Διαχείριση πένθους στην εφηβεία

Γράφει στο efiveia.gr η Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια Αθηνά Μπερδεμπέ

Η απώλεια είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής μας, η θλίψη είναι η φυσική μας αντίδραση στο τραύμα της απώλειας και το πένθος η διαδικασία «επούλωσής» του. Οι έφηβοι καλούνται να διαχειριστούν τόσο συμβολικές όσο και πραγματικές απώλειες. Στις πρώτες ανήκουν η απώλεια της παιδικότητάς τους και η απώλεια της γονεϊκής παντοδυναμίας, ενώ στις δεύτερες συγκαταλέγονται ο θάνατος κάποιου γονέα/συγγενούς/φίλου, ο τερματισμός κάποιας σχέσης, η απώλεια της καλής υγείας, ο θάνατος ενός κατοικιδίου, η φθορά/απώλεια ενός αγαπημένου αντικειμένου, κ.α. Η διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο και εμφανίζει ορισμένες κοινές αντιδράσεις, κοινά συναισθήματα και κοινές διεργασίες στα άτομα που πενθούν, αλλά ταυτόχρονα παρουσιάζει και διαφορές ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία τους, με το πώς αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες και με ποιους μηχανισμούς άμυνας ενεργοποιούν για να πενθήσουν.

Οι αντιδράσεις του εφήβου σε μία απώλεια μπορεί να περιλαμβάνουν σοκ, μούδιασμα, πανικό, σύγχυση, απόσυρση, επιθετικότητα, αναβλητικότητα, απομόνωση, αλλαγές στη διάθεση, στον ύπνο και στο φαγητό, αναστέλλοντας κατά κάποιο τρόπο ή αποφεύγοντας την πλήρη συνειδητοποίηση μιας πραγματικότητας που του είναι πολύ οδυνηρό να αφομοιώσει. Ώσπου να αποδεχτεί ο έφηβος τη νέα πραγματικότητα, είναι σημαντικό να τον ενθαρρύνουμε να εκφράζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του σχετικά με αυτό που απώλεσε. Άλλωστε, ο σκοπός δεν είναι να βγάλει από τη ζωή του ό,τι έχασε, αλλά να το εντάξει σε αυτήν με διαφορετικό τρόπο. Γι’ αυτό και δε χρειάζεται να πιεστεί για να συντομεύσει τη διάρκεια του πένθους και να καταπνίξει τον πόνο, τη θλίψη, το θυμό και την αίσθηση κενού που μπορεί να νιώθει.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τον έφηβο να διαχειριστεί τη θλίψη του και να περάσει τη διαδικασία του πένθους;

1.Τον ενθαρρύνουμε να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του: συνηθέστερα σε  περιόδους πένθους οι περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν να βιώσουν τα επώδυνα συναισθήματα που τους προκαλεί μια απώλεια, με αποτέλεσμα αυτά να μην εκτονώνονται εγκαίρως και να τα «κουβαλούν» μαζί τους για περισσότερο χρόνο από ότι θα συνέβαινε αν τα είχαν εκφράσει ανοιχτά.

2. Τον ενθαρρύνουμε να μιλάει για την απώλεια του: ο πόνος που μοιράζεται είναι μισός πόνος. Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε στον έφηβο ότι η απόσυρση, η απομόνωση και η εσωτερίκευση της απώλειας όχι μόνο δε βοηθάει αλλά συχνά τέτοιες συμπεριφορές κάνουν και τους κοντινούς μας άνθρωποι να ανησυχούν, την ώρα που είναι πρόθυμοι να ακούσουν αυτό που περνάμε.

3. Του προτείνουμε υγιείς τρόπους για να μειώσει το στρες: Σχεδόν εξ΄ ορισμού όλες οι αλλαγές είναι στρεσογόνες, γι΄ αυτό κι είναι σημαντικό να αναζητήσει ο έφηβος δημιουργικούς τρόπους για να αποφορτιστεί (άθληση, δημιουργικό χόμπι, ένταξη σε κάποια καλλιτεχνική ομάδα, κ.α.)

4. Δεν τον πιέζουμε να πενθήσει σύμφωνα με τα δικά μας πρότυπα: Η ιδιαιτερότητα της εφηβικής ηλικίας, λόγω των πολλών γνωστικών αλλαγών και των έντονων συναισθηματικών διακυμάνσεων, επηρεάζουν και διαφοροποιούν τον τρόπο και τον χρόνο που θα θρηνήσει ένας έφηβος. Και φυσικά, δε θα έχει κανένα νόημα να τον αναγκάσετε να ακολουθήσει την πορεία πένθους, που εσείς κρίνετε ότι αναλογεί στην κάθε απώλεια. 5. Τον βοηθάμε να αναδομήσει τη σχέση του με ό,τι έχασε: Αυτό το βήμα μπορεί να ακούγεται παράδοξο, ωστόσο είναι αυτό που θα τον «συμφιλιώσει» με την απώλεια, καθώς το πένθος είναι η διεργασία του περάσματος από το να χάνουμε αυτό που έχουμε στο να έχουμε αυτό που χάσαμε με διαφορετικό τρόπο.