Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών στην εφηβεία

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Μαρία Σκαρλάτου

Η διατροφική διαταραχή είναι μία επίμονη μορφή διαταραχής του τρόπου λήψης τροφής ή της συμπεριφοράς ελέγχου του βάρους που επιδεινώνει εμφανέστατα τη σωματική υγεία και τον ψυχοκοινωνικό τρόπο λειτουργίας. Η διαταραχή δεν θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα κάποιας γνωστής ιατρικής πάθησης (π.χ. ένας όγκος στον υποθάλαμο) ή κάποιας άλλης ψυχιατρικής διαταραχής (π.χ. αγχώδης διαταραχή)».  

Διατροφικές διαταραχές  αποτελούν η  ψυχογενής  Ανορεξία, η ψυχογενής  Βουλιμία και η Επεισοδιακή Υπερφαγία.   

Οι Δ.Δ αναπτύσσονται στην εφηβεία. Τυπικά ξεκινούν από το 14ο ως το 18ο έτος της ηλικίας. Στις ηλικίες αυτές υπάρχει μια «φυσιολογική» ανησυχία για το βάρος του σώματος, το σχήμα και τη διατροφή. Σε αυτή τη χρονική περίοδο οι έφηβοι προσπαθούν να αποκτήσουν συνείδηση του σωματικού Εγώ αντιμετωπίζοντας τις σωματικές αλλαγές της εφηβείας. 

Τα τελευταία έξι χρόνια σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες έχει διπλασιαστεί το ποσοστό παιδιών και εφήβων που νοσούν από κάποια διατροφική διαταραχή στην τυπική ή άτυπη μορφή της. 

Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη διαταραχών διατροφής αποτελούν: 

• Βιολογικό υπόβαθρο και ορμονικές αλλαγές στην φάση της εφηβείας. Η κληρονομική προδιάθεση παίζει σημαντικό ρόλο το αν στην οικογένεια υπάρχει ιστορικό διατροφικής διαταραχής.
  
  Οι ορμόνες της εφηβείας  που βρίσκονται στο ζενίθ  τους στην ηλικία 13 – 17 διευκολύνουν την κλινική έκφραση των διατροφικών διαταραχών. 

• Κοινωνικό περιβάλλον. Το περιβάλλον και οι κοινωνικές πιέσεις μέσα από καταιγισμό μηνυμάτων και εικόνων από το ΜΜΕ και τα social media προκαλούν έντονο άγχος για την τέλεια εικόνα του σώματος. Τελικά μπορούν να θέσουν σε τεράστιο κίνδυνο τη σωματική και ψυχική υγεία των εφήβων. Στην εφηβεία η εικόνα του εαυτού είναι υπό διαμόρφωση και συνήθως υπάρχει μια αρνητική εικόνα σώματος. Αν δούμε και το πιεστικό τρόπο με τον οποίο η εικόνα καταδυναστεύει τη διατροφική συμπεριφορά και τις διατροφικές συνήθειες αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του προβλήματος. Η εικόνα του αδύνατου σώματος ταυτίζεται με χαρά, ευτυχία, επιτυχία και η διατροφή- στέρηση  προβάλλεται με εμμονικό τρόπο.  Επίσης στο περιβάλλον συμπεριλαμβάνουμε και τις στάσεις, απόψεις, πεποιθήσεις της οικογένειας, του στενού περιβάλλοντος του εφήβου, σχετικά με το τι θεωρεί όμορφο, υγιές καθώς και το ποια εικόνα περνά στον έφηβο για το σώμα του μέσα από σχόλια, αντιδράσεις, λεκτικές και εξωλεκτικές συμπεριφορές.  

• Προσωπικότητα του εφήβου. Στοιχεία  προσωπικότητας όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, ανασφάλεια, τάση για τελειομανία, ψυχαναγκαστικές τάσεις, εμμονή με τη λεπτομέρεια, ανταγωνιστικότητα, δημιουργούν ιδανικό καμβά για να ανθίσουν οι διατροφικές διαταραχές. Επίσης δυσάρεστα  βιώματα όπως το να είναι ο έφηβος θύμα  bulling, να έχει δεχτεί κακοποίηση ή να υπάρχει θέμα απώλειας αγαπημένου προσώπου και κατ’ επέκταση πένθους μπορεί να πυροδοτήσει την έναρξη διατροφικών διαταραχών. 

• Φύλο. Αν και αυξάνεται ο αριθμός των αγοριών που παρουσιάζουν Δ.Δ τα κορίτσια είναι πιο ευάλωτα στο να καλλιεργήσουν αρνητική εικόνα σώματος  συγκρινόμενα με τα πρότυπα που προβάλλονται μέσα από τα social media, τις εικόνες των περιοδικών και την  τηλεόραση. Πολλοί έφηβοι και ειδικά κορίτσια πιστεύουν ότι το λεπτό σώμα είναι ελκυστικό και συνδέεται με ακαδημαϊκή και κοινωνική επιτυχία. Με αυτό τον τρόπο καλλιεργείται η αρνητική εικόνα σώματος στο 95% των νεαρών γυναικών. Οδηγούνται σε  ακραίες διατροφικές διαταραχές σε υπεράσκηση και εμμονικές σκέψεις και συμπεριφορές γύρω από την τροφή και τον διαρκή έλεγχο του βάρους. 

Κλείνοντας, τονίζουμε ότι οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα πολύ μεγάλο θέμα που είναι αδύνατο να καλυφθεί σε ένα μικρό άρθρο. Είναι θέμα σύνθετο, πολυδιάστατο και πολυεπίπεδο. Οι διατροφικές διαταραχές είναι μια πολυπαραγοντική ασθένεια όπου βιολογικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και τελικά ενεργοποιούν την διατροφική διαταραχή.