφοροποιηθεί από εσάς και να αμφισβητήσει την εξουσία σας. Να είστε έτοιμοι να δεχτείτε την κριτική του εφήβου αλλά και το γεγονός ότι το παιδί θέλει να σας απομυθοποιήσει για να κερδίσει την αυτονομία του και να ανακαλύψει τον εαυτό του.
- Ο διάλογος με τον έφηβο και η στάση σας απέναντί του πρέπει πάντα να στηρίζεται στην αγάπη, στην αποδοχή και στην κατανόηση και όχι στην κριτική και στους εκβιασμούς. Πότέ μην αμφισβητείτε την προσωπικότητα του παιδιού αλλά εστιάστε στις λάθος συμπεριφορές του και δώστε το περιθώριο να τις διορθώσει. Ο έφηβος πρέπει πάντα να αισθάνεται ότι έχει την αγάπη και την αποδοχή σας γιατί θέλει να νιώθει ότι σε αυτό το χάος της ηλικίας του υπάρχει ένα σταθερό στήριγμα στο οποίο μπορεί να στραφεί ανά πάσα στιγμή.
- Δείξτε ότι είστε πάντα διαθέσιμοι για εκείνον ακόμη και σε ακατάλληλες στιγμές για εσάς. Σκεφτείτε επίσης ότι καμιά φορά η κατάλληλη στιγμή για να εκπαιδεύσετε το παιδί σας να βάζει όρια και να θεσπίζει κανόνες στη ζωή του δεν είναι η ώρα των καυγάδων και των συγκρούσεων αλλά μια ώρα χαλαρή και ευχάριστη, οπού μπορείτε να συζητήσετε με το παιδί , να συμφωνήσετε από κοινού σε σχέση με το χαρτζιλίκι , τη χρήση του ίντερνετ , τις εξόδους κλπ. Εάν τα χρονικά σας περιθώρια καθημερινά είναι περιορισμένα μπορείτε να καθιερώσετε μία συνάντηση την εβδομάδα, όχι αυστηρά προγραμματισμένη, αφιερωμένη αποκλειστικά σε εκείνο. Έτσι θα νιώθει ότι παρ’ όλες τις υποχρεώσεις σας δεν το παραμελείτε και προσπαθείτε να βρίσκεστε κοντά του. Δείχνετε στο παιδί ότι νοιάζεστε, μην διστάζετε να τον πάρετε τηλέφωνο, ακόμη και αν σας μιλήσει απότομα. Κατά βάθος έχει την ανάγκη να ξέρει ότι οι γονείς του του δείχνουν ενδιαφέρον και αγάπη.
- Στην επικοινωνία σας μαζί του εκφράστε ανοιχτά τα συναισθήματα σας σε πρώτο πρόσωπο και αφήστε την πόρτα ανοιχτή στο παιδί να μοιραστεί και εκείνο τα δικά του, χωρίς να δείχνετε δυσφορία όταν φέρνει θυμό και αρνητικά συναισθήματα στο σπίτι καθώς η οικογένεια είναι ένας ασφαλής χώρος για να τα εκτονώσει. Ένας καλός τρόπος για να δείξετε ότι κατανοείτε τα συναισθήματα του είναι η μέθοδος της αντανακλαστικής ακοής όπου ο γονέας ακούει και προσπαθεί να καταλάβει τι αισθάνεται το παιδί και στη συνέχεια με δικές του λέξεις το επιστρέφει στο παιδί για επιβεβαίωση. Με αυτό τον τρόπο δίνουμε στον έφηβο έναν καθρέφτη για να δει καθαρότερα τον εαυτό του και να επεξεργαστεί καλύτερα τα συναισθήματα του. Είναι σημαντικό ο έφηβος να νιώθει ότι τον καταλαβαίνετε και ότι συμμερίζεστε αυτά που περνάει χωρίς να χρειάζεται τις υποδείξεις και τα επιχειρήματά σας. Οι μακροσκελείς μονόλογοι, οι ανακρίσεις και οι έτοιμες απαντήσεις δημιουργούν μία απόσταση μεταξύ σας και κάνουν τον έφηβο να βαριέται και να αντιδρά μόνο και μόνο για να σας πάει κόντρα.
- Όταν προκύπτουν προβλήματα και συγκρούσεις σε κάποια θέματα ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα. Συζητήστε με τον έφηβο ήρεμα και με υπομονή, προσπαθήστε να κατανοήσετε και να ξεκαθαρίσετε μαζί του το πρόβλημα, αναζητήστε μαζί εναλλακτικές λύσεις που να ικανοποιούν και τις δύο πλευρές, εκτιμήστε τις προτάσεις σας, διαλέξτε μία λύση και στη συνέχεια δεσμευτείτε ότι θα την τηρήσετε και κανονίστε ένα χρονικό όριο για την αξιολόγηση της λύσης που έχετε διαλέξει.
- Όσον αφορά τα όρια και τις διαπραγματεύσεις διαβεβαιώστε το παιδί ότι το εμπιστεύεστε αλλά ότι ακόμα έχετε την υποχρέωση και την ευθύνη να το προφυλάξετε καθώς είναι ακόμη ανήλικος και μπορεί κάποια θέματα να μην μπορεί να τα αντιμετωπίσει μόνος του. Επανεξετάζετε επίσης σε τακτά χρονικά διαστήματα τα όρια που θέτετε ανάλογα με τη συμπεριφορά του παιδιού. Αφήστε και κάποιους τομείς χωρίς όρια όπως είναι το χτένισμα, το ντύσιμο, η μουσική έτσι ώστε το παιδί να αισθάνεται και λίγο ελεύθερο να βάλει την προσωπική του σφραγίδα και εφόσον αυτοί είναι τομείς που δεν απειλούν κανέναν.
- Όσον αφορά τους κανόνες εξηγήστε ότι κάθε φορά που θα παραβαίνει την οποιαδήποτε συμφωνία σας θα υπάρχουν συνέπειες και όχι τιμωρία. Οι συνέπειες δημιουργούν ένα αίσθημα ευθύνης στο παιδί ότι αυτό είναι υπεύθυνο για τη συμπεριφορά του και μπορεί να την αλλάξει και επίσης δίνουν έμφαση στην πραγματικότητα της κοινωνικής τάξης , αναγνωρίζουν τον αμοιβαίο σεβασμό και τα δικαιώματα. Τονίστε ότι οι συνέπειες ισχύουν για όλους σε όλες τους τομείς (π.χ. στη δουλειά σας) .
- Φροντίστε να βρίσκετε την ευκαιρία να συζητάτε μαζί του για τις καταστάσεις που το ενθουσιάζουν και τους ανθρώπους που θαυμάζει και θέλει να μοιάσει και βοηθήστε το στο να εντοπίσει και να προσδιορίσει την ταυτότητα του και την προσωπικότητα μέσω της σύγκρισης των κοινών ή των αντίθετων στοιχείων που παρουσιάζει με αυτούς.
Σε γενικές γραμμές διατηρείτε το μοτίβο της διακριτικής επίβλεψης και ελέγχου καθώς και της επαγρύπνησης. Αποφύγετε τα δυο άκρα, δηλαδή την απουσία έλεγχου και τον υπερβολικά αυστηρό έλεγχο καθώς και τα δύο μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες για την ωρίμανση και την αυτονόμηση του εφήβου και να οδηγήσουν σε παραβατικές συμπεριφορές. - Τέλος, προσπαθήστε να μην απορρίπτετε και μην κατηγορείτε τους φίλους του παιδιού γιατί έτσι καταφέρνετε να απομακρύνετε το παιδί και να δημιουργήσετε στρατόπεδα. Ακόμα και αν δεν τους εγκρίνετε, βρείτε εναλλακτικούς τρόπους να του το περάσετε και όχι με ευθεία επίθεση. Κατανοήστε τη σημαντικότητα της ομάδας των φίλων στην εφηβεία καθώς βοηθά το παιδί να αποκτήσει βασικές εμπειρίες στους τομείς των προσωπικών και κοινωνικών σχέσεων.
Στην προσπάθεια μας να επηρεάσουμε τα παιδιά μας να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους θα πρέπει να δεχτούμε το γεγονός ότι το μόνο εργαλείο που διαθέτουμε άμεσα σαν γονείς είναι η δική μας συμπεριφορά. Είναι σημαντικό να προσπαθούμε πρώτιστα να βελτιωνόμαστε σαν άνθρωποι και μετά ως γονείς. Να αποδεχόμαστε τα λάθη μας και να είμαστε αυθεντικοί και ειλικρινείς απέναντί στα παιδιά μας. Σε συνδυασμό με την αγάπη μας και το γνήσιο ενδιαφέρον μας για αυτά θα μπορέσουμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους και να τα κάνουμε να νιώσουν ότι σε όλα αυτά που τους συμβαίνουν δεν είναι μόνα τους, αλλά ότι έχουν γονείς που προσπαθούν να κατανοούν την αναστάτωση, τους προβληματισμούς και την απελπισία τους και να βρίσκονται στο πλευρό τους στα αδιέξοδα που πολύ συχνά αντιμετωπίζουν.
1 σχόλιο