Γράφει στο efiveia.gr η Συμβουλευτική Ψυχολόγος Μίνα Μπρούμου
Ένας πολύ βασικός παράγοντας διαμόρφωσης της ταυτότητας των γονέων (γονική ταυτότητα: το να ξέρει ο γονιός ποιος πραγματικά είναι, να ξέρει τις αξίες που έχει, τις προτεραιότητες που θέτει και να μπορεί να αναγνωρίζει τις πράξεις που αντικατοπτρίζουν ποιος είναι πραγματικά) είναι ο χρόνος που χρειάζεται να βρίσκουν οι γονείς για τα παιδιά τους, αλλά και τον εαυτό τους.
Καθημερινά ακούμε φράσεις, όπως: «Δεν έχω χρόνο», «Μακάρι να είχε κι άλλες ώρες η ημέρα», «Δεν προλαβαίνω». Οι περισσότεροι γονείς παραπονιούνται ότι δεν έχουν χρόνο για τον εαυτό τους, δεν κάνουν πράγματα για αυτόν και νιώθουν εξαντλημένοι. Πώς θα προσφέρουν όμως έτσι στα παιδιά τους ένα θετικό μοντέλο ταύτισης; Τα παιδιά έχουν ανάγκη από γονείς γεμάτους, αισιόδοξους, με προσωπικότητα, που κάνουν πράγματα για τον εαυτό τους, που έχουν προσωπική ζωή. Αν ένας γονιός δεν προσπαθεί για τα παραπάνω και δεν βλέπει καν τη σημασία τους, έχει σκεφτεί τι είδους πρότυπο αποτελεί για το παιδί του;
Οι σημερινοί γονείς νιώθουν διπλά πιεσμένοι, καθώς μέσα στην ήδη πιεστική καθημερινότητα επιβάλλεται να βρίσκουν χρόνο και για τα παιδιά τους. Η γνωστή άποψη περί ποιοτικού χρόνου του γονέα έναντι του ποσοτικού ήρθε να κατευνάσει λίγο τις ανησυχίες και να απενοχοποιήσει, ως σε ένα βαθμό, κυρίως τους εργαζόμενους γονείς.
Σε πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα για γονείς, οι συγγραφείς αναφέρονται στη σημασία του παιχνιδιού, της συζήτησης και του διαλόγου στα διαφορετικά εξελικτικά στάδια της ζωής των παιδιών:
Συγκεκριμένα, για τα παιδιά και τους εφήβους ηλικίας 10-18 χρόνων ισχύει το ίδιο όπως και για τα μικρότερα παιδιά. Τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν εξίσου ανάγκη την προσοχή και το χρόνο των γονιών τους, είτε για παιχνίδι είτε για συζήτηση και διάλογο. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να προσπαθούν να διατηρούν ανοιχτά τα κανάλια της επικοινωνίας, ώστε να διακινούνται θετικά συναισθήματα αγάπης και οικειότητας ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Με τον τρόπο αυτό, η αναταραχή της εφηβείας μετριάζεται αρκετά. Έτσι, όταν το παιδί χρειαστεί κάποια συμβουλή, θα μπορεί εύκολα να απευθυνθεί στο γονιό του και όχι στους συνομηλίκους του.
Σαφώς, ο ποιοτικός χρόνος είναι ο πιο ουσιαστικός όσον αφορά στην αλληλεπίδραση του γονέα με το παιδί. Ωστόσο, και πάλι δημιουργούνται τα εξής ερωτήματα:
- Πόσο ποιοτικός μπορεί να είναι ο χρόνος αλληλεπίδρασης με το παιδί όταν εμπίπτει σε μία «μη ποιοτική καθημερινότητα» μη εκπλήρωσης των προσωπικών αναγκών του γονέα, η οποία προσδιορίζεται από πολύ στρες;
- Κατά πόσο οι γονείς σήμερα μπορούν να εξισορροπήσουν την ικανοποίηση των δικών τους βασικών, ζωτικών αναγκών (υλικών, σωματικών, συναισθηματικών, γνωστικών, κοινωνικών) με εκείνων των παιδιών τους;
Είναι αλήθεια ότι οι έφηβοι θέλουν να περνούν χρόνο με τους γονείς τους. Ναι, φυσικά θα ήθελαν να είναι στα κινητά ή τους υπολογιστές τους, παίζοντας παιχνίδια και επικοινωνώντας με τους φίλους τους, όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας. Με την πρώτη ευκαιρία, θέλουν να είναι με τους φίλους τους επίσης – είτε ο ένας στο σπίτι του άλλου είτε έξω όλοι μαζί. Αλλά, επίσης, εκτιμούν ακόμη τον χρόνο με την οικογένεια – όπως για παράδειγμα το να τρώνε μαζί μας, να βλέπουν τηλεόραση μαζί με την οικογένεια, ακόμη και να βγαίνουν έξω μαζί μας.
Να γιατί ένα κομβικό γεγονός της οικογενειακής ζωής που έχει χαθεί, χρειάζεται να το επαναφέρουμε – το οικογενειακό γεύμα και το οικογενειακό τραπέζι. Για πολλές οικογένειες τα κοινά γεύματα έχουν γίνει μια χαμένη πολυτέλεια. Ίσως αυτό να οφείλεται στον ρυθμό της ζωής, καθώς εμείς και τα παιδιά μας έχουμε τόσο πολλές υποχρεώσεις που είναι πραγματικά δύσκολο να βρούμε μία ώρα κάθε μεσημέρι ή βράδυ για να είμαστε όλοι μαζί. Κάθε φορά που νιώθουμε πιεσμένοι κι ότι δεν έχουμε χρόνο, επιλέγουμε γεύματα που μπορούν να γίνουν γρήγορα, ή ετοιμάζουμε πιάτα που μπορούν να ετοιμαστούν και να καταναλωθούν ατομικά. Έτσι δεν φαίνεται να υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να είμαστε όλοι μαζί στο τραπέζι. Επίσης, αν οι προτιμήσεις κι οι ιδιοτροπίες στο φαγητό σημαίνουν ότι τα μέλη της οικογένειας τρώνε διαφορετικά έτσι κι αλλιώς φαγητά, μπορεί να μοιάζει το ίδιο λογικό να τρώει ο καθένας μόνος του, όπως και όταν επιθυμεί.
Επαναφέροντας τα οικογενειακά γεύματα – επανέρχονται και οι αξίες της οικογένειας
Το να μοιραζόμαστε ένα οικογενειακό γεύμα μπορεί να μοιάζει απαιτητικό και δύσκολο να το διευθετήσουμε, αλλά αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε. Τίποτα δεν φέρνει περισσότερο μια οικογένεια κοντά – προωθώντας και ενισχύοντας την κατανόηση και την ενότητα – όσο το να τρώμε όλοι μαζί. Μπορεί να συναντήσουμε αντιρρήσεις όταν το προτείνουμε. Μπορεί να χρειαστεί να κανονίσουμε εκ νέου προγράμματα, να επιστρέφουμε σπίτι πιο νωρίς και τα παιδιά μας να πρέπει να προγραμματίσουν και πάλι πότε να δουν τους φίλους τους ή να μελετήσουν. Μπορεί ακόμη όλοι να πρέπει να παρατήσουμε κάποια πράγματα για να το καταφέρουμε. Αλλά τα οφέλη είναι περισσότερα από τα κόστη μακροπρόθεσμα και θα αντισταθμίσουν αυτές τις ταλαιπωρίες.
Ένα από τα αποτελέσματα των οικογενειακών γευμάτων είναι ότι επιτρέπουν σε όλους εκείνους που κάθονται γύρω από το τραπέζι να νιώθουν ότι αξίζουν και ότι εκτιμώνται – άλλη μια κομβική ανάγκη για τους εφήβους. Μπορούμε να μιλάμε ήρεμα, να τους ρωτάμε για τη μέρα τους και να τους λέμε για τη δική μας. Μπορούμε να βάλουμε στόχο να τρώμε μαζί ως οικογένεια κάθε μέρα – αλλά αν αυτό είναι πραγματικά αδύνατο, τουλάχιστον τέσσερεις φορές την εβδομάδα. Όταν βρισκόμαστε και συζητάμε μαζί με τους εφήβους, καλλιεργούνται και επανέρχονται αξίες που είναι ανεκτίμητες για την διαμόρφωση της ταυτότητας των εφήβων, αλλά και των γονιών τους/ σεβασμός, κοινωνικότητα, υπευθυνότητα, ειλικρίνεια, διάλογος, δημιουργικότητα, συνεργασία, υπομονή, ελευθερία:
- Ζητάμε από όλους να συνεισφέρουν στο γεύμα, στρώνοντας το τραπέζι, προετοιμάζοντας ή μαγειρεύοντας ή πηγαίνοντας κάτι στο τραπέζι (αξία κοινωνικότητας, υπευθυνότητας και συνεργασίας).
- Ζητάμε και τους ενθαρρύνουμε όλους να μιλήσουν για κάτι που έκαναν εκείνη την ημέρα και τους άρεσε, κάτι που τους ευχαρίστησε και για το οποίο είναι περήφανοι ή κάτι το οποίο θα μπορούσαν να είχαν κάνει καλύτερα (αξία ελευθερίας και διαλόγου).
- Χρησιμοποιούμε την ώρα των γευμάτων για να συζητήσουμε σχέδια για να περάσουμε χρόνο από κοινού: εξόδους, βραδιές για να παίζουμε παιχνίδια, κοινό χρόνο στον υπολογιστή (αξία κοινωνικότητας και δημιουργικότητας, ελευθερίας).
Ο χρόνος που απαιτείται για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω πρέπει να διεκδικηθεί από τους γονείς για να μπορούν να είναι για τα παιδιά τους ένα θετικό μοντέλο ταύτισης. Οι αξίες αποτελούν βασική συνιστώσα της γονικής ταυτότητας. Ο κάθε γονιός χρειάζεται να έχει ένα συνεκτικό και στιβαρό σύστημα αξιών, που θα αποτελεί βασικό οδηγό στην ανατροφή του παιδιού του. Για να αποσαφηνίσει όμως κανείς το δικό του σύστημα αξιών είναι σημαντικό να γνωρίσει τις αξίες, να τις αναγνωρίσει και να τις ιεραρχήσει, ώστε να τις αναδείξει και να τις προωθήσει. Στους γονείς τονίζεται η σημασία διαμόρφωσης ενός προσωπικού συστήματος αξιών για την ανάπτυξη μιας υγιούς γονικής ταυτότητας. Η διαμόρφωση του αξιακού συστήματος και η τήρηση του με συνέπεια συσχετίζεται με την οικοδόμηση της αυτοεκτίμησης γονιών και παιδιών.
Ας μην ξεχνάμε ότι διδάσκοντας στα παιδιά μας τις βασικές αξίες της ζωής τα βοηθάμε να αναπτύξουν γνωρίσματα και συμπεριφορές ενός έντιμου, δυναμικού και συναισθηματικά ακέραιου χαρακτήρα που θα τους επιτρέψει να αντιμετωπίζουν τις μικρές και μεγάλες προκλήσεις της ζωής με δύναμη και ωριμότητα.