«Στυμμένοι γονείς» και «γονείς ελικόπτερα». Οι επιπτώσεις στην ψυχολογία του εφήβου – Τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος

Γράφει στο efiveia.gr η Φιλόλογος – Life Coach Κλεονίκη Πανταζή

«Στυμμένοι γονείς»

«Η μέρα μου αρχίζει με έναν αναστεναγμό, και συνεχίζει τρέχοντας… όλο και κάποια υποχρέωση με ακολουθεί στη δουλειά, στο σπίτι, στα παιδιά. Όσο και να τρέξω ποτέ δεν είναι αρκετό!» μού εκμυστηρεύεται μια 45χρονη μητέρα δυο έφηβων αγοριών.

«Όλοι μου ζητάνε κάτι και εγώ δεν προλαβαίνω να τους ικανοποιήσω όλους. Κάνω υπερπροσπάθεια να είμαι συνεπής στην εργασία μου και στο σπίτι! Το χειρότερο όμως είναι ότι αν δεν προλάβω να κάνω κάτι «στην ώρα του» τα παιδιά μου μουτρώνουν και με σχολιάζουν μάλλον… «απαξιωτικά»!» λέει μια 47χρονη μητέρα τριών παιδιών από 11 μέχρι 17 ετών.

Είναι γεγονός λοιπόν πως οι σύγχρονοι γονείς έχουν να αντιμετωπίσουν τόσα πολλά θέματα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή, που πραγματικά μπλοκάρουν. Αισθάνονται ότι δεν έχουν δυνάμεις να φροντίσουν σωστά τα παιδιά τους και νιώθουν ενοχές και ντροπή γι’ αυτό.

Συνέχεια φοβούνται ότι δεν είναι ιδανικοί γονείς και ότι δημιουργούν ψυχολογικά προβλήματα στο παιδί τους. Αυτό τούς δημιουργεί μεγαλύτερο φόβο και αγωνία και πολλές φορές παραιτούνται ακόμα και από την προσπάθεια να δημιουργήσουν μια ισορροπημένη σχέση με το έφηβο παιδί τους.

 Άλλοτε είναι συνεχώς εκνευρισμένοι και πολλές φορές εριστικοί με τα παιδιά τους, τα οποία αντιδρούν όλο και περισσότερο, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο ενοχών, απογοητεύσεων, θλίψης και ματαίωσης.

Τέλος, επειδή οι γονείς θεωρούν ότι έχουν χρέος να υπερπροσπαθούν για να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τη ρευστή κατάσταση της καθημερινότητας σε οικονομικό, κοινωνικό, ακόμα και σε γεωπολιτικό επίπεδο, εξαντλούνται και ασκούν κριτική στον εαυτό τους αλλά και στα έφηβα παιδιά τους, επιδεικνύοντας μια συμπεριφορά που διακρίνεται για την ένταση και τους χαρακτηρισμούς, χωρίς φυσικά να αντιλαμβάνονται ότι η αντίδραση αυτή είναι «αντικατοπτρισμός» της δικής τους ψυχικής κατάστασης.

Προκειμένου λοιπόν να ξεσπάσουν, χρησιμοποιούν ανάρμοστες εκφράσεις δημιουργώντας στους εφήβους μια αναμφισβήτητα κακή εικόνα για τον εαυτό τους, η οποία θα τους ακολουθεί σε όλη τους τη ζωή. Έτσι η σύνδεση μεταξύ γονέα και εφήβου διαρρηγνύεται, η εμπιστοσύνη χάνεται, το πρότυπο του γονέα ξεθωριάζει…

Βασικός τρόπος για να μπορέσει ο γονέας να απεγκλωβιστεί από αυτό το συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς απέναντι στον εαυτό του, αλλά και στο έφηβο παιδί του, είναι η αυτοφροντίδα. Ο γονέας έχει υποχρέωση να βρίσκει χρόνο για τον εαυτό του αλλά και για τον σύντροφό του. Οι γονείς έχουν δικαίωμα να χαίρονται και να ξεκουράζονται προκειμένου να γίνονται ανθεκτικοί στις απαιτήσεις της οικογένειας και της ζωής.

Παράλληλα, μπορούν να μοιράσουν κάποιες αρμοδιότητες του σπιτιού στα άλλα μέλη της οικογένειας, πράγμα που θα κάνει τα παιδιά να αποκτήσουν ενσυναίσθηση και δεξιότητες αυτοσυντήρησης.

Το βασικότερο όμως είναι οι γονείς να μη σταματήσουν να κάνουν όνειρα για τον εαυτό τους και την οικογένειά τους! Η αισιοδοξία αποτελεί την «ομπρέλα» που θα προφυλάξει τον γονέα από τις ενοχές και θα τον ωθήσει να επαναπροσδιορίζεται κάθε φορά που θα αντιλαμβάνεται ότι η συμπεριφορά του δεν έχει τα αναμενόμενα γι’ αυτόν αποτελέσματα.

Τέλος, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να επενδύσουν στη σχέση μεταξύ τους, γιατί μια αρμονική συζυγική σχέση δημιουργεί ευνοϊκό κλίμα στην οικογένεια και οι δυσκολίες ξεπερνιούνται πιο εύκολα.

«Γονέας ελικόπτερο»

Το 1969 ο Haim Ginott, εκπαιδευτικός, παιδοψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής εισήγαγε την έννοια «γονέας ελικόπτερο».

«Γονέας ελικόπτερο» είναι ο γονέας που αναλαμβάνει όλες τις ευθύνες που αντιστοιχούν στο παιδί του, στερώντας του την ευκαιρία να αποκτήσει εμπειρίες και δεξιότητες από την καθημερινή ζωή. Είναι ο ελεγκτικός γονέας, ο υπερπροστατευτικός και ο τελειομανής. Ένα πρότυπο γονέα που κανείς δεν πρέπει να υιοθετήσει.

Ο γονέας ελικόπτερο φοβάται μην αποτύχει το έφηβο παιδί του, θέλει να ελέγχει και να κρίνει τις επιδόσεις του εφήβου, αποφασίζει την επαγγελματική αποκατάσταση του παιδιού του, επεμβαίνει στην καθημερινότητα και στις σχέσεις του και δεν αφήνει κανένα περιθώριο αυτενέργειας. Ελέγχουν απόλυτα τα παιδιά τους και τα «προστατεύουν από την καταστροφή».

Τα έφηβα παιδιά τους ζουν κάτω από τη σκιά των προσδοκιών των γονέων τους οι οποίοι ζουν με φόβο και με έντονο άγχος για μια επικείμενη αποτυχία, διακατέχονται από ενοχές που μεταβιβάζουν στο παιδί τους και προσπαθούν να γίνουν «οι ιδανικοί γονείς» με τα «ιδανικά παιδιά». Σπάνια γνωρίζουν την ιδιοσυγκρασία των παιδιών τους, τα όνειρά τους ή τους φόβους τους. Είναι εστιασμένοι στα δικά τους θέλω και στον τρόπο επίτευξης από τα… παιδιά τους.

Το αποτέλεσμα είναι να κάνουν τα έφηβα παιδιά τους αδύναμα να διαχειριστούν τα θέματα της καθημερινότητάς τους στο σχολείο, να σκεφτούν και να λύσουν τα προβλήματά τους καθώς και να δρουν ανεξάρτητα από τους γονείς τους.

Παράλληλα, κατά τη φάση της ενηλικίωσης τα παιδιά που έχουν υποστεί τέτοιου είδους έλεγχο και καταπίεση, δεν μπορούν να αυτοπροσδιοριστούν και να θέσουν τα προσωπικά τους όρια σε σχέση με τον εαυτό τους και τους άλλους. Έτσι, υπάρχει κίνδυνος να ξεσπούν απέναντι στους γονείς, για την καταπίεση που έχουν υποστεί ή να εκδηλώνουν αυτοκαταστροφικές τάσεις – ναρκωτικά, αλκοόλ- , αφού η αυτοπεποίθησή τους είναι ανύπαρκτη.

Το αποτέλεσμα είναι οι εκρηκτικές σχέσεις μεταξύ εφήβων και γονέων ή η πλήρης καθυπόταξη του εφήβου από τον γονέα του και η πλήρης έλλειψη αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας ως γονείς καθώς και τα έφηβα παιδιά μας;

Αρχικά, ο σημαντικότερος τρόπος να βοηθηθούμε ως «στυμμένοι γονείς» ή «γονείς ελικόπτερο» είναι να ανακτήσουμε την αυτοεκτίμησή μας ως άνθρωποι και ως γονείς. Γιατί αν ο γονέας θα καταφέρει να ανακτήσει την αυτοεκτίμησή του, θα μπορέσει και το παιδί ν’ αλλάξει στάση απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους. Αν αυτό δε συμβεί, οι προβλέψεις για το μέλλον θα είναι τραγικά δυσοίωνες.

Γι’ αυτό λοιπόν είναι καλό να αποφεύγουμε τα αλλεπάλληλα τηλέφωνα – όταν γνωρίζουμε πού βρίσκεται και τι κάνει το έφηβο παιδί μας ή σε φοιτητές, με σκοπό να δίνουμε συμβουλές και να έχουμε συνεχόμενο έλεγχο των κινήσεών τους. Είναι ανάγκη να σπάσουμε τον «Εικονικό ομφάλιο λώρο», για να τους δώσουμε την ευκαιρία να γίνουν ικανά και ευτυχισμένα.

Είναι ωφέλιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι ζούμε στην εποχή των αλλαγών και οφείλουμε να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές, καθώς και να επικοινωνούμε με τον εαυτό μας και τους άλλους. Αφήνουμε ωστόσο τα παιδιά μας να κάνουν λάθη, να αποτύχουν και να μάθουν τον εαυτό τους μέσα από τα λάθη τους, γιατί η αποτυχία θα τα βοηθήσει να σκεφτούν, να πεισμώσουν και να επαναπροσδιοριστούν για να ξαναπροσπαθήσουν. Βέβαια, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την υποστήριξη και την καθοδήγηση των γονέων.

Όσο αφήνουμε τα έφηβα παιδιά μας να αυτενεργούν χωρίς τον φόβο της αποτυχίας, τόσο θα γίνουν στο μέλλον αισιόδοξοι νέοι, οι οποίοι θα έχουν ρεαλιστική αντίληψη της πραγματικότητας, θα έχουν στόχους και θα πιστεύουν ότι πρέπει να εργαστούν για να πετύχουν.

Τέλος, είναι απαραίτητο οι γονείς να εμπιστεύονται τα παιδιά τους και να τους αναθέτουν αρμοδιότητες -αφού τα έχουν προηγουμένως καθοδηγήσει-, ώστε να αποκτήσουν δεξιότητες όπως της επίλυσης προβλημάτων ή της λήψης των αποφάσεων.

Είναι καιρός να παραχωρήσουμε χώρο στα έφηβα παιδιά μας, για να «ψηλώσουν», δηλαδή ν’ αποκτήσουν τον «χώρο» τους και να γνωρίσουν τον εαυτό τους, ώστε ο γονέας και το παιδί να έχουν τη θέση που τους αναλογεί και τους αρμόζει. Γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουν οι γονείς να αποκτήσουν μαζί με τα παιδιά τους την ανθεκτικότητα που επιβάλλουν οι καιροί και να ατενίσουν με αισιοδοξία το άμεσο μέλλον τους!