Γράφει στο efiveia.gr η Συγγραφέας – Εκπαιδευτικός Μαριλίτα Χατζημποντόζη
Ένα βιβλίο έχει τη δύναμη να καθορίσει όχι απλά το μέλλον μας, αλλά την ποιότητα της τωρινής και μετέπειτα ζωής μας. Έχετε άραγε σκεφτεί ότι το βιβλίο είναι ικανό να εμπνεύσει το μελλοντικό επάγγελμα, να καθορίσει με άριστο παιδαγωγικά τρόπο τις αξίες και το ήθος της ζωής; Ότι αποτελεί πηγή μεγάλης χαράς και εκτόνωσης, ισάξιας του παιχνιδιού; Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά τα οφέλη που απορρέουν για τον ψυχισμό των εφήβων μας από την ανάγνωση βιβλίων.
1. Ανάπτυξη του νου
Η λογοτεχνία, ως μορφή τέχνης, μεταπλάθει την αντικειμενική πραγματικότητα με την αισθητική αξία που της προσδίδει. Η πρόκληση συγκίνησης, πρωταρχικό γνώρισμα της λειτουργίας της τέχνης του λόγου, όπως και κάθε τέχνης, είναι απόρροια της αισθητικής της αξίας. Ποικίλα συναισθήματα, πάθη, καημοί, διαλογισμοί του ανθρώπου, κοινωνικά προβλήματα μετατρέπονται από το δημιουργό σε αισθητική εποπτεία. Έτσι το ατομικό γίνεται γενικό. Το έργο κάθε λογοτέχνη αντανακλά, δημιουργικά, έναν ολόκληρο κόσμο ιδεών και πεποιθήσεων, που ενώνουν τον συγγραφέα με την εποχή του ή τον αντιπαραθέτουν σ’ αυτήν. Έτσι κάθε λογοτέχνημα μέσα από την αισθητική ανασύνθεση του κόσμου μας οδηγεί στην εσωτερική ελευθερία και συμβάλλει γενικότερα στη συγκρότηση της πνευματικής μας ζωής.
2. Εμπλουτίζει το λεξιλόγιο
Η λογοτεχνία αποτελεί μια προφανή πηγή ποικιλίας στη χρήση λέξεων και λεξιλογίου. Η λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των εφήβων. Την παραπάνω διαπίστωση έρχεται να επιβεβαιώσει μία πρόσφατη έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε ελληνικά σχολεία, αποδεικνύοντας ότι η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου προσαρμοσμένου στην προσληπτική ικανότητα του εφήβου, βγάζει το παιδί από τον καθημερινό λόγο και το οδηγεί σε νέες –φανταστικές μεν- αλλά ευχάριστες καταστάσεις, οι οποίες είναι δυνατόν να προκαλέσουν επικοινωνία, η οποία θα επενδυθεί με κατάλληλο λεξιλόγιο, γεγονός που θα βοηθήσει στον εμπλουτισμό του. Όλοι ξέρουμε ότι οι άνθρωποι γίνονται αναγνώστες στην παιδική ηλικία… Είναι καθήκον μας ως γονέων, δασκάλων ή δημιουργών ν’ ανοίξουμε τον δρόμο των παιδιών προς τη λογοτεχνία.
3. Ευφυΐα
Οι ίδιοι έλεγχοι επαναλήφθηκαν όταν τα παιδιά ήταν οκτώ ετών. Ύστερα από περίπου μια δεκαετία, όταν οι συμμετέχοντες ήταν μεταξύ 17 και 19 ετών, οι ειδικοί εξέτασαν τον εγκέφαλό τους στον τομογράφο. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι ο εγκέφαλος των παιδιών που είχαν περισσότερα γνωστικά ερεθίσματα στην ηλικία των τεσσάρων ετών ήταν καλύτερα ανεπτυγμένος. Όλοι οι άλλοι παράγοντες που εξέτασαν οι επιστήμονες – μεταξύ των οποίων ο δείκτης νοημοσύνης των γονιών, η γονική γαλούχηση σε όλες τις ηλικίες ή η ενίσχυση των γνωστικών ερεθισμάτων στην ηλικία των οκτώ ετών – δε φάνηκαν να έχουν καμία επιρροή. Συγκεκριμένα οι ειδικοί είδαν ότι ο εγκέφαλος των παιδιών που είχαν περισσότερα πνευματικά ερεθίσματα στα τέσσερα είχε λεπτότερο φλοιό – χαρακτηριστικό το οποίο αποτελεί δείγμα μεγαλύτερης ανάπτυξης.
4. Φαντασία και Σκέψη
Το βιβλίο του καλλιεργεί τη σκέψη, την κρίση και τη φαντασία. Ο έφηβος εκτονώνεται και ικανοποιείται συναισθηματικά ζώντας έμμεσα τα βιώματα των ηρώων, κάτι που είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτό. Ας μην ξεχνάμε ότι σήμερα οι έφηβοι μεγαλώνουν σ’ ένα απρόσωπο κόσμο, απάνθρωπο και μηχανοποιημένο, με αποτέλεσμα να μην τα συγκινεί τίποτα και τίποτα να μην τους προκαλεί τον θαυμασμό που εμπνέει τον άνθρωπο για εξερεύνηση και δημιουργική προσπάθεια. Ο έφηβος έχει γίνει ένας μικρός πολύξερος που ξέρει όλες τις μάρκες των αυτοκινήτων, αλλά δεν μπορεί να ξεχωρίσει μια μυγδαλιά από μια ροδιά. Δεν παύει, όμως, να έχει έναν πλούσιο συναισθηματικό κόσμο και έχει ανάγκη να ζήσει τις συγκινήσεις που τους προκαλεί η περιπέτεια, η εξερεύνηση, το άγνωστο, κι αυτό το ζει μέσω των ηρώων των βιβλίων. Χαίρεται, αγωνιά και ικανοποιείται με τις εμπειρίες τους. Παρόλο που ζει σ’ ένα κόσμο βίας, ικανοποιείται να βλέπει το δίκαιο και το καλό να θριαμβεύουν, γιατί έχει ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου.
5. Εκτόνωση του ψυχισμού
Ειδικά η ανάγνωση βιβλίων φαντασίας πριν τον ύπνο, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελεί μια δραστηριότητα που μας χαλαρώνει και μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε ό,τι μας στρεσάρει.
6. Πάρτι στον εγκέφαλο!
Το βιβλίο αποτελεί παράθυρο στη φαντασία αλλά και την σκέψη του. Η δύναμη που έχουν οι λέξεις επιτρέπουν στον έφηβο να ταξιδέψει στον χώρο της φαντασίας, να ονειρευτεί, να σκεφτεί μεγάλα ζητήματα τα οποία μια ιστορία μπορεί να προσεγγίσει με απλό τρόπο, συγκαλυμμένα στη ροή του φανταστικού και ίσως να βρει λύσεις σε θέματα που το απασχολούν. Ο έφηβος μαθαίνει τη δύναμη των λέξεων και της έκφρασης ως επικοινωνία με τον εαυτό και τους άλλους. Το βιβλίο του επιτρέπει να βάλει τον εαυτό του στη θέση του ήρωα, να ταυτιστεί μαζί του ή να τον απορρίψει, να πλάσει με το νου του εικόνες και σκηνές, να φανταστεί πιθανά σενάρια, να εξερευνήσει διάφορες εκδοχές του ίδιου θέματος και να περάσει όμορφα μέσα στις σελίδες ενός βιβλίου
7. Ένας καλός φίλος που μόνο να προσφέρει έχει!
Ακόμα το βιβλίο είναι ένας φίλος που μένει γιατί, όπως έχει γραφεί: «είναι ένας συμπεριπατητής χωρίς απαιτήσεις, ένας φίλος που τον επικαλείσαι σε κάθε στιγμή και τον εγκαταλείπεις όταν θέλεις».
Γενικά ένα βιβλίο δε ζητά τίποτε από εμάς, ενώ περιμένει υπομονετικά σε ένα σκονισμένο ράφι για να μας δώσει τις πληροφορίες του, να μας βγάλει από αδιέξοδα και να μας ταξιδέψει σε κόσμους μαγικούς!
8. Συναισθηματική καλλιέργεια και πνεύμα
Η ανάγνωση καλλιεργεί τη “συναισθηματική αγωγή”, ανοίγει απεριόριστα πεδία στοχασμού και κριτικού προβληματισμού, οδηγεί τον αναγνώστη στο να διαμορφώνει στάσεις ζωής και ν’ αναζητεί απαντήσεις σε ερωτήματα καθολικής σημασίας. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας υποκινείται διαρκώς από την απόλαυση. Είναι μια ανάγκη, στο μέτρο που η απόλαυσή της την καθιστά ανάγκη. Ποτέ δεν αποτελεί καθήκον, φυσική ή ηθική υποχρέωση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, σηματοδοτεί τον χώρο της ιδιωτικής ζωής αλλά και την ελεύθερη βούληση του ατόμου. Ο αναγνώστης που απολαμβάνει τη λογοτεχνία (που διαβάζει επειδή απολαμβάνει) δεν παύει να την αναζητά και να τη θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής του ζωής. Τις στιγμές της ανάγνωσης, ο χρόνος διαστέλλεται και εμπλουτίζεται με εμπειρίες που διευρύνουν τα όρια της ατομικής ζωής. Ελεύθερες από το ρευστό και το εφήμερο, οι στιγμές της ανάγνωσης μας οδηγούν σε αποκαλύψεις και συγκινήσεις από τις οποίες θα ήμασταν αποκλεισμένοι!
9. Γνώσεις, Μνήμη, Δημιουργικότητα…
Ποιος άλλωστε μπορεί να αμφισβητήσει το ότι συλλέγοντας την αποθηκευμένη γνώση ή βιώνοντας τα συναισθήματα που περιέχει ένα λογοτεχνικό βιβλίο, δεν ενισχύουμε τη μνήμη αλλά και τη δημιουργικότητά μας; Έχοντας διαβάσει τις περιπέτειες άλλων, δε θέλουμε μήπως να ζήσουμε και τις δικές μας περιπέτειες; Να χτίσουμε τους δικούς μας κόσμους; Να γράψουμε τις δικές μας ιστορίες;
10. Αυτογνωσία
Επειδή το διάβασμα δεν είναι παρά ένα πέρασμα μέσα από τις σκέψεις, τα αισθήματα, τον κόσμο του κειμένου, για να φθάσει κανείς στον εαυτό του. Διαβαίνει ο αναγνώστης, όταν διαβάζει, προς τον εσωτερικό του κόσμο που αναγνωρίζει και συναντά στις σελίδες του βιβλίου. Αυτό το πέρασμα στον εαυτό μας μέσα από τη μυθοπλασία το πετυχαίνει η ανάγνωση –ταξίδι στους κόσμους του βιβλίου.
11. Ενσυναίσθηση και διάβασμα της σκέψης των άλλων!
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα δύο σπουδαστών της Σχολής Κοινωνικών Ερευνών της Νέας Υόρκης, το διάβασμα λογοτεχνικών μυθιστορημάτων μας βοηθάει να προσδιορίσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τους άλλους ανθρώπους. Ενεργοποιεί με μοναδικό τρόπο τις ψυχολογικές διαδικασίες, με τις οποίες μπαίνουμε στη θέση των ηρώων και βιώνουμε τις υποκειμενικές τους θεάσεις. Αυτό μας επιτρέπει να καταλάβουμε ευκολότερα τους αντίστοιχα περίπλοκους χαρακτήρες των ανθρώπων που συναντάμε στην πραγματική ζωή! Άλλη έρευνα από τον Καναδά, έδειξε ότι οι φίλοι της λογοτεχνίας “διαβάζουν” με μεγαλύτερη ευχέρεια τα συναισθήματα στα πρόσωπα των άλλων, με βάση τους μορφασμούς και τις εκφράσεις τους, έχουν δηλαδή υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη.
Άρα διαβάστε βιβλία… πολλά και άφοβα! Βρείτε μέσα στην ημέρα χρόνο! Καλό είναι να υπάρχει πάντα στο σπίτι βιβλιοθήκη, να πιάνει ο έφηβος στα χέρια του τα βιβλία, να τα ξεφυλλίζει, να μιλάει για ό,τι παρατηρεί, να εκφράζεται στο τι του αρέσει, αλλά και τι δεν του αρέσει, να γίνει το βιβλίο κομμάτι της καθημερινότητάς του και θα δείτε τα οφέλη του να το συντροφεύουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.
H Μαριλίτα Χατζημποντόζη κατάγεται από την Κέρκυρα και ζει στην Αθήνα. Είναι αριστούχος πτυχιούχος της Ελληνικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και κάτοχος διπλώματος Δραματικής Τέχνης του Υπουργείου Πολιτισμού. Μετεκπαιδεύτηκε στο Piccolo Teatro di Milano. Εργάζεται στην ιδιωτική εκπαίδευση και είναι μητέρα δύο αγοριών, του Νικόλα και του Πάρη. Μπορείτε να επισκεφθείτε το ιστολόγιό της: www.marilita.gr
Έχουν εκδοθεί τα βιβλία της:
H ΕΥΤΥΧΟΥΠΟΛΗ (2013, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ (2014, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΥΤΥΧΟΥΠΟΛΗ (2015, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΔΕΝ ΠΑΩ ΣΧΟΛΕΙΟ (2016, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ; (2016, EKΔΟΣΕΙΣ ΚΟΚΚΙΝΗ ΚΛΩΣΤΗ)
ΔΕ ΣΟΥ ΤΟ ΔΙΝΩ (2017, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ (2017, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ,ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ PENA YAYINLARI)
TANGO ΣΤΟ ΦΑΡΟ (2018, μυθιστόρημα ενηλίκων)
ΜΟΥ ΑΡΕΣΩ (2018, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΤΑ ΜΑΓΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΟΥ ΜΑΓΙΟ (2019, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ( 2019 Εκδόσεις Ζενίθ, μυθιστόρημα ενηλίκων)
Η ΑΛΙΚΗ ΣΤΟ ΒΥΘΟ(2019,Εκδόσεις Αρτέον)
ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ(2019 ,εφηβικό μυθιστόρημα ,Εκδόσεις Εντύποις)
ΣΑΦΑΡΙ ΣΤΟ ΣΑΛΟΝΙ( 2020 ,Εκδόσεις Ψυχογιός)