Ζητήματα φύλου στην εφηβεία: Εναλλακτικές ταυτότητες φύλου

Γράφει στο efiveia.gr η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Η κόρη μου δε θέλει να είναι κορίτσι: Και τώρα τι κάνουμε;

Τα περισσότερα παιδιά καθώς μεγαλώνουν σκέφτονται με συγκεκριμένο τρόπο για το φύλο τους και αυτός ο τρόπος συνήθως αντιστοιχεί στο βιολογικό φύλο με το οποίο γεννήθηκαν. Συνήθως δηλαδή ένα αγόρι αισθάνεται ότι είναι αγόρι και ένα κορίτσι αισθάνεται ότι είναι κορίτσι. Αυτή όμως η συμφωνία μεταξύ του βιολογικού φύλου και του αισθήματος του παιδιού για το φύλο του, δεν αφορά όλα τα παιδιά. Μερικά παιδιά και μερικοί έφηβοι δεν ταυτίζονται με το βιολογικό φύλο με το οποίο γεννήθηκαν. Παρόλο δηλαδή που γεννήθηκε αγόρι, μπορεί ένα παιδί ή ένας έφηβος να μην αισθάνεται αγόρι. Το αντίστοιχο μπορεί να συμβαίνει και με ένα παιδί ή έφηβο που γεννήθηκε κορίτσι.

Όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο μου, κάποια παιδιά ταυτίζονται με το φύλο που τους αποδίδεται κατά τη γέννηση, ενώ άλλα δεν ταυτίζονται.

Όταν τα παιδιά και οι έφηβοι ταυτίζονται κανονιστικά με το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση, δηλαδή με τον τρόπο που είναι αναμενόμενος και που επιβάλλεται από το πολιτισμικό μας πλαίσιο με άμεσους και έμμεσους τρόπους, τότε απλά δε δημιουργείται θέμα. Δε δημιουργείται θέμα με την έννοια ότι κανένας ενήλικας δεν εστιάζει το ενδιαφέρον του στην διάσταση του φύλου. Τα πράγματα θεωρούνται λίγο ως πολύ αυτονόητα, αφού τα αγόρια εκφράζονται ως αγόρια με βάση αυτό που περιμένουμε και τα κορίτσια εκφράζονται ως κορίτσια και πάλι με βάση αυτό που έχουμε ως κουλτούρα ορίσει ως κανονικό, επιτρεπτό, αναμενόμενο και φυσιολογικό.

Τι γίνεται όμως όταν τα παιδιά και οι έφηβοι δεν ταυτίζονται με το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση; Τι γίνεται όταν η ταυτότητα ή και η έκφραση του φύλου είναι μη κανονιστική; Τι γίνεται με τα παιδιά και τους εφήβους με εναλλακτική ταυτότητα φύλου; Αυτό που παρατηρώ να γίνεται είναι ότι οι γονείς και ο ευρύτερος περίγυρος των ενηλίκων που σχετίζονται με τα νεαρά άτομα εστιάζουν στο ζήτημα του φύλου και ασκούν άμεση ή έμμεση πίεση που αντικατοπτρίζει το δικό τους άγχος, τις δικές τους ανασφάλειες και τα δικά τους ερωτηματικά. Φυσικά και είναι αναμενόμενο για τους γονείς να έχουν ερωτηματικά και θα ήταν παράλογο να θεωρούμε ότι μια τέτοια διάσταση στη ζωή του εφήβου δεν τους δημιουργεί άγχος και δεν πυροδοτεί ερωτηματικά για το παρόν και για το μέλλον.

Προσοχή όμως: Τα δικά σας ερωτηματικά, οι δικές σας ανασφάλειες και τα δικά σας άγχη είναι δικά σας και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μπερδεύονται με αυτά του παιδιού σας. Αποτελούν τη δική σας εσωτερική πραγματικότητα που οφείλει να παραμένει διαχωρισμένη από την εσωτερική πραγματικότητα του παιδιού σας. Αν παρατηρείτε ότι οι δικοί σας περιορισμοί και τα δικά σας συναισθήματα διαμορφώνουν μια σχέση με το παιδί σας που φιλτράρεται μέσα από τη δική σας εσωτερική πραγματικότητα και καθορίζει τις επιλογές σας, τότε θα χρειαστεί να αναζητήσετε βοήθεια. Ο κατάλληλος θεραπευτής θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας και να θέσετε σε αμφισβήτηση ιδέες και αντιλήψεις σας που συμβάλλουν στην αρνητική θέαση του παιδιού σας και κατ’ επέκταση στην διαμόρφωση αρνητικής στάσης απέναντί του και δυσλειτουργικής επικοινωνίας μεταξύ σας.

Ας δούμε μαζί λοιπόν τι χρειάζεται να κάνετε όπως και τι δεν πρέπει να κάνετε στην περίπτωση που το παιδί σας είναι transgender, στην περίπτωση δηλαδή που δεν ταυτίζεται με το βιολογικό φύλο που του αποδόθηκε κατά τη γέννηση.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι η δυσφορία φύλου δεν προκύπτει για όλα τα παιδιά και τους εφήβους που εκφράζουν ποικιλομορφία φύλου (gender diversity).

Ως γονείς χρειάζεται να είστε ευαισθητοποιημένοι σε ενδείξεις δυσφορίας φύλου, προκειμένου να μπορέσετε σταδιακά να κατανοήσετε τι συμβαίνει στο παιδί σας. Ο/η έφηβος που αισθάνεται δυσφορία για το φύλο του, μπορεί να αισθάνεται και να εκφράζει αβεβαιότητα για το φύλο του, ή να αισθάνεται ότι η ταυτότητα φύλου του διαφέρει από το φύλο που του αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Μπορεί ακόμα να μην του αρέσουν τα βιολογικά χαρακτηριστικά του φύλου του, μπορεί να εκφράζει την επιθυμία ή την ανάγκη να απαλλαγεί από αυτά, ή ακόμα και την επιθυμία και την ανάγκη να αποκτήσει βιολογικά χαρακτηριστικά ενός διαφορετικού φύλου. Μέσα από τις επιλογές στην εμφάνιση και το ντύσιμο μπορεί να επιδιώκει να κρύβει το σώμα του ή να επιδιώκει να φαίνεται ως άτομο διαφορετικού βιολογικού φύλου.

Μπορεί να εμφανίζει αυξημένο άγχος σε κοινωνικές συνθήκες όπου παίζει ρόλο το βιολογικό φύλο ή όπου φαίνεται το βιολογικό φύλο, όπως για παράδειγμα σε αθλητικές δραστηριότητες. Σε κάποιες περιπτώσεις η δυσφορία για το φύλο μπορεί να συνοδεύεται από καταθλιπτική συμπτωματολογία ή και από συμπεριφορές αυτοτραυματισμού.

Οι έφηβοι που διατυπώνουν αμφιβολίες για την ταυτότητα φύλου τους εκφράζοντας δυσφορία για το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση, συνήθως ξεκινούν να διεκδικούν την κοινωνική μετάβαση μέσα στους κύκλους των συνομηλίκων τους. Ζητούν να τους προσφωνούν με αντωνυμίες (pronouns) που προσδιορίζουν είτε το άλλο φύλο μέσα στο βιολογικό δίπολο, είτε μια διάσταση ουδετερότητας, για παράδειγμα μέσα από τη χρήση του πληθυντικού αριθμού. Ζητούν ακόμα να τους φωνάζουν με διαφορετικό όνομα που είτε προσδιορίζει το φύλο με το οποίο ταυτίζονται, είτε είναι ουδέτερο ως προς το φύλο. Αυτές είναι διεργασίες που κατά κανόνα ανοίγονται σε πρώτο επίπεδο στον χώρο των συνομηλίκων. Αυτή η κατεύθυνση των αναζητήσεων μπορεί από τη μια να δημιουργεί ένα δίχτυ ασφάλειας μέσα από το αίσθημα του ανήκειν σε μια συγκεκριμένη ομάδα, από την άλλη όμως εμπεριέχει και κινδύνους που αφορούν την αντίδραση του γενικότερου σχολικού, αλλά και εξωσχολικού κοινωνικού πλαισίου. Γι’ αυτό και, κατά τη γνώμη μου, όσο πιο σύντομα νιώσει ο/η έφηβος αρκετά άνετα ώστε να μοιραστεί τα ερωτηματικά του με τους γονείς, τόσο πιο προστατευμένος θα είναι στον έξω κόσμο.

Αν ο/η έφηβός σας εκφράσει δυσφορία για το βιολογικό του φύλο, αν σας ζητήσει να τον/την φωνάζετε με διαφορετικό όνομα, αν σας ζητήσει να αλλάξετε τις προσωπικές αντωνυμίες με τις οποίες του/της απευθύνεστε, τότε αυτό σημαίνει ότι σας εμπιστεύεται αρκετά και αυτό για μένα αποτελεί θετική ένδειξη για τη μεταξύ σας σχέση. Είναι γεγονός επίσης ότι από τη στιγμή που διατυπώνονται τέτοιου είδους αιτήματα, οι περισσότεροι γονείς δεν είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν άμεσα και χρειάζονται βοήθεια και κατευθύνσεις.

Αυτό που θα σας προτείνω, είναι να αξιολογήσετε τη δική σας θέση μέσα στη διεργασία με ανοιχτό και ευέλικτο τρόπο και να βρείτε τον τρόπο να εξηγήσετε στον έφηβο πώς αισθάνεστε χωρίς να τον επιβαρύνετε. Θυμηθείτε ότι αυτό που για τον ίδιο τον έφηβο αποτελεί διεργασία, αποτελεί διεργασία και για εσάς τους γονείς και ότι δεν υπάρχει εύκολος, ούτε σύντομος δρόμος αλλαγής και προσαρμογής. Και επειδή ο μοναδικός μας οδηγός οφείλει να είναι η αγάπη μας για το παιδί μας, δείξτε του την αγάπη σας και δεσμευτείτε στην υποστήριξή του, παρά τις δυσκολίες σας.

Ούτε εγώ, ούτε κανένας άλλος ειδικός της ψυχικής υγείας θα προσπαθήσει να σας πείσει ότι αυτό είναι ένα ζήτημα εύκολο ως προς τη διαχείρισή του. Βλέπω συχνά γονείς σε κατάσταση σοκ και συμμερίζομαι φυσικά την δυσάρεστη έκπληξη που συνοδεύει την διαπίστωση μιας διεμφυλικής ταυτότητας του/της εφήβου. Το σημαντικό πρώτο βήμα λοιπόν είναι να αποκτήσετε επίγνωση του δικού σας συναισθηματικού κόσμου και των δικών σας σκέψεων και αντιλήψεων για το ζήτημα αυτό, γιατί από αυτές τις διαστάσεις εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η αντίδρασή σας απέναντι στο παιδί σας και η στάση σας ως προς τα ζητήματα ταυτότητας που το απασχολούν.

Αφού υποχωρήσει το αρχικό σοκ, χρειάζεται να εστιάσετε στο πώς πραγματικά νιώθετε. Αυτό που παρατηρώ και που είναι πιθανό να εκφράζει ως έναν βαθμό και τη δική σας πραγματικότητα, είναι ένα μίγμα συναισθημάτων που περιλαμβάνουν έκπληξη, απογοήτευση, ενοχή, θυμό, άγχος και φόβο για το παρόν και το μέλλον. Οι γονείς αναρωτιούνται τι λάθη έκαναν στην διαπαιδαγώγηση και ποια είναι η δική τους αρνητική συμβολή στην ταυτότητα φύλου του παιδιού τους. Πολλοί γονείς αναρωτιούνται μήπως πίεσαν τα παιδιά τους να ανταποκριθούν στα αναμενόμενα για το ρόλο του φύλου τους σε μικρότερη ηλικία ή μήπως δεν τα πίεσαν αρκετά: «Μήπως αν δεν έπαιζε με τις κούκλες της αδελφής του;» «Μήπως αν επέμενα να αφήνει τα μαλλιά της μακριά;» Η απάντηση σε αυτού του είδους τα εύλογα ερωτήματα είναι ότι η στάση των γονιών κατά την παιδική ηλικία δε δημιουργεί διεμφυλική ταυτότητα κατά τα χρόνια της εφηβείας.

Εδώ θα διαχωρίσουμε τις επιλογές ως προς την εξωτερική εμφάνιση, το ντύσιμο και το στυλ που μπορεί να φαίνονται «ακραία» στα μάτια των ενηλίκων και που πηγάζουν από την ανάγκη των εφήβων για διαφοροποίηση, ή ακόμα και αντίδραση σε ένα καταπιεστικό περιβάλλον. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο -όπως ισχύει άλλωστε και για κάθε άλλη εκδήλωση του εφήβου- να αποκρυπτογραφήσετε το νόημα των αναζητήσεών του. Πρόκειται για ζήτημα ταυτότητας φύλου ή πρόκειται για ζήτημα έκφρασης φύλου ή πρόκειται και για τα δύο και με ποιο τρόπο αυτά συσχετίζονται μεταξύ τους;

Σε καμία περίπτωση δεν ακυρώνουμε την εμπειρία του/της εφήβου. Τι συνιστά την εμπειρία του εφήβου; Η εμπειρία του είναι αυτό που μας λέει και μας δείχνει για τον εαυτό του. Όχι αυτό που εμείς θα θέλαμε να μας λέει και να μας δείχνει, ούτε αυτό που εμείς πιστεύουμε ότι θα πρέπει να μας λέει και να μας δείχνει για την ταυτότητά του. Και επειδή πρόκειται για διεργασίες ζωής και όχι για γεγονότα, το πιθανότερο είναι να υπάρχουν περισσότερα ερωτηματικά και για τον ίδιο τον έφηβο, παρά απαντήσεις για τα ζητήματα που τον απασχολούν.

Ένα συχνό λάθος των γονέων που πηγάζει από το δικό τους άγχος και από τους φόβους τους που συχνά οδηγούν σε άρνηση, είναι η υποβάθμιση της εμπειρίας του εφήβου ως μια «φάση» που θα περάσει. Παρατηρώντας τις κοινωνικές τάσεις στους κύκλους των συνομηλίκων και τις αντίστοιχες τάσεις που εκφράζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι γονείς συχνά κατηγορούν, είτε με άμεσο, είτε με έμμεσο τρόπο τον έφηβο για κοινωνικό μιμητισμό και αντιγραφή και με αυτό τον τρόπο ακυρώνουν την διάσταση της προσωπικής επιλογής του χώρου και των ζητημάτων που απασχολούν και εκφράζουν τον ίδιο.

Πολλοί ειδικοί έχουν διατυπώσει και συνεχίζουν να διατυπώνουν ερωτήματα σχετικά με την επιρροή του κύκλου των συνομηλίκων και την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην διερεύνηση ζητημάτων φύλου από τους σημερινούς εφήβους. Προσέξτε την έμφαση στη διάσταση της διατύπωσης ερωτημάτων, γιατί εκεί οφείλουμε να εστιάσουμε και ως ειδικοί και ως γονείς προκειμένου να μπορέσουμε να υποστηρίξουμε τους εφήβους στην ασφαλή έκφραση της αυθεντικότητας και της μοναδικότητάς τους. Το ζητούμενο για εσάς δεν είναι να αρνηθείτε, ούτε να υποβαθμίσετε την αναζήτηση ως υποχώρηση στην επιρροή των συνομηλίκων, αλλά να προσπαθήσετε, μέσα από την πρόσβαση στον κόσμο του εφήβου, να κατανοήσετε τι σημαίνουν οι επιλογές του και σε κοινωνικό επίπεδο.

Με άλλα λόγια, προσπαθούμε να κατανοήσουμε την εσωτερική εμπειρία του εφήβου. Προσπαθούμε να κατανοήσουμε όχι μόνο τη συναισθηματική διάσταση που αφορά την εξερεύνηση της ταυτότητας, αλλά και την κοινωνική διάσταση που αφορά την έκφραση και την εξερεύνηση αυτών των ζητημάτων μέσα στο πλαίσιο του κοινωνικού περίγυρου. Με απλά λόγια, προκειμένου να κατανοήσετε το ζήτημα της επιρροής των συνομηλίκων, σας προτείνω να αναρωτηθείτε: «Γιατί το παιδί μου επιλέγει αυτό τον συγκεκριμένο κύκλο των συνομηλίκων; Γιατί επιλέγει να κάνει παρέα με συνομηλίκους που διερευνούν ζητήματα ταυτότητας φύλου και προσπαθούν να εκφράσουν τις αναζητήσεις τους;»

Όσο για τη στάση των γονέων: «φάση είναι», κατά κανόνα θυμώνει τους εφήβους επειδή ακριβώς δε συμπεριλαμβάνει την απόπειρα για κατανόηση του νοήματος που έχει για τους ίδιους η αναζήτηση ταυτότητας φύλου. Στην λέξη «φάση» ο έφηβος ακούει, «θα σου περάσει», ακούει «επηρεάζεσαι από τους άλλους και σύντομα θα συνέλθεις». Ακόμα και αν είναι «φάση», χρειάζεται να ακούσουμε τον έφηβο. Να κατανοήσουμε γιατί περνάει από αυτή τη φάση του να θέτει ερωτηματικά για το φύλο του και να μην προσπαθούμε να προδιαγράψουμε το τέλος αυτής της φάσης. Η λέξη φάση εμπεριέχει την προσδοκία των γονέων το παιδί να είναι cis gender.

Έτσι, θα δοκιμάσω να σας προτείνω και μια απόπειρα για αλλαγή του κόσμου των προσδοκιών σας. Οι προσδοκίες των γονέων, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να πλαισιώνονται από την επιθυμία και τη δέσμευση στο να κάνουμε ό,τι μπορούμε προκειμένου τα παιδιά να αισθάνονται καλά για τον εαυτό τους, να αποδέχονται την ταυτότητά τους, να αισθάνονται επάρκεια και να εκφράζουν την μοναδικότητά τους με ασφαλείς, θετικούς και υγιείς τρόπους. Αυτό πιστεύω ότι οφείλει να είναι το μέλημά μας ως γονείς και το ίδιο μέλημα έχω και από τη θέση του ειδικού της ψυχικής υγείας. Αν έχουμε προκατασκευασμένες κατηγορίες για το ποια οφείλουν να είναι τα παιδιά μας, τότε οφείλουμε εμείς να αλλάξουμε το σκεπτικό μας. Τα παιδιά πρέπει να αφήνονται ελεύθερα -όχι αφρόντιστα, ούτε φυσικά ανεξέλεγκτα- να διαμορφώσουν και να εκφράσουν αυτό που τα ίδια θέλουν να είναι στη ζωή, εστιάζοντας τη δική μας φροντίδα στο να κατευθύνουμε την εκδίπλωση της μοναδικότητάς τους μέσα στην ασφάλεια που παρέχει ένα υγιές και οριοθετημένο οικογενειακό περιβάλλον.

Σας υπενθυμίζω πως οτιδήποτε παρεκκλίνει από τη νόρμα δημιουργεί στους γονείς ενοχές και αμφισβήτηση της επάρκειάς τους στον ρόλο τους. Σας υπενθυμίζω όμως ταυτόχρονα ότι οι ενοχές δεν είναι χρήσιμος οδηγός, γιατί μας εγκλωβίζουν σε ένα φαύλο κύκλο παθητικότητας και αβοηθησίας. Εσείς χρειάζεται να βρείτε πώς θα βοηθήσετε το παιδί σας στο παρόν και στο μέλλον, ενώ μια εντελώς ξεχωριστή διάσταση είναι το πώς μπορεί με τη στάση σας να έχετε συμβάλλει στις αναζητήσεις του παιδιού σας.

Λέγοντας πως μια τραυματική εμπειρία ή η λανθασμένη στάση των γονέων και οι αδυναμίες στη διαπαιδαγώγηση ανοίγουν τον δρόμο για την αναζήτηση της ταυτότητας φύλου, το μόνο που κάνουμε είναι να παθολογικοποιούμε αυτού του είδους την αναζήτηση. Άρα, η πρώτη μετακίνηση στο σκεπτικό σας οφείλει να είναι αυτή. Από την έννοια της παθολογίας χρειάζεται να περάσετε το σκεπτικό σας στην έννοια της διαφορετικότητας. Το παιδί σας δεν έχει ανάγκη να το αποδεχθείτε ως ένα «ψυχικά άρρωστο» άτομο. Έχει ανάγκη να αποδεχθείτε την διαφορετικότητά του ως φυσιολογική έκφραση της ταυτότητάς του. Και είναι αυτονόητο ότι οι αναζητήσεις που αφορούν την ταυτότητα φύλου μπορούν και πρέπει να είναι ένα υγιές μέρος της προσωπικής ανάπτυξης. Προκειμένου να συμπεριλαμβάνονται όμως στην ανάπτυξη με υγιή τρόπο για το άτομο, σημαντική προϋπόθεση είναι η αποδοχή της αναζήτησης από τους γονείς και το οικογενειακό περιβάλλον του εφήβου.

Το ζήτημα της ταυτότητας φύλου του/της εφήβου γίνεται και οφείλει να γίνεται ζήτημα ταυτότητας της οικογένειας. Σκεφτείτε λοιπόν: Ποια οικογένεια επιλέγετε να είστε; Η οικογένεια που αρνείται να μπει στην διαδικασία να κατανοήσει τον κόσμο και την εμπειρία του εφήβου; Η οικογένεια που απορρίπτει την εμπειρία του εφήβου επειδή παγιδεύεται στον φόβο για την κοινωνική απόρριψη και τον στιγματισμό του εφήβου στο παρόν και στο μέλλον; Ή επιλέγετε να είστε η οικογένεια που θα ακούσει προσεκτικά και με ανοιχτή και ευέλικτη διάθεση και στάση αυτό που έχει να πει σήμερα ο έφηβος για τον εαυτό του; Που θα δώσει αξία στην εσωτερική εμπειρία του εφήβου; Που θα προσπαθήσει να κατανοήσει το ιδιαίτερο προσωπικό νόημα των αναζητήσεών του; Που θα υποστηρίξει τον/την έφηβο στην ασφαλή εξερεύνηση της ταυτότητας του φύλου του; Που θα φροντίσει να θωρακιστεί ο έφηβος απέναντι στην πιθανή κακόβουλη στάση του ευρύτερου περίγυρου και να μάθει να είναι ο εαυτός του και ως προς αυτό και ως προς οποιαδήποτε άλλη διάσταση της ταυτότητάς του;

Κατά τη γνώμη μου, ταυτόχρονα με την υποστήριξη του εφήβου, θα χρειαστείτε και υποστήριξη ως οικογένεια.

Θα χρειαστείτε υποστήριξη προκειμένου να αφήσετε έναν συγκεκριμένο κόσμο προσδοκιών που έχει να κάνει με το φύλο του παιδιού σας, να πενθήσετε για την απώλεια σε αυτό το επίπεδο και να δημιουργήσετε έναν καινούριο κόσμο θετικών προσδοκιών. Θα χρειαστείτε βοήθεια για να βρείτε τρόπους να δώσετε χώρο στις αναζητήσεις του παιδιού σας και ταυτόχρονα στη διαχείριση των δικών σας συναισθημάτων. Θα χρειαστείτε κατάλληλη και εμπεριστατωμένη πληροφόρηση και ενημέρωση. Θα χρειαστείτε βοήθεια για την έκφραση των συναισθημάτων, των σκέψεων και των δυσκολιών σας. Θα χρειαστείτε βοήθεια για να εκφραστείτε και να φροντίσετε τους εαυτούς σας, γιατί μόνο μέσα από τη δική σας φροντίδα θα μπορέσετε να ανταποκριθείτε στον ρόλο σας και να είστε δίπλα στο παιδί σας ως σύμμαχοι και συμπαραστάτες στη διεργασία αναζήτησης που ξεκινά.

Είναι πιθανό να χρειαστείτε βοήθεια στη διάσταση της συνεργασίας και της σύμπνοιας μεταξύ σας ως γονείς. Στη διάσταση του πώς και πότε το ζήτημα θα ανοιχτεί στον ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό σας περίγυρο. Στο τι χρειάζεται να γίνει στο περιβάλλον του σχολείου. Στο να συμβαδίσετε με τους ρυθμούς του ίδιου του εφήβου. Από την εμπειρία μου μπορώ να υποθέσω ότι ενώ εσείς βρίσκεστε σε κατάσταση έκπληξης και θα θέλατε να επιβραδύνετε τις διαδικασίες, το πιθανότερο είναι ότι ο/η έφηβος είναι πολύ πιο ενημερωμένος για αυτά ζητήματα, ότι έχει έναν κύκλο συνομηλίκων με τον οποίο τα μοιράζεται και ότι βιάζεται να προχωρήσει στη διερεύνηση των ερωτηματικών του και στην επιβεβαίωση της ταυτότητας του από τον περίγυρο.

Ακόμα, θα χρειαστείτε βοήθεια προκειμένου να επιλέξετε την κατάλληλη ιατρική παρέμβαση αν αποφασιστεί. Η κοινωνική μετάβαση είναι μια κεντρική διάσταση για την οποία θα χρειαστείτε υποστήριξη, αλλά ταυτόχρονα η ιατρική μετάβαση αποτελεί επίσης μια σημαντική και ιδιαίτερα περίπλοκη διάσταση, η οποία εκτός από τη συναισθηματική υποστήριξη πρέπει να συμπεριλάβει και την εξειδικευμένη ιατρική συμβουλευτική από επαγγελματίες σχετικών ειδικοτήτων, προκειμένου να οδηγηθείτε στις κατάλληλες επιλογές.

Το παιδί σας χρειάζεται να του δείξετε την αγάπη σας και την άνευ όρων αποδοχή σας. Χρειάζεται να το καθοδηγήσετε -χωρίς πίεση και θυμό- στις αναζητήσεις του. Σας χρειάζεται ως συνοδοιπόρους και συμπαραστάτες του και ως ασπίδα προστασίας απέναντι στις κοινωνικές προκαταλήψεις που είναι πολύ πιθανό ότι θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει. Γι’ αυτό και επισημαίνω την πολύ σημαντική διάσταση της δικής σας φροντίδας. Για να διαχειριστείτε τη διεργασία των πολύπλοκων και συχνά επώδυνων ζητημάτων που προκύπτουν μέσα από τις αναζητήσεις του παιδιού σας, για να μπορέσετε να βοηθήσετε και να φροντίσετε το παιδί σας με τον κατάλληλο τρόπο, πρέπει εσείς οι γονείς να φροντίσετε τους εαυτούς σας με την πλαισίωση από κατάλληλους ειδικούς και πιθανόν με το μοίρασμα της εμπειρίας σας με άλλες οικογένειες που καλούνται να διαχειριστούν παρόμοια ζητήματα.