Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος – Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια Λουίζα Βογιατζή
Είναι ένα θέμα ευαίσθητο, δύσκολο, άβολο, επώδυνο. Κι ένα θέμα που έχει παρασυζητηθεί και τραβηχτεί στα άκρα, έτσι που μας κάνει να πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με όσα ισχυριζόμαστε. Όταν μιλάμε για σεξουαλική παρενόχληση εννοούμε κάθε πράξη σεξουαλικού περιεχομένου που γίνεται χωρίς τη θέληση του άλλου ή ακόμα χειρότερα με άσκηση πίεσης ή εκβιασμού από το δράστη (τα όρια μεταξύ σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας είναι ρευστά κι έχουν να κάνουν και με παράγοντες όπως η ηλικία του θύματος, η διαφορά ηλικίας και η σχέση μεταξύ δράστη και θύματος, η συχνότητα των περιστατικών, η συναισθηματική κατάσταση του θύματος) .
Δυστυχώς δεν είναι σπάνιο φαινόμενο και οι δράστες προέρχονται κατά μεγάλο ποσοστό από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του θύματος.
Όταν μιλάμε για εφήβους πρέπει (δυστυχώς όλο και περισσότερο) να λαμβάνουμε υπόψη και τη σεξουαλική παρενόχληση από συνομηλίκους, η οποία πολλές φορές συμβαίνει υπό τη μορφή εντελώς στρεβλά και άσχημα εννοούμενου «πειράγματος» και «παιχνιδιού».
«Επειδή τον χώρισα, ο πρώην φίλος μου κοινοποίησε στο facebook κάποιες γυμνές φωτογραφίες που με είχε βγάλει.»
«Στο πάρτυ, κάποια αγόρια από μεγαλύτερη τάξη έδιναν στη φίλη μου να πιει μέχρι που μέθυσε τελείως και ήταν σχεδόν αναίσθητη, μετά την έγδυσαν, την ακουμπούσαν παντού και την έβγαλαν φωτογραφίες.»
«Όταν μείναμε οι δυο μας στο δωμάτιο, η Κ. έβαλε το χέρι της στο παντελόνι μου. Ένιωσα πολύ άσχημα, δε μου άρεσε. Δεν της είπα τίποτα γιατί δεν ήθελα να νομίζει ότι είμαι κανένα φυτό.»
«Του έκανα στοματικό σεξ γιατί μου έλεγε ότι αλλιώς θα με χωρίσει.»
Αυτά και άλλα παρόμοια συμβαίνουν μεταξύ εφήβων, άλλοτε «αυθόρμητα» και άλλοτε προσχεδιασμένα και επανειλημμένα. Δε συμβαίνουν συχνά – ας μην σπείρουμε τον τρόμο – αλλά τόσο ώστε να πρέπει να είμαστε σε θέση να προφυλάξουμε το παιδί μας από το να βρεθεί σε παρόμοιες καταστάσεις και να βοηθήσουμε τον έφηβό μας, ειδικά αν έχουμε την υπόνοια ότι εμπλέκεται σε παρέες που θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο.
Τόσο οι έφηβοι που είναι θύματα τέτοιων περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης όσο και οι έφηβοι θύτες έχουν ανάγκη από την υποστήριξη, την προστασία, την οριοθέτηση και τη καθοδήγηση των γονιών τους (και άλλων ενηλίκων, π.χ. εκπαιδευτικών, εφόσον κι αυτοί εμπλέκονται).
Περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης συμβαίνουν είτε χωρίς σωματική επαφή:
- επανειλημμένη λεκτική σεξουαλική παρενόχληση, χειρονομίες, «κόλλημα»
- επίδειξη πορνογραφίας
- σεξουαλική παρενόχληση μέσω τηλεφώνου
- σεξουαλική παρενόχληση μέσω internet (chats, facebook κα)
- εξαναγκασμός για οπτική συμμετοχή σε σεξουαλική πράξη η επίδειξη
- λήψη και δημοσιοποίηση φωτογραφιών σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς τη γνώση ή την άδεια του απεικονιζόμενου
Επίσης συμβαίνουν με σωματική επαφή:
- εξαναγκασμός σε αγγίγματα, φιλιά
- άγγιγμα και χάδια στο στήθος, τα γεννητικά όργανα χωρίς την συναίνεση του άλλου
- σεξουαλική επαφή, διείσδυση (στοματική, κολπική, πρωκτική) χωρίς τη συναίνεση του άλλου ατομική ή ομαδική, βιασμός
Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;
Φαίνεται – και είναι – δύσκολη αλλά και αποφασιστικής σημασίας η βοήθεια των γονιών για να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί η σεξουαλική παρενόχληση στους εφήβους.
Η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι γονείς με τα έφηβα παιδιά τους είναι η διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στην χορήγηση αυτονομίας και την οριοθέτηση, απολύτως αναγκαία και τα δύο.
Καθώς αναζητούν εντατικά τη δική τους ταυτότητα οι έφηβοι ψάχνουν, δοκιμάζουν, αποκτούν εμπειρίες μερικές φορές παραβιάζοντας όρια και ρισκάροντας, κι αυτό είναι μέρος – σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτο – της εφηβείας . Από την άλλη μεριά, όσο κι αν η επιρροή των συνομηλίκων κερδίζει συνεχώς έδαφος σε βάρος της επιρροής της οικογένειας, οι έφηβοι δεν παύουν να προσανατολίζονται στον κόσμο – έστω και αν δεν το παραδέχονται – με γνώμονα την άποψη και τις αξίες των γονιών τους, ακόμη και σε θέματα όπως οι σχέσεις και η σεξουαλικότητα.
Αυτή είναι και η ευκαιρία των γονιών που δεν πρέπει επ’ ουδενί να χάσουν! Οι έφηβοι –ακόμη και οι πιο «ατίθασοι» – χρειάζονται γονείς που είναι δίπλα τους και τους βοηθούν να προσανατολιστούν, χωρίς να απαγορεύουν και να καταδικάζουν τα πάντα. Η στάση των εφήβων απέναντι σε θέματα που αφορούν το σώμα και τη σεξουαλικότητα τους καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη στάση, τις αντιλήψεις και τις αξίες που θα τους μεταδώσουν οι γονείς τους.
Για το λόγο αυτό η επικοινωνία μεταξύ γονιών και εφήβων σε σχέση με αυτά τα θέματα πρέπει να περιλαμβάνει, εκτός από την «απλή» σεξουαλική διαπαιδαγώγηση (που συνήθως οι γονείς νιώθουν ότι οφείλουν να κάνουν σαν ενημέρωση προς τα παιδιά τους) και πιο «δύσκολα» θέματα που έχουν να κάνουν με το σεξ ( π. χ. πώς μπορώ να γνωρίσω ένα κορίτσι ή ένα αγόρι, πώς ξέρω αν θέλω ή δεν θέλω κάτι σεξουαλικό, πώς καταλαβαίνω αν ο άλλος θέλει κάτι ή όχι, τι σημαίνει να μου αρέσει ή όχι αυτό που κάνω και για ποιο λόγο, πόσο «διαθέσιμο» θέλω να είναι το σώμα μου, τι μπορώ να κάνω αν βρεθώ σε μία δυσάρεστη για μένα κατάσταση, τι πιστεύω για την πορνογραφία και πολλά άλλα). Απαραίτητη προϋπόθεση για να ξεκινήσουν (και να συνεχιστούν καλά) τέτοιες κουβέντες είναι ασφαλώς να έχουν προβληματιστεί και να έχουν διαμορφώσει μια άποψη οι γονείς, ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις συχνά ακραίες η και προκλητικές απόψεις που μπορεί να υιοθετήσουν οι έφηβοι. Όπως και να έχει, ένα τέτοιο κανάλι επικοινωνίας πρέπει να διατηρείται ανοιχτό, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με εφήβους που είναι σεξουαλικά «περίεργοι» ή ενεργοί.
Σημαντική βοήθεια τόσο για την δική μας ενημέρωση όσο και σαν έναυσμα για τέτοιες συζητήσεις μπορούν να αποτελέσουν ταινίες, βιντεοκλίπ, ειδήσεις από τον τύπο ή το διαδίκτυο αλλά βέβαια και περιστατικά από το περιβάλλον του παιδιού. Μέσω τέτοιων συζητήσεων με τους γονείς οι έφηβοι έχουν την ευκαιρία να αναλογιστούν τις αντιλήψεις και τις αρχές τους και να αποκτήσουν μία ρεαλιστική στάση απέναντι στο θέμα του σεξ. Μαθαίνουν επίσης να αντιμετωπίζουν με σεβασμό τον άλλο και να εκφράζουν τις απόψεις, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους σε ο, τι αφορά το σώμα τους και το σεξ, κάτι που τους βοηθάει να προστατεύουν τον εαυτό τους και βέβαια να αναζητήσουν βοήθεια και υποστήριξη, αν αυτό χρειαστεί.