“Αλλαγή συμπεριφοράς από ένα ήρεμο και καλό παιδί…”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα. Ήθελα να ρωτήσω αν είναι λογικό να αλλάξει συμπεριφορά ο γιος μου μόλις έγινε 18. Ήταν ένα καλό, ήρεμο παιδί, κοινωνικό δεν είχα θέμα μαζί του, καλός μαθητής έως και το γυμνάσιο. Στο λύκειο έκανε μεγάλη κοιλιά και λόγω καραντίνας τα παράτησε όλα. Η σχέση μας πολύ καλή, ήρεμη και με κατανόηση. Εγώ ξέρω τους φίλους του κλπ. Άρχισε το τσιγάρο και εκεί δεν φώναξα μόνο ήρεμα μιλήσαμε και αυτός δεν θέλει να το κόψει και οκ δεν ξαναείπα κάτι ,ούτε για πανελλήνιες (έχουμε πει τα πάντα ως γονείς και την δυσκολία να βρει δουλειά, στρατός κλπ.). Με το που έγινε 18 άρχισε να φεύγει από το μεσημέρι με το κορίτσι του για καφέ και μετά σπίτι της έως τις 12 που έρχεται τρώει, μπάνιο και ύπνο και σχολείο με το ζόρι γιατί θα μείνει λόγω απουσιών. Εμένα με αγχώνει που λείπει τόσες ώρες και όταν του τα λέω η απάντηση είναι είμαι 18 δεν μπορείς να μου λες τι ώρα θα γυρίσω και το καλοκαίρι θα πάει ντελιβερι  και θα γίνει ανεξάρτητος. Το κορίτσι το ξέρω που έχει. Έχουν την ίδια λογική (είναι αρκετά ελεύθερη σε σχέση με τον δικό μου, είναι παιδί χωρισμένων γονιών και αδιαφορία από την μητέρα που δέχεται τον γιο μου όλη μέρα σπίτι της). Εγώ ανησυχώ πολύ γιατί τον βλέπω να απομακρύνεται απότομα. Δεν ασχολείται καθόλου με το τι κάνουμε στο σπίτι. Π.χ. έσπασα το χέρι μου και ζήτησα βοήθεια να του φτιάξω μακαρόνια να φάει και φώναξε πώς κάνω έτσι, να τα κάνω μόνη μου….ένα χέρι έσπασες μου λέει ….Ο οποίος ήταν πολύ βοηθητικός πάντα και μου έδειχνε πόσο με αγαπούσε. Δεν θέλει κουβέντες πολλές και δεν ξέρω πως να φερθώ ….Αδιάφορα, θυμωμένα να τον αφήσω με τις επιλογές του όπως λέει ο πατέρας του, πραγματικά δεν περίμενα τέτοια εξέλιξη. Δέχτηκα ότι δεν θα σπουδάσει, ότι καπνίζει ,τώρα έκανε και ένα μικρό ξύρισμα στο φρύδι του και έρχεται και το τατουάζ σε όλο το πόδι …..Πώς το ευαίσθητο παιδί μου έγινε τόσο απόμακρο ….Ο άντρας μου λέει θα πάει φαντάρος και θα αλλάξει (η σχέση του είναι φυσιολογική  με τον μπαμπά). Αν θέλετε να με ρωτήσετε κάτι άλλο για να έχετε ολοκληρωμένη άποψη, στην διάθεσή σας. Το ερώτημά μου είναι πώς εγώ πρέπει να φέρομαι ….ως ενήλικας η ως έφηβος (μήπως η εφηβεία του δεν έχει ολοκληρωθεί…) Ευχαριστώ για τον χρόνο σας

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Όπως πολύ σωστά λέτε, η εφηβεία δεν ολοκληρώνεται από τη στιγμή που ένας άνθρωπος γίνεται 18 ετών. Τα αναπτυξιακά κριτήρια που μας τοποθετούν σε μία ή σε άλλη φάση της ζωής είναι σύνθετα και σε καμία περίπτωση δεν περιορίζονται αποκλειστικά στον ηλικιακό παράγοντα. Ο γιος σας διανύει μια φάση μετάβασης από την εφηβεία στην περίοδο της πρώτης νεότητας. Όπως κάθε μεταβατική περίοδος, έτσι και η φάση αυτή της ζωής εμπεριέχει προκλήσεις σε όλα τα επίπεδα. Ο γιος σας καλείται να διαμορφώσει μια στάση ζωής ως προς κεντρικά ζητήματα, να προβεί σε λήψη αποφάσεων για την επαγγελματική του ζωή, να εξερευνήσει τον κόσμο των ρομαντικών εμπειριών και να δεσμευτεί σε οικείους δεσμούς. Με λίγα λόγια, όπως όλοι μας σε αυτήν τη φάση ζωής, έτσι και ο γιος σας καλείται να βρει σταδιακά τη θέση του στον κόσμο.

Βλέπετε τον γιο σας να αλλάζει και αυτό σας ανησυχεί, η αλλαγή όμως είναι φυσιολογική διάσταση της ζωής. Ο γιος σας θα απομακρυνθεί από εσάς σταδιακά όλο και περισσότερο, κυριολεκτικά και μεταφορικά, προκειμένου να ορίσει τον εαυτό του. Μπορείτε φυσικά και οφείλετε ως γονείς να τον παρακινήσετε προς επιλογές ζωής που αντιπροσωπεύουν τον κόσμο των αξιών σας. Οφείλετε να περνάτε τα μηνύματά σας ως προς το τι κρίνετε καλό και κακό, ηθικό και ανήθικο, αξιόλογο και ασήμαντο. Αυτού του είδους τα μηνύματα τα μεταδίδουμε στα παιδιά μας από μικρή ηλικία μέσα από τις δικές μας επιλογές ζωής. Σας υπενθυμίζω όμως ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορείτε να επιβάλλετε επιλογές και στάσεις ζωής, ούτε και να εξαφανίσετε τις δυσκολίες και τις προκλήσεις στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί το παιδί σας.

Ως προς τη στάση που οφείλετε εσείς να υιοθετήσετε, πιστεύω ότι την απάντηση θα τη βρείτε μόνη σας. Σε κάθε ηλικιακή φάση των παιδιών μας καλούμαστε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες τους με ηλικιακά κατάλληλους τρόπους. Άρα, χρειάζεται να εντοπίσετε τις ανάγκες του γιου σας και να ανταποκριθείτε σε αυτές. Χρειάζεται όμως ταυτόχρονα να εντοπίσετε τις δικές σας ανάγκες όσον αφορά τον μητρικό ρόλο. Ο ρόλος σας ως μητέρα πρέπει να ανταποκριθεί στην αναπτυξιακή φάση που διανύει το παιδί σας. Θα πρέπει να εντοπίσετε τον αντίκτυπο που έχουν στη μεταξύ σας επικοινωνία οι ματαιωμένες προσδοκίες σας, η αρνητική σας οπτική για τις πρόσφατες αλλαγές και επιλογές του γιου σας και το άγχος σας για το μέλλον του παιδιού σας.

Είναι πιθανό μέσα από τα δικά σας έντονα συναισθήματα να μην κατορθώνετε να μεταδώσετε ένα μήνυμα αποδοχής προς τον γιο σας. Όσο και να σας προβληματίζουν οι επιλογές του, η αποδοχή σας για τον ίδιο ως άτομο οφείλει να μεταδίδεται ως μήνυμα σαφές και σταθερό. Στην αντίθετη περίπτωση, τα παιδιά αλλά και οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες είναι πιθανό να αναζητήσουν με ακατάλληλους ή και αυτοκαταστροφικούς τρόπους την αποδοχή που θα καλύψει το αίσθημα ανεπάρκειας για τον εαυτό τους.

Η φράση – κλειδί στην αφήγησή σας είναι κατά τη γνώμη μου ότι η σχέση του γιου σας με τον πατέρα του είναι φυσιολογική.

Τι διαφοροποιεί κατά τη γνώμη σας τη σχέση του γιου σας με τον πατέρα του από τη σχέση του μαζί σας; Σε αυτήν τη διαφοροποίηση εκτιμώ ότι χρειάζεται να αναζητήσετε απαντήσεις. Ποιοι όροι διαμορφώνουν τη σχέση μεταξύ πατέρα και γιου; Πώς διαφοροποιείται η συμπεριφορά του πατέρα, αλλά και το συναισθηματικό υπόβαθρο της συμπεριφοράς του; Πώς ανταποκρίνεται ο γιος σας στη συμπεριφορά του πατέρα του; Ποιος είναι ο δικός σας ρόλος μέσα στη δυναμική της οικογένειας;

Πώς πιστεύετε ότι συμβάλλετε εσείς στην ισορροπία μεταξύ της απόπειρας για οριοθέτηση και του σεβασμού της ανάγκης για αυτονόμηση που εκφράζει ο γιος σας;

Από την αφήγησή σας διακρίνω μια απόπειρα του γιου σας για αυτονόμηση η οποία όμως δε συνοδεύεται από την αντίστοιχη υπευθυνότητα. Η υπευθυνοποίηση δεν επιβάλλεται. Αυτό που μπορείτε ως γονείς να κάνετε είναι να οδηγήσετε τον γιο σας προς την αυτοεπίγνωση. Η υπευθυνοποίηση θα προκύψει μέσα από τις εμπειρίες ζωής που θα φέρουν τον γιο σας αντιμέτωπο με την ανάγκη για λήψη σημαντικών αποφάσεων. Ο γιος σας προσεγγίζει την ενηλικίωση με όρους εφηβικών διεκδικήσεων και εφηβικών ψυχοσυναισθηματικών αντιδράσεων. Είναι γεγονός ότι η διαδικασία της ωρίμανσης δεν ακολουθεί την ίδια πορεία για όλους τους ανθρώπους και ότι κάθε μεταβατική φάση της ζωής εμπεριέχει τέτοιου είδους αντιφάσεις.

Αυτήν τη στιγμή βρίσκεστε μπροστά στην πρόκληση να διαχειριστείτε την εφηβική αντίδραση του γιου σας μέσα στο πλαίσιο της υποτιθέμενης ενηλικίωσης όπου ο ίδιος την τοποθετεί. Μόλις αντιληφθεί ο ίδιος αυτή την αντίφαση, θα μπορέσει και να την αποκαταστήσει αναλαμβάνοντας υπεύθυνα ρόλους της ενήλικης ζωής. Αυτό που εσείς μπορείτε να κάνετε είναι να αναμένετε με υπομονή και επιλέγοντας να είστε δίπλα του και όχι απέναντί του.

Σας προτείνω να συζητήσετε αυτά τα ζητήματα με τον πατέρα του και να σχεδιάσετε από κοινού μια στρατηγική οριοθέτησης η οποία να στοχεύει σε μια ισορροπημένη και αρμονική καθημερινότητα για όλους. Η οικογένεια είναι μια ομάδα. Αυτήν τη στιγμή ο γιος σας δεν συμπεριφέρεται ως μέλος της ομάδας αυτής. Δεν κατορθώνει να ισορροπήσει την ανάγκη του για διαφοροποίηση, με τον ρόλο του ως μέλος της οικογένειάς σας. Αυτήν την ισορροπία χρειάζεται να την ξαναδημιουργήσετε από κοινού. Το ζητούμενο είναι να αισθανθεί ο γιος σας ότι είναι μέλος της οικογένειας και έτσι να αναλάβει τον αντίστοιχο ρόλο. Φροντίστε τη σχέση σας. Μέσα από τη φροντίδα της σχέσης θα αντιληφθεί ο γιος σας τη θέση του.

Όσο για την  αγένεια και την έλλειψη φροντίδας των αναγκών σας από πλευράς του γιου σας, είναι πιθανό να αποτελούν αντίδραση σε στοιχεία της μεταξύ σας επικοινωνίας και σχέσης. Άρα, θα πρέπει να εστιάσετε στη σχέση σας και να τροποποιήσετε πλευρές της μεταξύ σας επικοινωνίας που δημιουργούν θυμό και αντίδραση.

Αυτήν τη στιγμή αναρωτιέστε γιατί ο γιος σας είναι αγενής. Αναρωτιέστε γιατί δεν εκφράζει φροντίδα για εσάς και κατανόηση για τις ανάγκες σας. Θα σας παρακινήσω να αλλάξετε τα ερωτήματά σας. Δοκιμάστε να αναρωτηθείτε με διαφορετικό τρόπο: Τι είδους σχέση «επιτρέπει» την αγένεια; Τι είδους σχέση «επιτρέπει» την έλλειψη ενσυναίσθησης και κατανόησης των αναγκών των κοντινών μας ανθρώπων; Μέσα από τον εντοπισμό των δυσλειτουργικών διαστάσεων στην επικοινωνία σας και την  αλλαγή τους, η ευγένεια και η φροντίδα θα προκύψουν ως αποκλειστική επιλογή. Μπορείτε να συζητήσετε αυτά τα ζητήματα με το γιο σας. Με θετική διάθεση και χωρίς να τον κατηγορείτε, ζητήστε του να σας εξηγήσει τη στάση και τη συμπεριφορά του.

Ο γιος σας θα κάνει τις δικές του επιλογές και τα δικά του λάθη. Θα εμπλακεί σε θετικές και αρνητικές εμπειρίες και θα μάθει μέσα από αυτές να ανταποκρίνεται σε προκλήσεις.