Πανελλαδικές εξετάσεις, η τελική φάση: Ο ενδεδειγμένος τρόπος ενίσχυσης της προσπάθειας των τελειόφοιτων μαθητών

Γράφει στο efiveia.gr η Συγγραφέας, Οικονομολόγος και Εκπαιδευτικός Ανθή Σιδέρη

Ολόκληρη η ελληνική οικογένεια, περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή, επενδύει σε χρόνο και σε χρήμα στην επιτυχία των παιδιών της στις Πανελλαδικές εξετάσεις.

Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας, πρωταγωνιστές είναι οι ίδιοι οι μαθητές, ωστόσο, ο ρόλος των γονέων είναι σημαντικός και συχνά εξίσου καθοριστικός. Το έργο τους είναι εξαιρετικά δύσκολο, δεδομένου ότι η πορεία προς τις πανελλαδικές εξετάσεις είναι μία περίοδος ιδιαίτερα απαιτητική και φορτισμένη συναισθηματικά για τους μαθητές. Οι γονείς καλούνται να συμπαρασταθούν και να στηρίξουν τις επιλογές των παιδιών τους, αν και ο τρόπος που οφείλουν να το επιδιώξουν διαφέρει ανά περίπτωση:

 α. Περιπτώσεις παιδιών που έχουν μια καλή εκπαιδευτική πορεία και προσπαθούν

Ο συνειδητοποιημένος μαθητής στην Γ΄ Λυκείου έχει κάνει τις επιλογές του, έχει θέσει τους στόχους του, αλλά θα πρέπει να συνεχίσει ακούραστα την προσπάθειά του, για ένα ακόμη χρόνο. Θα νόμιζε κάνεις ότι οι γονείς έχουν επιτελέσει το έργο τους και η τελευταία αυτή χρονιά στο Λύκειο θα είναι περίπατος. Όμως κατά γενική ομολογία η κατάσταση δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο έφηβος, όπως κάθε άνθρωπος, δεν έχει απεριόριστες αντοχές και δικαιούται να αμφιβάλλει για το αν οι επιλογές του είναι σωστές ή εάν αυτά για τα οποία προσπαθεί αξίζουν τον κόπο.

Ο ρόλος σε αυτό το σημείο του γονιού είναι:

• Να ανατροφοδοτεί τους στόχους του παιδιού του.
• Να το στηρίζει, να κατανοεί ότι σαν άνθρωπος κουράζεται και ότι δεν είναι δυνατόν να δίνει καθημερινά το μέγιστο των δυνατοτήτων του.
• Να ακούει τους προβληματισμούς του.
• Να δέχεται ότι είναι φυσιολογικό να αμφιβάλλει για τις επιλογές του.
• Να κατανοεί ότι χρειάζεται ελεύθερο χρόνο με τους φίλους του.
• Να μπορεί με ψυχραιμία να διαχειρίζεται τα ξεσπάσματα απογοήτευσης, οργής, φόβου και ανασφάλειας του εφήβου.

β. Περιπτώσεις παιδιών που δεν έχουν την αναμενόμενη πορεία αλλά προσπαθούν

Σε πολλές περιπτώσεις ο μαθητής ενώ καταβάλλει προσπάθεια, το αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για πολλούς διαφορετικούς λόγους όπως:

• Να μην προσπαθεί με τον σωστό τρόπο.
• Να έχει βασικά κενά από προηγούμενες τάξεις, που δεν του επιτρέπουν να παρακολουθήσει σε ικανοποιητικό βαθμό την ύλη της Γ΄ Λυκείου.
• Να μην έχει επιλέξει ομάδα προσανατολισμού που είναι στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του ή των ενδιαφερόντων του. Όσο το δυνατόν νωρίτερα γίνει η διάγνωση του προβλήματος, τόσο ευκολότερο είναι να οδηγηθούμε σε διορθωτικές κινήσεις.

Ασφαλώς σπάνια υπάρχουν μαγικές και άκοπες λύσεις. Για παράδειγμα, αν ο μαθητής συνειδητοποιήσει ότι έχει επιλέξει ομάδα προσανατολισμού που δεν ταιριάζει στις δυνατότητές του, μπορεί πάντα να αλλάξει γνώμη. Εννοείται ότι η πιθανή αλλαγή δεν είναι χωρίς κόστος για τον μαθητή γιατί θα πρέπει να προσαρμοστεί σε νέα μαθήματα και δεδομένα, αλλά είναι καλύτερα από το να επιμένει σε μια λάθος επιλογή η οποία δεν επιφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Αν τα προβλήματα οφείλονται σε κενά που «κουβαλά» από προηγούμενες τάξεις, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε λύσεις σε συνεργασία με το σχολείο. Το πιθανότερο είναι να χρειαστεί βοήθεια προσαρμοσμένη στις ανάγκες του, προκειμένου να ξεπεράσει τις δυσκολίες του και να μπορέσει να ακολουθήσει την ύλη με την υπόλοιπη τάξη. Είναι πολύ συνηθισμένο ο μαθητής, ακόμη και στην τελευταία τάξη του Λυκείου, να αφιερώνει πολύ χρόνο στη μελέτη χωρίς αποτέλεσμα, γιατί «δεν ξέρει πώς να μαθαίνει». Αρχικά θα πρέπει να συνειδητοποιήσει τι ακριβώς τον βοηθά στη μελέτη και στη συνέχεια να το εφαρμόσει στην πράξη.

Μερικές ιδέες για αποτελεσματικό διάβασμα:

• Ποτέ δεν ξεκινάμε το διάβασμα μιας παραγράφου, αν δεν είμαστε σίγουροι ότι ξέρουμε τον τίτλο της.
• Αρχικά κάνουμε μια ανάγνωση για να δούμε τι αφορά η συγκεκριμένη παράγραφος.
• Σιγουρευόμαστε ότι γνωρίζουμε τη σύνδεση της παραγράφου με τα προηγούμενα, αν όχι θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω για να καλύψουμε τα κενά.
• Ομαδοποιούμε αυτά που έχουμε να μάθουμε.
• Κρατάμε σημειώσεις.
• Βάζουμε πλαγιότιτλους για κάθε παράγραφο.
• Φτιάχνουμε διάγραμμα που μας δίνει τη συνολική εικόνα της παραγράφου.
• Δεν αποστηθίζουμε τίποτε που δεν καταλαβαίνουμε.
• Στο τέλος προσπαθούμε να αποδώσουμε γραπτά αυτά που μάθαμε ή ζητάμε από κάποιον να μας ακούσει.
• Κάνουμε συχνά επαναλήψεις.
• Προσπαθούμε να συνδέουμε τα επόμενα με τα προηγούμενα.

Το γεγονός ότι δεν μαθαίνουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο, επιβάλλει να του προτείνουμε να δοκιμάσει διαφορετικές μεθόδους, τεχνικές ή και συνδυασμό τους, μέχρι να βρει αυτή που τον βοηθά να αποδίδει περισσότερο. Κάνοντας τις αλλαγές που απαιτούνται θα διαπιστώσουμε ότι θα αυξηθεί η αυτοπεποίθηση του μαθητή και συνεπακόλουθα και η απόδοσή του.

γ. Περιπτώσεις παιδιών που δεν προσπαθούν

Όταν τα παιδιά δεν προσπαθούν, η θέση των γονέων είναι εξαιρετικά δύσκολη γιατί νοιώθουν ότι οι ίδιοι έχουν αποτύχει στον ρόλο τους. Καθώς το παιδί τους έχει φτάσει στην τελευταία βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αισθάνονται ανήμποροι να βοηθήσουν. Η αλήθεια είναι ότι το πρόβλημα αυτό έπρεπε να αντιμετωπιστεί νωρίτερα, στην εμφάνισή του, γιατί είναι σπάνιο ένας μαθητής να σταματήσει να προσπαθεί ξαφνικά στην Γ΄ Λυκείου αν δεν υπάρξουν σοβαροί λόγοι (π.χ. απώλεια αγαπημένων προσώπων). Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο να αναζητηθούν οι λόγοι που το παιδί δεν ενδιαφέρεται για το σχολείο. Η εμπειρία δείχνει ότι δεν υπάρχει μαθητής που να μην απογοητεύεται όταν δεν τα καταφέρνει στο σχολείο, ωστόσο μια μερίδα εφήβων προσπαθεί να κρύψει την απογοήτευσή της ως άμυνα στην κριτική που δέχεται από γονείς και εκπαιδευτικούς. Ακόμη και σε περιπτώσεις που ο γονιός θεωρεί ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη, οφείλει:

• Να ενθαρρύνει το παιδί να πιστέψει στον εαυτό του.
• Να επιβραβεύει επιτεύγματα ακόμη κι αν δεν είναι σημαντικά, ώστε να τονωθεί η αυτοπεποίθηση του εφήβου. Δεν είναι απαραίτητο να γράψει άριστα σε ένα διαγώνισμα, αρκεί να γράψει καλύτερα από άλλες φορές, για να πάρει την επιβράβευσή σας.
• Να πάψει να ασκεί κριτική κάθε φορά που το παιδί αποτυγχάνει. Όλοι έχουμε δικαίωμα στην αποτυχία, αν και αυτό μας στεναχωρεί. Μην επαναλαμβάνετε το «πάλι απέτυχες», «είσαι τεμπέλης», «είσαι αδιάφορος», βάζοντάς του την ταμπέλα του αποτυχημένου που θα τον ακολουθεί μια ζωή.
• Να συγκεντρώνει την προσοχή του στα θετικά στοιχεία του παιδιού του. Αν ο γονιός εκτιμήσει τα θετικά στοιχεία του εφήβου, τότε εκείνος θα αισθανθεί αυτοπεποίθηση και θα επιδιώξει τη βελτίωση των αδυναμιών του.
• Να παρέχει κίνητρα. Η παροχή κινήτρων είναι συχνά παρεξηγημένη, όμως αν για παράδειγμα με το να ολοκληρώσει επιβεβαιωμένα τη μελέτη του κερδίζει εμμέσως την εμπιστοσύνη σας, μπορείτε να του επιτρέψετε να γυρίσει λίγο αργότερα το βράδυ.
• Να στηρίζει εξωσχολικές δραστηριότητες τις οποίες επιθυμεί ή τα καταφέρνει καλά.

Η διαδικασία, του να πιστέψει ο έφηβος στον εαυτό του, είναι επίπονη και συχνά μακροχρόνια, μπορεί όμως να του αλλάξει τον τρόπο που αντιμετωπίζει το μέλλον του και τη ζωή γενικότερα. Αυτό που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τον έφηβο είναι ότι δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τη δική του απογοήτευση, αλλά και αυτή των γονιών του, η οποία συχνά τον οδηγεί να συγκρουστεί μαζί τους. Αυτός είναι ο λόγος που πιθανόν θα πρέπει μαζί με τον έφηβο, να θέσουμε μακροπρόθεσμους στόχους για τη σταδιοδρομία του. Δεν είναι λίγοι οι υποψήφιοι που δεν πέτυχαν τους στόχους τους με την πρώτη, αλλά είχαν εξαιρετική πορεία στη συνέχεια, γιατί ήταν πιο ώριμοι και είχαν λύσει τα προβλήματα που ανέκοπταν τον δρόμο τους προς την επιτυχία και την προσωπική ευτυχία. Σε κάθε περίπτωση και αφού λάβουμε υπόψη τις οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας και κάθε άλλη δέσμευσή της, θα πρέπει να εξετάσουμε και άλλες επιλογές που εξασφαλίζουν είτε σπουδές είτε επαγγελματική αποκατάσταση για το παιδί μας, εκτός της εισαγωγής του στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επιλογές όπως τα δημόσια και ιδιωτικά ΙΕΚ, τα κολλέγια, τις σπουδές στο εξωτερικό κ.ά.

Απόσπασμα από το βιβλίο «…κάτι παραπάνω για την Οικογένεια και το Σχολείο»  Εφηβεία, Γυμνάσιο & Λύκειο. Σιδέρη, Αθήνα 2022.