Η μαγική λέξη «υπομονή»

Γράφει στο efiveia.gr η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Είναι αλήθεια ότι πολύ συχνά προτείνω στους γονείς εφήβων που ζητούν την βοήθειά μου, να κάνουν υπομονή.

Η θεραπευτική και υποστηρικτική μου παρέμβαση, πάντοτε περιλαμβάνει το κομμάτι της ψυχοεκπαίδευσης, μέσω του οποίου διδάσκω στους γονείς πώς ακριβώς να εφαρμόσουν την πρότασή μου, ανάλογα με το είδος των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στη σχέση με τα παιδιά τους.

Επειδή κάθε οικογένεια αποτελεί έναν μοναδικό κόσμο, δεν υπάρχει «συνταγή» υπομονής που να αφορά όλους τους γονείς. Υπάρχουν όμως κάποιες διαστάσεις που μπορείτε να λάβετε υπόψη σας στη δική σας επικοινωνία με τα παιδιά σας, όταν προσπαθείτε να αντιμετωπίζετε τις δυσκολίες σας με υπομονή. Αυτό λοιπόν που θα επιχειρήσω να κάνω με το σημερινό άρθρο μου, είναι να θέσω τους γενικούς όρους για το τι σημαίνει, αλλά και το τι δεν σημαίνει «κάνω υπομονή». Οι προτάσεις μου είναι πιθανό να σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε δυσκολίες που προκύπτουν, αξιοποιώντας τη διάσταση της υπομονής με τον τρόπο που κρίνετε κατάλληλο για την οικογένειά σας.

Ας δούμε αρχικά τι δεν σημαίνει «κάνω υπομονή», προκειμένου να λύσουμε παρεξηγήσεις και τυχόν παρερμηνείες που συσχετίζονται με την έννοια της υπομονής.

«Κάνω υπομονή» δεν σημαίνει παραιτούμαι από την πίστη μου στη δυνατότητα για αλλαγή.

Δεν σημαίνει φυσικά παραιτούμαι από τις υποχρεώσεις του ρόλου μου.

«Κάνω υπομονή» δεν σημαίνει επιτρέπω σε εξωγενείς παράγοντες να καθορίζουν τις επιλογές μου, ούτε σημαίνει ξεχνάω, υποβαθμίζω και παραμερίζω τον δικό μου ρόλο ως ενεργό πρόσωπο στις οικείες μου σχέσεις.

«Κάνω υπομονή» δεν σημαίνει επιτρέπω ακατάλληλες συμπεριφορές και επιλογές του παιδιού μου να επαναλαμβάνονται, χωρίς να αναζητώ κατάλληλους τρόπους παρέμβασης.

«Κάνω υπομονή» δεν σημαίνει ανέχομαι κακοποιητικές συμπεριφορές.

«Κάνω υπομονή» δεν σημαίνει παραχωρώ την υποχρέωσή μου για οριοθέτηση ανάλογη με τις ηλικιακές και συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού μου.

«Κάνω υπομονή» δεν σημαίνει αποφεύγω την επίγνωση των παραγόντων που συντηρούν τις δυσκολίες, τόσο του παιδιού μου, όσο και της μεταξύ μας σχέσης.

«Κάνω υπομονή» δεν σημαίνει περιμένω παθητικά να «περάσει» η δύσκολη φάση ζωής του παιδιού μου και να έρθει η επόμενη, «καλύτερη» φάση ζωής.

Θεώρησα σκόπιμο να διευκρινίσω τι δεν σημαίνει «κάνω υπομονή», επειδή αυτή είναι μια φράση που ακούω συχνά από τους γονείς εφήβων. Αναφερόμενοι στις εμπειρίες τους με τα παιδιά τους και στις απόπειρες που κάνουν να διαχειριστούν τις δυσκολίες, οι γονείς ταυτίζουν την υπομονή με το αίσθημα αβοηθησίας. Μου λένε ότι κάνουν υπομονή, σαν αυτό να σημαίνει ολοκληρωτική παραίτηση. Ή σαν να πρόκειται για μια αναγκαστική επιλογή, αφού δεν υπάρχει τρόπος να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες. Είναι σαν να μου λένε δηλαδή, ότι κάνουν υπομονή επειδή δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο να κάνουν. Στο μεταξύ, για όσο διάστημα «κάνουν υπομονή», τα προβλήματα εξακολουθούν να επιβαρύνουν τη σχέση με το παιδί τους και την οικογενειακή ζωή.

Είναι αυτονόητο ότι αυτό το αίσθημα αβοηθησίας γίνεται αντιληπτό από τον/την έφηβο. Οι έφηβοι έτσι αντιλαμβάνονται ότι οι γονείς δεν είναι σε θέση να φροντίσουν τις ανάγκες τους και αυτό μπορεί να οδηγήσει, είτε σε χειριστικές συμπεριφορές, είτε σε απομάκρυνση, είτε, συχνότερα, στον συνδυασμό των δύο.

Όταν οι γονείς παραιτούνται, τα παιδιά βρίσκονται απροστάτευτα. Αυτό ισχύει και για τους εφήβους, γιατί παρόλο που δεν είναι παιδιά, χρειάζονται την υποστήριξη των γονέων. Χρειάζονται ένα σταθερό και συνεπές πλαίσιο επικοινωνίας που να βασίζεται στην κατανόηση των αναγκών τους και στην αμοιβαιότητα. Χρειάζονται την καθοδήγηση των γονέων και των άλλων σημαντικών ενηλίκων για σημαντικά ζητήματα της ζωής.

Γι’ αυτό και θα σας παρακινήσω, όποτε αντιλαμβάνεστε ότι κάνετε υπομονή με την έννοια της παραίτησης, να προσπαθήσετε να δείτε πώς ακριβώς έχετε οδηγηθεί σε αυτήν τη στάση σε βάθος χρόνου. Θα σας παρακινήσω ακόμα να αξιολογήσετε τον αντίκτυπο της αβοηθησίας που αισθάνεστε, τόσο στη σχέση με το παιδί σας, όσο και στις επιλογές του παιδιού σας.

Τώρα ας δούμε μαζί τι σημαίνει χρησιμοποιώ την υπομονή ως όπλο που αποσκοπεί στην βελτίωση της σχέσης με το παιδί μου, και όχι ως κίνηση και δήλωση παραίτησης από την μεταξύ μας σχέση.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει δεν βιάζομαι να εξαλείψω ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Σημαίνει ότι καταβάλλω κάθε προσπάθεια να εστιάζω στα θετικά. Να ιεραρχώ τα πραγματικά σοβαρά προβλήματα από τα λιγότερο σημαντικά και να μην ασχολούμαι με μικροπράγματα που στην πραγματικότητα δεν επηρεάζουν την ψυχική και κοινωνική ευημερία του παιδιού μου.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει ότι δεν προσπαθώ να επιβάλλω τη δική μου άποψη ως την μοναδική σωστή, ότι δεν μπαίνω σε ανταγωνιστική διάθεση απέναντι στον/στην έφηβο, δεν αγωνιώ να αποδείξω ότι έχω δίκιο, αλλά αντίθετα ότι ακούω, και είμαι ανοιχτός/η στο να αλλάξω την οπτική μου όποτε χρειάζεται.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει προσπαθώ να κατανοήσω τις ανάγκες του παιδιού μου και να δώσω χώρο στην έκφρασή τους. Σημαίνει ακόμα ότι προσπαθώ να κατανοήσω το υπόβαθρο των δυσλειτουργικών μοτίβων συμπεριφοράς. Να καταλάβω τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση συγκεκριμένων συμπεριφορών. Ταυτόχρονα σημαίνει ότι προσπαθώ να βοηθήσω και το παιδί μου να κατανοήσει το υπόβαθρο των επιλογών του. Να μάθει να εντοπίζει τους παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές του. Να μάθει να αξιολογεί την στάση του απέναντι στα πράγματα και να αλλάζει στάση όταν αντιλαμβάνεται επαναλαμβανόμενα αυτοκαταστροφικά μοτίβα.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει δεν βιάζομαι να ερμηνεύσω τη συμπεριφορά του παιδιού μου με τρόπους που με εμπλέκουν ως θιγόμενο και αδικημένο μέλος της σχέσης. Με άλλα λόγια, δεν σπεύδω να καταλογίσω κακές προθέσεις στο παιδί μου. Δεν βιάζομαι να υποθέσω ότι το παιδί μου επιλέγει τρόπους έκφρασης με σκοπό να με φέρει σε δύσκολη θέση, να με μειώσει, να μου πάει κόντρα. «Κάνω υπομονή» σημαίνει ότι αποσυνδέω τη συμπεριφορά του παιδιού μου από μια ισοπεδωτική ερμηνεία της, ενώ ταυτόχρονα προσπαθώ να αξιολογήσω την πολυπλοκότητα των παραγόντων που συμβάλλουν στην εμφάνιση και εδραίωση της.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει λαμβάνω υπόψη μου τον παράγοντα της ηλικίας. Λαμβάνω υπόψη μου το γεγονός ότι οι διεργασίες που οδηγούν στην ωριμότητα είναι σταδιακές και εκτυλίσσονται σε βάθος χρόνου και όχι αυτόματα και όταν εμείς το επιθυμούμε. Λαμβάνω ακόμα υπόψη μου το γεγονός ότι παίζει και το οικογενειακό περιβάλλον τεράστιο ρόλο στο πώς θα αναπτύξουν τα παιδιά και οι έφηβοι ψυχοσυναισθηματικές ιδιότητες και δεξιότητες που θα συμβάλλουν στην αυτοδιαχείριση και την ωριμότητα.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει δεν υιοθετώ συμπεριφορές αντίστοιχες με του παιδιού μου. Δεν γίνομαι εριστικός/ή όταν ο/η έφηβος είναι εριστικός/ή. Δεν γίνομαι ανυπόμονος όταν ο έφηβος γίνεται ανυπόμονος. Δεν παραιτούμαι από την υπευθυνότητα του ρόλου μου, ακόμα και αν δυσκολεύομαι να διαχειριστώ τις δυσκολίες.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει δεν αφήνω την παρόρμηση να καθοδηγεί τις επιλογές μου. Δίνω χρόνο στον εαυτό μου, αποστασιοποιούμαι από τις δυσκολίες όταν χρειάζεται, αναγνωρίζω τα συναισθήματά μου, ελέγχω την έντασή τους, επιλέγω τον τρόπο έκφρασής τους, συζητάω με διάθεση να ακούσω πραγματικά και να κατανοήσω.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει στέκομαι στο παρόν και στις τωρινές ανάγκες της σχέσης με το παιδί μου και της οικογένειάς μου, χωρίς να ανακυκλώνω το παρελθόν και να «γκρινιάζω» συνολικά για όλες τις δύσκολες καταστάσεις και προκλήσεις στην σχέση με το παιδί μου.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει δημιουργώ ευκαιρίες για θετικές συνδιαλλαγές. Δημιουργώ ευκαιρίες για την φροντίδα του εαυτού μου. Δημιουργώ συνθήκες για την ασφαλή έκφραση δύσκολων συναισθημάτων, διαμορφώνω ένα θετικό κλίμα μέσα από την στάση κατανόησης και αποδοχής που υιοθετώ ως γονέας και ως ενήλικος σύντροφος.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει δείχνω ευελιξία και διαπραγματεύομαι.

«Κάνω υπομονή» σημαίνει ακόμα χρησιμοποιώ χιούμορ που θα μου δώσει μια νέα οπτική για τις δυσκολίες. Ανατρέχω στην δική μου ζωή στην αντίστοιχη ηλικία με του παιδιού μου, προσπαθώ να θυμηθώ τον εαυτό μου τότε, καθώς και να αξιοποιήσω αυτήν την αναδρομή στο παρόν και στη σχέση με το παιδί μου. Ελπίζω να σας βοήθησα να κατανοήσετε ότι χρησιμοποιώντας την υπομονή ως όπλο και όχι ως δήλωση παραίτησης, ενδυναμώνετε την σύνδεση με το παιδί σας, έτσι ώστε να μπορεί να σας νιώθει ως σύμμαχο και συνεργάτη στην εξεύρεση λύσεων και στην εφαρμογή στρατηγικών ζωής, και όχι ως το άτομο που «απαιτεί» αλλαγές επειδή κουράστηκε, ή το άτομο που παραιτείται και κάνει υπομονή μέχρι να εξαφανιστούν οι δυσκολίες «δια μαγείας».