“Στο σχολείο της κόρης μου κανένα παιδί δεν τη θέλει για παρέα”

Ερώτημα αναγνώστριας

Έχω μια κόρη 12ετων πάει στην ΣΤ Δημοτικού. Θα ήθελα τη βοήθειά σας ως προς το πώς να διαχειριστώ το ότι στο σχολείο της κόρης μου δεν την θέλουν για παρέα κανένα παιδί από τους συμμαθητές της με αποτέλεσμα να έρχεται και να μου λέει ότι στο διάλειμμα μπαίνει στην τουαλέτα για να μην τη βλέπουν οι δάσκαλοι μόνη της.

Να σημειώσω εδώ ότι αυτό ξεκίνησε σχετικά από την προηγούμενη σχολική χρονιά.
Κάτι που μπορεί να σας βοηθήσει όσον αφορά την κόρη μου είναι ότι από πολύ μικρή απορρίπτει τις φίλες της παρόλο που ήταν πολύ κοινωνική. Είχε όμως επιχειρήματα πάντα.

Τα τελευταία δύο χρόνια αυτό έγινε έντονο σε σημείο που ενώ έχει επιχειρήματα όπως είπα… της λέω να ξέρει ότι όλοι έχουμε ελαττώματα και πως κανείς δεν είναι τέλειος…

Αυτήν τη στιγμή έχει μείνει μόνη της κάτι που φοβόμουν από καιρό και έρχεται από το σχολείο στεναχωρημένη πολύ. Τι πρέπει να κάνω για να την βοηθήσω;;

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Επειδή δε διαθέτω επαρκή στοιχεία για την αναπτυξιακή πορεία της κόρης σας, θα προσπαθήσω να προσεγγίσω τους προβληματισμούς σας σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Αν γνώριζα με ποιους όρους διαμορφώθηκε από την παιδική της ηλικία η κοινωνική της ζωή και αν γνώριζα επιπλέον τον ρόλο της οικογένειάς σας στις αντιλήψεις του παιδιού σας για τη δημιουργία οικείων σχέσεων, τότε θα ήμουν σε θέση να κατανοήσω και τις επιλογές της και τη θέση στην οποία βρίσκεται σήμερα.

Θα επιχειρήσω να θέσω κάποια ερωτήματα που είναι πιθανόν να σας βοηθήσουν και στην ερμηνεία της κοινωνικής απομόνωσης του παιδιού σας, και στην αλλαγή που χρειάζεται προκειμένου να μπορέσει να δημιουργήσει σχέσεις και φιλίες.

Διαβάζοντας το ερώτημά σας, δε σας κρύβω ότι αναρωτήθηκα ποιος δε θέλει ποιον για παρέα. Αρχικά αναφέρεστε στο ότι οι συμμαθητές της δεν την θέλουν για παρέα, ενώ στη συνέχεια αναφέρεστε στην απόρριψη που υφίστανται οι συνομήλικοι από την κόρη σας. Αυτή η αντίφαση είναι πολύ πιθανό να χαρακτηρίζει και την οπτική της ίδιας της κόρης σας.

Πιστεύω λοιπόν ότι η κόρη σας θα χρειαστεί να κάνει ένα ταξίδι ενδοσκόπησης που θα την εισάγει σε μια διεργασία αυτογνωσίας. Αυτό δε χρειάζεται φυσικά να αποτελέσει παράγοντα πίεσης, αλλά μια ευκαιρία να γνωρίσει τον εαυτό της, αφού βρίσκεται στην πιο κατάλληλη περίοδο της ζωής για το άνοιγμα σε αυτήν τη διαδικασία. Θα είναι πολύ χρήσιμο για την ίδια – τόσο για την ηλικιακή φάση που διανύει τώρα, όσο και για τη ζωή της μακροπρόθεσμα, – να μάθει να αναγνωρίζει τον δικό της ρόλο στη διαμόρφωση των σχέσεών της. Να είναι ενήμερη για τις επιλογές της και για τα κίνητρα μέσα από τα οποία αυτές καθορίζονται. Με απλά λόγια, η κόρη σας θα πρέπει να επιχειρήσει να απαντήσει – σταδιακά βέβαια και χωρίς βιασύνη – στα ερωτήματα που αφορούν τη διεργασία διαμόρφωσης ταυτότητας, και ειδικότερα στην κοινωνική διάσταση της ταυτότητας: «Ποια θέλω να είμαι σε σχέση με τα αλλά παιδιά της ηλικίας μου;» «Από ποιους θέλω να είμαι αποδεκτή και γιατί;» «Πώς επιλέγω τα άτομα που θέλω να έχω δίπλα μου;» «Ποιοι από τους συνομηλίκους μου με αφορούν;» «Με ποιον τρόπο επιθυμώ να έχω αυτά τα άτομα στη ζωή μου, ή με ποια κριτήρια αποφασίζω ότι με αφορούν;» «Τι κάνω με τα άτομα που κρίνω ότι δεν μου ταιριάζουν;» «Πώς τους συμπεριφέρομαι και γιατί;»

Τέτοιου είδους ερωτήματα για τον εαυτό της χρειάζεται να απαντά προκειμένου να μπορέσει η κόρη σας να αναγνωρίσει τον δικό της ρόλο στη δημιουργία και τη διακοπή των κοινωνικών της δεσμών. Αυτή είναι η πρότασή μου για την ίδια την κόρη σας. Προκειμένου όμως να μπορέσει να εστιάσει σε αυτά τα ζητήματα με τρόπο θετικό και υγιή, θα χρειαστεί την υποστήριξη και τη βοήθειά σας. Η δική σας βοήθεια επίσης προϋποθέτει την επίγνωση.

Γι’ αυτό και θα σας προτείνω να προσπαθήσετε να εντοπίσετε τον δικό σας ρόλο στην διαμόρφωση της κοινωνικής ζωής της κόρης σας. Δοκιμάστε αρχικά μια αναδρομή στο παρελθόν και αναλογιστείτε ποιος ήταν ο δικός σας ρόλος στα κοινωνικά ανοίγματα του παιδιού σας. Επισκεφθείτε νοερά την προσχολική περίοδο, που είναι και η πρώτη φάση της ζωής όπου τα παιδιά επιχειρούν να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους. Η κοινωνικοποίηση των μικρών παιδιών αντικατοπτρίζει και στοιχεία ιδιοσυγκρασιακά του ίδιου του παιδιού, αλλά και την εσωτερίκευση των οικογενειακών πρακτικών και των οικογενειακών αξιών. Είναι πιθανό ο κόσμος αξιών της οικογένειας να διαφοροποιεί ένα παιδί από τις επιλογές άλλων συνομηλίκων παιδιών. Αυτό δεν είναι φυσικά από μόνο του κακό ή καταστροφικό, αλλά είναι κάτι που χρειάζεται να γίνεται κατανοητό, τόσο από την οικογένεια ως στάση ζωής που επιλέγεται, όσο και από το ίδιο το παιδί με ηλικιακά κατάλληλους τρόπους.

Μήπως ο κόσμος αξιών που εσωτερικεύει η κόρη σας οδηγεί σε “επιχειρήματα” που την απομονώνουν; Για να το θέσω απλά, μήπως η στάση της κόρης σας εκλαμβάνεται ως επικριτική από τους συνομηλίκους της; Μήπως τα άλλα παιδιά θεωρούν ότι δε θέλει να τα κάνει παρέα; Μήπως έχει δώσει την εντύπωση του παιδιού που κατακρίνει και, μέσα από μια τέτοια άκαμπτη στάση, έχει πάψει να είναι αρεστή στα συνομήλικά της παιδιά; Μήπως ακόμα έχετε άθελά σας συμβάλλει και εσείς στην υιοθέτηση κριτικής στάσης από πλευράς της;

Φυσικά και πιστεύω ότι τα παιδιά πρέπει να χρησιμοποιούν την κριτική τους ικανότητα και να υπερασπίζονται την προσωπική τους αντίληψη για τις ιδιότητες των ανθρώπων που θεωρούν επιθυμητές. Αυτή η διαδικασία όμως πρέπει να βρίσκεται ταυτόχρονα σε μια ισορροπία μεταξύ του τι θεωρεί “σωστό” ένα παιδί και στην ευελιξία που επιτρέπει την αποδοχή των άλλων. Αν επανεξετάσουμε τα σχήματα που καθοδηγούν μέσα μας το ποιος μπορεί και ποιος δεν μπορεί να είναι αποδεκτός και γιατί, μπορεί να εκπλαγούμε από τις πλευρές των ανθρώπων που θα ανακαλύψουμε.

Είναι ανοιχτή η κόρη σας στο να ανακαλύψει τους άλλους βλέποντάς τους ως πραγματικά αυτό που είναι; Ή μήπως δεν έχει αποκτήσει αυτού του είδους την ευελιξία ακόμα; Είναι πιθανό να ανακαλύψετε μια παρόμοια στάση και προσδοκία στην οικογενειακή σας κοινωνική ζωή, της οποίας είναι μέρος και η κόρη σας. Αν αυτό συμβαίνει, είναι πιθανό να χρειάζεται να κάνετε μια συνολικότερη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο ανοίγεται το οικογενειακό σας σύστημα προς τον έξω κόσμο και να δώσετε έτσι μεγαλύτερο περιθώριο για ευελιξία στις επιλογές της κόρης σας.

Αφού λοιπόν εντοπίσετε τον δικό σας ρόλο όπως έχει διαμορφωθεί μέσα στα χρόνια, θα καθοδηγήσετε την κόρη σας σε διαφορετικές επιλογές που να καλύπτουν τις ανάγκες της στον κοινωνικό τομέα. Αξιοποιήστε μαζί της αυτήν τη “στενοχώρια” της, με στόχο να μάθει πράγματα για τον εαυτό της που δε γνώριζε. Παρακινήστε την σε απλές κινήσεις μέσα στην καθημερινότητα της σχολικής ζωής που να επιτρέπουν την προσέγγιση των άλλων παιδιών. Τι είδους κοινωνική ζωή θα ήθελε να έχει η κόρη σας στο σχολείο της; Τι πιστεύει ότι την εμποδίζει από το να επιδιώξει να την διαμορφώσει; Αυτός είναι επίσης ένας τομέας όπου θα χρειαστεί την βοήθειά σας. Πού αποδίδετε εσείς οι γονείς τις δυσκολίες της κόρης σας; Από την απάντησή σας θα κρίνετε σε ποιους τομείς χρειάζεται να εστιάσετε την προσπάθεια για αλλαγή.

Εξετάστε τα δικά σας συναισθήματα για την απομόνωση που βιώνει η κόρη σας. Μέχρι ποιον βαθμό ταυτίζεστε με την στενοχώρια της; Μέχρι ποιον βαθμό ανησυχείτε “μήπως κάτι δεν πάει καλά” γενικότερα με το παιδί σας; Μέχρι ποιον βαθμό ανησυχείτε για τις παρούσες δυσκολίες ως ενδεικτικές μελλοντικών δυσκολιών στη ζωή του παιδιού σας; Μήπως, χωρίς να το αντιληφθείτε, έχετε μπει σε μια διαδικασία μεγαλύτερου μοιράσματος από όσο χρειάζεται; Μήπως δηλαδή δεν είστε σε θέση να διατηρείτε μια υγιή απόσταση από τις δυσκολίες του παιδιού σας; Μια απόσταση που να σας επιτρέπει να παρεμβαίνετε όποτε χρειάζεται, χωρίς όμως να μπαίνετε σε διαδικασία να προλάβετε τις δυσκολίες ή να τις επιλύσετε για λογαριασμό του παιδιού σας. Αναφέρομαι σε αυτές τις διαστάσεις, επειδή συχνά, μέσω της δουλειάς μου, βλέπω αλλαγές στα παιδιά όταν οι γονείς κατορθώσουν να διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά το δικό τους στρες για τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που εμφανίζονται στη ζωή των παιδιών τους.

Τέλος, πιστεύω ότι θα ήταν πολύ βοηθητική η συνεργασία σας με το σχολείο. Μιλήστε με τους δασκάλους για τις δυσκολίες του παιδιού σας. Ακούστε και τη δική τους οπτική. Η παρέμβαση του εκπαιδευτικού και του ψυχολόγου του σχολείου μπορεί να δημιουργήσει νέες ισορροπίες μέσα και έξω από την τάξη, μπορεί να ενθαρρύνει την αλληλεπίδραση και να συμβάλλει στην επεξεργασία συναισθημάτων και αντιλήψεων.