Όταν ο ένας γονέας υπονομεύει τον άλλον. (Μέρος 2ο): Επιπτώσεις για τον έφηβο και δυνατότητες για αλλαγή

Γράφει στο efiveia.gr η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Αν απαντήσατε θετικά σε κάποια από τα ερωτήματα που συμπεριλαμβάνονταν στο μικρό ερωτηματολόγιο ανίχνευσης υπονομευτικών συμπεριφορών, τότε βρίσκεστε μπροστά σε μια διεργασία αποδοχής αυτής της κατάστασης στην οικογένειά σας.

Όπως ήδη πιθανό γνωρίζετε, το πρώτο βήμα για την αλλαγή μιας κατάστασης είναι η επίγνωσή της. Γι’ αυτό και αν διαπιστώνετε την υπονόμευση του συντρόφου σας, είναι κρίσιμο να δείτε πώς αισθάνεστε για αυτή την κατάσταση και να αποφασίσετε αν επιθυμείτε να αλλάξετε τα πρότυπα επικοινωνίας σας ώστε να μην υπονομεύετε τον/την σύντροφό σας. 

Αφού λοιπόν αναγνωρίζετε την ύπαρξη μιας τέτοιας κατάστασης μέσα στην οικογένειά σας, αναρωτηθείτε τι είδους σχέση με τον σύντροφό σας επιτρέπει την υπονόμευσή του. Ως ψυχολόγος, οφείλω να σας παρακινήσω προς την αλλαγή των διαστάσεων στη σχέση σας που επιτρέπουν και συντηρούν τις στάσεις και συμπεριφορές υπονόμευσης του άλλου γονέα. Το επιχείρημά μου προς αυτήν την κατεύθυνση είναι ότι υπονομεύοντας τον σύντροφό σας, σαμποτάρετε ταυτόχρονα και τη σχέση του παιδιού σας μαζί του και δημιουργείτε αρνητικό συναισθηματικό κλίμα στην οικογένειά σας.

Το παιδί σας, σας χρειάζεται και τους δύο. Χρειάζεται να έχει τη σιγουριά ότι οι γονείς του μπορούν να συνεννοηθούν για τα ζητήματα που το αφορούν. Αυτή η σιγουριά δίνει στον κόσμο του προβλεψιμότητα και δημιουργεί συνθήκες συναισθηματικής ασφάλειας μέσα στην οικογένεια. Ο έφηβος που αισθάνεται υποτίμηση του ενός γονέα από τον άλλον μαθαίνει ότι είναι αποδεκτό να ζούμε σε σχέσεις χωρίς ειλικρινή και θετικά συναισθήματα για τον άλλον. Μαθαίνει ότι η προσποίηση προκειμένου να διατηρούνται επιφανειακές ισορροπίες είναι υγιές κομμάτι των οικείων δεσμών. Αυτό το μήνυμα θα μεταφέρει αργότερα στη δική του ζωή και στις δικές του απόπειρες για δημιουργία οικείων δεσμών.

Μαθαίνει ακόμα ότι ο ένας από τους δύο γονείς έχει μικρότερη αξία. Αυτό ακριβώς το κενό στη μεταξύ σας σχέση δίνει στον έφηβο ένα ανοιχτό πεδίο για χειριστικές συμπεριφορές. Σαμποτάροντας τον άλλο γονέα στερείτε από το παιδί σας την δυνατότητα να δημιουργήσει μια σχέση μαζί του και αυτό όπως καταλαβαίνετε μπορεί να έχει τεράστιες επιπτώσεις για τη ζωή του.

Ο κάθε γονέας φέρνει στη σχέση με το παιδί του τη μοναδικότητα που τον χαρακτηρίζει. Και το κάθε παιδί δικαιούται να έχει την ευκαιρία να δημιουργήσει με τον κάθε γονέα μια μοναδική σχέση. Οι συμπεριφορές υποτίμησης του ενός γονέα για τον άλλον, είναι πολύ πιθανό να δημιουργούν στον έφηβο συναισθήματα στενοχώριας και θυμού. Είναι πιθανό να αισθάνεται πίεση που δεν γνωρίζει πώς να εκφράσει. Είναι πιθανό ακόμα να βιώνει τη σχέση σας ή και τον καθέναν από εσάς ξεχωριστά ως αδύναμο να ανταποκριθεί στις ανάγκες του. Είναι πιθανό να νιώθει απογοήτευση για την μεταξύ σας σχέση.

Αν η υπονόμευση του άλλου γονέα σχετίζεται με βαθύτερες δυναμικές στη μεταξύ σας σχέση, αν έχει τις ρίζες της στη δική σας οικογένεια καταγωγής και στους ρόλους που βιώσατε μεγαλώνοντας, τότε είναι καιρός να φέρετε αυτές τις δυναμικές στην επιφάνεια με τη βοήθεια του θεραπευτή. Αν αισθάνεστε πραγματικά υποτίμηση για τον/την σύντροφό σας, αν πιστεύετε ότι έχει σοβαρά ελλείμματα στην προσωπικότητά του, αν πιστεύετε ότι δεν είναι τόσο καλός γονέας όσο εσείς, τότε θα πρέπει να αναζητήσετε άμεσα το υπόβαθρο, την ρίζα αυτών των συναισθημάτων και των πεποιθήσεων και να δουλέψετε είτε προς την κατεύθυνση της αποκατάστασης της μεταξύ σας σχέσης, είτε της διακοπής της. Γνωρίζω φυσικά ότι κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολο, αλλά γνωρίζω επίσης ότι τα συσσωρευμένα αρνητικά συναισθήματα δεν εξαφανίζονται δια μαγείας. Δημιουργούν ανοιχτή ή υπόγεια ένταση που διαμορφώνει το οικογενειακό κλίμα και τις σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών.

Είναι αυτονόητο ότι ακόμα και αν έχετε χωρίσει, ή αν σκέφτεστε να χωρίσετε επειδή η μεταξύ σας σχέση δεν λειτουργεί, η υπονόμευση του άλλου γονέα μόνο καταστροφικά αποτελέσματα μπορεί να έχει για τον ψυχισμό του παιδιού σας. Ακόμα και αν δεν είστε μαζί ως σύντροφοι, το παιδί σας έχει την ανάγκη να αισθάνεται ότι μπορείτε να είστε μαζί ως γονείς.

Αν η υπονόμευση του άλλου γονέα προκύπτει μέσα από τις προκλήσεις που φέρνει η εφηβεία και πιστεύετε ότι δεν αφορά βαθύτερα προβλήματα στην μεταξύ σας σχέση, τότε οφείλετε να αναζητήσετε βοήθεια προκειμένου να αλλάξετε τα επικοινωνιακά σας πρότυπα προς όφελος του παιδιού σας. Μην αφήσετε δηλαδή τις διαφωνίες σας για τον τρόπο χειρισμού των ζητημάτων της εφηβείας να γίνουν αναμέτρηση δυνάμεων μεταξύ σας και να σας απομακρύνουν. Θυμηθείτε ότι η δική σας αποξένωση θα αντικατοπτριστεί στις επιλογές του παιδιού σας. Αν διαφωνείτε δηλαδή σε ζητήματα οριοθέτησης του εφήβου, τότε θυμηθείτε ότι οι λύσεις σε αυτά τα ζητήματα βρίσκονται μόνο μέσα από την συμμαχία και τη συννενόηση με τον/την σύντροφό σας και σε καμία περίπτωση μέσα από τη συμμαχία με το παιδί σας εναντίον του. Αν αυτά τα ζητήματα φέρνουν στην επιφάνεια βαθύτερα ζητήματα για τη σχέση με τον/την σύντροφό σας, τότε είναι ευκαιρία να δημιουργήσετε νέες ισορροπίες μεταξύ σας, διαχωρίζοντας όμως τα δικά σας ζητήματα από τα ζητήματα που αφορούν την ανατροφή του παιδιού σας.

Οι γονείς δεν συμφωνούν πάντα στο τι είναι σωστό για τα παιδιά τους. Μπορεί να διαφωνούν σε ζητήματα οριοθέτησης και σε ζητήματα αυτονόμησης του εφήβου. Μπορεί  να έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις και αξίες για την κοινωνική ζωή του εφήβου, για την ερωτική και σεξουαλική έκφραση, για τις σχολικές επιδόσεις και τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα και γενικά για το τι είναι επιτρεπτό  και τι δεν είναι ή για το τι είναι και τι δεν είναι ηλικιακά κατάλληλο για το παιδί τους. Το ζητούμενο σε μια οικογένεια δεν είναι η πλήρης ομοφωνία. Το ζητούμενο είναι να δημιουργείται και να ακολουθείται μια κοινή οπτική για τα ζητήματα που αφορούν την ανατροφή των παιδιών παρά τις διαφωνίες μεταξύ των γονέων.

Τι γίνεται με  τις σχέσεις που χαρακτηρίζονται από πολύ σοβαρά προβλήματα του ενός συντρόφου; Αν έχετε αντικειμενικούς λόγους να μην αποδέχεστε κάποια χαρακτηριστικά και εκδηλώσεις του συντρόφου σας, αν δηλαδή ο σύντροφός σας είναι βίαιος, αυταρχικός, ελεγκτικός απέναντι σε εσάς και τα  παιδιά σας, αν έχει ο ίδιος προβλήματα κατάχρησης ουσιών ή αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, αν υποφέρει από κάποια σοβαρή ψυχική πάθηση που δυσκολεύει τη δική του ζωή και τη ζωή της οικογένειας, τότε είναι αυτονόητο ότι η κατάσταση στην οικογένεια δεν θα αλλάξει με την υπονόμευση του συντρόφου και την δημιουργία συμμαχίας με τα παιδιά σας εναντίον του. Η κατάσταση θα αλλάξει μόνο μέσα από την αντιμετώπιση των προβλημάτων με την υποστήριξη και την καθοδήγηση του θεραπευτή. Αποδεσμεύστε λοιπόν το παιδί σας από την μεταξύ σας αναμέτρηση δυνάμεων. Δώστε το μήνυμα ότι μπορείτε να συνεργαστείτε και να αποφασίσετε από κοινού για τα ζητήματα που αφορούν την οικογένειά σας. Επικεντρωθείτε στις μεταξύ σας διαφωνίες οι δυο σας με τον σύντροφό σας και ισορροπήστε τη μεταξύ σας σχέση με τρόπους που να μην τοποθετούν το παιδί σας σε συμμαχίες και δυναμικές που είναι επιβλαβείς για την συναισθηματική του ζωή και την υγιή του ανάπτυξη.