Τι κάνουμε όταν οι έφηβοι δεν είναι συνεπείς με τις υποχρεώσεις τους;

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος – Συγγραφέας Μαρία Σκαρλάτου

Ένα συχνό σημείο έντασης μεταξύ γονιών και παιδιών στην εφηβεία, είναι η παραμέληση των υποχρεώσεων από τους εφήβους απέναντι στο σχολείο και τα μαθήματά τους.

Συνηθισμένο σενάριο είναι οι ακόλουθες σκηνές με μικρότερες ή μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις:

• Διάβασε τα μαθηματά σου, μην τα αφήσεις τελευταία στιγμή! (Εδώ συνήθως ο τόνος είναι συμβουλευτικός με σκοπό να παροτρύνει τον έφηβο)

• Ναι μαμά/μπαμπά θα τα διαβάσω ή Μμ..  σκέτο σε εφήβους μεγαλύτερης ηλικίας. (Εδώ συνήθως απαντούν μηχανικά ενώ είναι αφοσιωμένα σε οθόνη)

• Διάβασες τα μαθήματά σου; μην τα αφήσεις τελευταία στιγμή σου είπα, δεν θα προλάβεις! (Εδώ ο τόνος της φωνής του γονιού είναι διερευνητικός και προειδοποιητικός)
• Ναι (συνήθως το ναι είναι πιο έντονο και πιο απαξιωτικό, σαν να λένε στο γονιό εντάξει σε άκουσα, το έχω υπό έλεγχο!)

• Διάβασε τα μαθήματά σου, θα το θυμηθείς τελευταία στιγμή και εγώ δεν θα μπορώ να σε βοηθήσω, έχω κι εγώ τις δουλειές μου! (Εδώ έχουμε χρήση προστακτικής και υπενθύμιση των συνεπειών που θα έχει, αν δεν προετοιμαστεί νωρίτερα. Η συνέπεια θα είναι να μην μπορεί να βοηθήσει ο γονιός αν αυτό χρειαστεί)

Πριν ξεκινήσει το σχολείο ή την προηγούμενη μέρα από κάποιο διαγώνισμα, δηλαδή τελευταία στιγμή ο διάλογος εξελίσσεται σε:

• Μαμά/ μπαμπά θέλω βοήθεια, αύριο έχω σχολείο/τεστ/ διαγώνισμα ( με άγχος )
• Όταν σου έλεγα να προετοιμαστείς νωρίτερα δεν με άκουγες! (με άγχος και εκνευρισμό)

Από δω και πέρα η συνηθισμένη κατάληξη είναι μετά από μια σύντομη δήλωση γονιού σε υψηλούς τόνους ότι εγώ σου τα έλεγα κι αυτό δεν θα ξαναγίνει, τελευταία φορά που σε βοηθώ δεν θα το ξανακάνω, δεν θα σου ξανακρατήσω το βιβλίο / δεν θα σου ξαναδιαβάσω την άσκηση / δεν θα σε αφήσω να ξαναβγείς! Και προσπαθούν και οι δύο με ένταση να κάνουν ό,τι μπορούν γιατί δεν υπάρχει το περιθώριο του χρόνου.

Ας δοκιμάσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα από διαφορετική οπτική. Αρχικά το σχολείο και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτό, δεν είναι υποχρέωση του γονιού αλλά ανήκει στις βασικές υποχρεώσεις του παιδιού. Αν ο γονιός λαθεμένα καλλιεργήσει στο παιδί την πεποίθηση ότι διαβάζει για να του κάνει το χατήρι κι όχι για τον εαυτό του, έχουμε βάλει ήδη μια κακή βάση. Σε αυτήν τη βάση λοιπόν το παιδί κι αργότερα ο έφηβος δεν αναλαμβάνει ο ίδιος την ευθύνη γιατί πιστεύει ότι διαβάζει ή προσπαθεί για το γονιό. Σκεφτείτε ότι κι εμείς σαν ενήλικες όταν κάτι δεν το «έχουμε χρεωθεί» σαν ευθύνη θεωρούμε ότι δεν μας αφορά κιόλας. Φανταστείτε ένας έφηβος ο οποίος έχει πιο έντονη την επιθυμία να κάνει ό,τι του αρέσει.

Άρα από τον τρόπο που θα διαχειριστούμε το θέμα με τα μαθήματά του και τις όποιες άλλες υποχρεώσεις του, θα εξαρτηθεί αν θα τον βοηθήσουμε να γίνει υπέυθυνος ή αν θα τον εκπαιδεύσουμε (σίγουρα άθελά μας αλλά αρκετά αποτελεσματικά) στο να γίνει ανεύθυνος. Αν ο παραπάνω διάλογος είναι ο κανόνας, τότε η κατεύθυνση στην οποία εκπαιδεύουμε είναι η ανευθυνότητα. Αν ο παραπάνω διάλογος επαναλαμβάνεται με την τελική κατάληξη να βοηθάμε (έστω κι αν το κάνουμε με νεύρα, με απειλές, με προειδοποίηση, με ηρεμία ή όχι), του έχουμε μάθει ότι μπορεί να τα αφήνει όλα για την τελευταία στιγμή κι ότι θα είμαστε διαθέσιμοι να τον/την  βοηθήσουμε ακόμη κι αν το κάνουμε ουρλιάζοντας!

Σίγουρα είναι κομμάτι του γονεϊκού ρόλου το να υπενθυμίζουμε πχ. διάβασες τα μαθηματά σου, ή να βοηθάμε όταν χρειαστεί, ειδικά στα πιο μικρά παιδιά που μαθαίνουν σιγά- σιγά να οργανώνουν τον χρόνο τους. Κάποιες φορές όμως εμπλεκόμαστε τόσο ώστε ξεχνάμε να τα βοηθήσουμε ώστε σιγά – σιγά, να γίνουν υπεύθυνοι άνθρωποι.

Τελικά στην προηγούμενη σκηνή ποια θα ήταν η καλύτερη διαχείριση;

Πρώτον θα έλεγα ότι οι επαναλήψεις της λέξης «διάβασες», θα ήταν καλό να είναι όσο το δυνατόν λιγότερες, με ήρεμη και σταθερή φωνή. Δύο τρείς υπενθυμίσεις αρκούν παραπάνω είναι περιττές.  

Δεύτερον η καλύτερη επιλογή θα ήταν να αφήσουμε τον έφηβο να έχει συνέπειες από την επιλογή του, η επιλογή είναι το να προετοιμαστεί ή όχι. Η συνέπειά του, θα είναι να εκτεθεί πηγαίνοντας αδιάβαστος/η. Αν το άγχος μας μην πάει τελικά αδιάβαστος/η στο σχολείο, είναι μεγαλύτερο από το δικό του άγχος, τότε κάτι δεν κάνουμε καλά. Έχουμε μπερδέψει τους ρόλους μας.

Κλείνοντας θα σημειώσω ότι οι παραπάνω προτάσεις αφορούν κατευθύνσεις ως προς την ανάληψη υπεύθυνότητας για παιδιά και εφήβους. Στην περίπτωση διαγνωσμένων μαθησιακών δυσκολιών, οι γονείς ακολουθούν σχετικά με το διάβασμα τις εξατομικευμένες συμβουλές και οδηγίες των ειδικών.