Πώς να αντιμετωπίσω την ασέβεια του/της εφήβου/-ης μου;

Γράφει στο efiveia.gr η Κλινική Ψυχολόγος Βέρα Αδαμοπούλου

Οι έφηβοι μπορεί να είναι λεκτικά παρορμητικοί από τη φύση τους. Ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος τους καθοδηγείται λιγότερο από τη λογική και περισσότερο από τα συναισθήματα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να λάβουν ένα δωρεάν πάσο για να μιλήσουν και να συμπεριφερθούν με ασέβεια.

Το να ακούτε τον έφηβο σας να λέει πράγματα όπως: «Δεν είναι δίκαιο.» ή «Δεν χρειάζεται να σε ακούσω.», μπορεί να είναι εξοργιστικό. Φυσικά, πολλοί έφηβοι χρησιμοποιούν πολύ πιο πολύχρωμη γλώσσα για να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους.

Ανεξάρτητα από το είδος των πραγμάτων που λέει ο/η έφηβος-/η σας, ο τρόπος που ανταποκρίνεστε στην ασέβεια είναι σημαντικός, επειδή το είδος της πειθαρχίας που χρησιμοποιείτε επηρεάζει το πόσο πιθανό είναι να συνεχιστεί η συμπεριφορά αυτή.

Έρευνες δείχνουν ότι οι αγενείς έφηβοι είναι πιθανό να μετατραπούν σε αγενείς ενήλικες. Επομένως, είναι σημαντικό να διδάξετε στον/στην έφηβο-/η σας πώς να αντιμετωπίζει το θυμό χωρίς να ουρλιάζει, να βρίζει ή να χτυπά τις πόρτες.

Αν και μπορεί να είναι δύσκολο να παραμείνετε ήρεμοι μπροστά σε μια ασεβή συμπεριφορά, θα έχετε περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσετε τη σχέση σας με το παιδί σας εάν έχετε ένα σχέδιο και προσπαθήσετε να διατηρήσετε την επικοινωνία ανοιχτή. Δοκιμάστε τις παρακάτω συμβουλές όταν ο/η έφηβος/-η σας αντιδρά με ασέβεια:

• Καθιερώστε κανόνες που δίνουν έμφαση στον σεβασμό.

Οι κανόνες θα χρειαστεί να διευκρινίζουν ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και ποιες συμπεριφορές δεν θα γίνουν ανεκτές. Ενώ ορισμένοι γονείς δεν τους ενοχλεί να χτυπήσουν μερικές πόρτες, για παράδειγμα, άλλοι έχουν πολιτική μηδενικής ανοχής. Διευκρινίστε ότι ορισμένες συμπεριφορές, όπως οι βρισιές, οι απειλές και οι υποτιμήσεις, θα έχουν αρνητικές συνέπειες.

Είναι σημαντικό για τους γονείς, τους κηδεμόνες και τους φροντιστές να διαμορφώσουν και εκείνοι αυτή τη συμπεριφορά. Η έρευνα δείχνει ότι οι φωνές, οι βρισιές και άλλες μορφές σκληρής λεκτικής πειθαρχίας από τους γονείς μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα συμπεριφοράς και συμπτώματα κατάθλιψης σε παιδιά, ειδικά σε εφήβους ηλικίας 13 έως 14 ετών.

• Μείνετε ψύχραιμοι.

Το να φωνάξετε στον/στην έφηβο/-η σας ή να τσακωθείτε μαζί του/της, απλώς θα κλιμακώσει την κατάσταση. Επομένως, ανεξάρτητα από το τι λέει ο συνομιλητή σας, μείνετε ήρεμοι.

Δοκιμάστε να πάρετε μια βαθιά ανάσα, να απομακρυνθείτε ή αναπτύξτε έναν εσωτερικό μονόλογο που μπορείτε να επαναλαμβάνετε ξανά και ξανά στο κεφάλι σας. Κάντε ό,τι χρειάζεται για να αποτρέψετε να σας χαλάσουν την ηρεμία σας.

• Αγνοήστε τις προσπάθειες του/της να τραβήξει την προσοχή σας.

Η αντίδραση συχνά πηγάζει από την επιθυμία του/της εφήβου-/ης να ξεφύγει από το να κάνει κάτι που δεν θέλει να κάνει. Εξάλλου, όσο περισσότερο  σας κάνει να εμπλακείτε σε μια διαμάχη, τόσο περισσότερο καθυστερεί να κάνει αυτό που ζητάτε.

Εάν πιάσετε το δόλωμα και εμπλακείτε σε μια διαμάχη, ενδέχεται να αναβάλει το να ακολουθήσει τις οδηγίες σας. Έτσι, μερικές φορές, το να αγνοήσετε μια συμπεριφορά και να αποφύγετε την οπτική επαφή, είτε πρόκειται για μια δυνατή φωνή είτε για ένα υβριστικό μουρμούρισμα, μπορεί να είναι η καλύτερη πορεία δράσης. 

• Μην υποχωρείτε.

Ένας άλλος λόγος που οι έφηβοι αντιδρούν είναι επειδή πιστεύουν ότι μπορούν να κάνουν τους γονείς τους να αλλάξουν γνώμη. Ό,τι κι αν κάνετε, μην υποχωρείτε όταν συμπεριφέρονται με ασέβεια. Στην αντίθετη περίπτωση, θα ενισχύσετε τη συμπεριφορά αυτή και ο/η έφηβος/-η σας θα πάρει το μήνυμα ότι είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για να κάνει αυτό που θέλει.

Μην επιτρέπετε να σας ενοχοποιούν για να αλλάξετε γνώμη ενώ έχετε πει όχι. Ακόμα κι αν σας λέει ότι είστε ο χειρότερος γονιός στον κόσμο ή προσπαθεί να σας πείσει ότι του/της καταστρέφετε τη ζωή, παραμείνετε στους κανόνες σας.

• Προσφέρετε μία προειδοποίηση.

Εάν ο/η έφηβος/-η σας αρνείται να ακολουθήσει τις οδηγίες που του δώσατε ή συνεχίζει να συμπεριφέρεται με ασέβεια, δώστε μία προειδοποίηση. Ανακοινώστε του/της  ποιες θα είναι οι συνέπειες αν δεν σταματήσει.

Μην επαναλαμβάνετε την προειδοποίηση ξανά και ξανά. Αντ ‘αυτού, δώστε μία μόνο και ακολουθήστε τη συνέπεια εάν δεν αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Αφαιρέστε τα προνόμια ή αναθέστε πρόσθετες ευθύνες όταν χρειάζεται.

• Λύστε μαζί τα προβλήματα.

Εάν η συζήτηση αποτελεί σημαντικό κομμάτι στο σπίτι σας, εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να το διδάξετε ως τρόπο επίλυσης προβλημάτων. Περιμένετε μέχρι να νιώσουν όλοι ήρεμοι και συνεργαστείτε για να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα.

Καθίστε και συζητήστε τις ανησυχίες σας σχετικά με την έλλειψη σεβασμού. Προσκαλέστε τον/την έφηβο/-η σας να προσφέρει ιδέες και στρατηγικές σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης αυτής της συμπεριφοράς. Ξεκαθαρίστε ότι θέλετε όλοι στο σπίτι να συμπεριφέρονται με σεβασμό ο ένας στον άλλον.

Δείξτε ότι είστε πρόθυμοι να κάνετε και αλλαγές. Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας λέει ότι αντιδρά έτσι επειδή πάντα του ζητάτε να καθαρίσει το δωμάτιο του όταν παρακολουθεί την αγαπημένη του εκπομπή, συνεργαστείτε για να βρείτε μια μέση λύση.

Με ένα προληπτικό και συνεπές σχέδιο, η ασεβής συμπεριφορά μπορεί να βελτιωθεί. Το να διδάξετε πώς αλληλεπιδρούμε με τους άλλους χωρίς να γινόμαστε αγενείς είναι μια σημαντική δεξιότητα ζωής που θα εξυπηρετήσει το παιδί σας στο μέλλον.

Να θυμάστε πως ο καλύτερος τρόπος για να περιορίσουμε αυτή τη συμπεριφορά σε έναν/μια έφηβο/-η είναι να συνδεθούμε μαζί του/της έχοντας μια ουσιαστική και αμοιβαία σχέση σεβασμού. Αν παρατηρήσετε ότι γκρινιάζετε συχνά ή τους πλησιάζετε με την προσδοκία μιας σύγκρουσης, η ασεβής συμπεριφορά θα συνεχιστεί. Αντίθετα, εστιάστε στο να απολαμβάνετε τον/την έφηβο/-η σας και να νοιάζεστε για τα πράγματα που τον/την ενδιαφέρουν. Έχει διαφορά.