Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος – Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια Λουίζα Βογιατζή
Ένας μήνας πέρασε από την «πρώτη μέρα στα θρανία» και για τα περισσότερα παιδιά η σχολική ρουτίνα έχει πάρει το δρόμο της. Χωρίς η προσαρμογή στο σχολείο να είναι για όλα τα παιδιά το ίδιο εύκολη, σιγά-σιγά με βοήθεια ή χωρίς, τα περισσότερα συνηθίζουν, εγκλιματίζονται κι αρχίζουν να το ευχαριστιούνται. Για μερικά παιδιά και τις οικογένειες τους όμως, η προσαρμογή στο σχολείο μετατρέπεται σε έναν καθημερινό, δύσκολο αγώνα.
Όταν το παιδί ξυπνάει με πόνους στην κοιλιά, πονοκέφαλο, κλαίει και αρνείται να πάει στο σχολείο οι γονείς εκνευρίζονται, θυμώνουν, αισθάνονται –και δικαιολογημένα- πιεσμένοι προσπαθούν να το μεταπείσουν, να το «πιάσουν με το καλό και με το άγριο» κι όταν τίποτα από όλα αυτά δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα έρχονται σε απόγνωση. Όταν όμως ένα παιδί αντιδρά έτσι επανειλημμένα, το σίγουρο είναι ότι δεν το κάνει από πείσμα ή τεμπελιά αλλά ότι πραγματικά κάτι το απασχολεί και χρειάζεται τη βοήθεια μας.
Οι λόγοι αυτής της άρνησης του παιδιού να πάει σχολείο μπορεί να είναι πολλοί και μπορούν να αναζητηθούν είτε σε πράγματα που έχουν συμβεί στο σχολείο είτε στο σπίτι. Προβλήματα με τους συμμαθητές , ένας τσακωμός, αλλαγές στις παρέες της τάξης και η αίσθηση ότι δεν ανήκει πια, μπορεί να είναι για ένα παιδί τόσο επώδυνη που να αισθάνεται ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Εξίσου δύσκολη μπορεί να είναι για ένα παιδί η κακή σχέση με το δάσκαλο είτε πρόκειται για ένα καινούργιο δάσκαλο με τον οποίο «δεν τα πάει καλά» είτε για μια επιδείνωση της σχέσης με αυτόν που είχε μέχρι τώρα.
Πολύ επιβαρυντική βέβαια είναι για ορισμένα παιδιά και η ανησυχία για τις επιδόσεις τους και για το πόσο καλά τα καταφέρνουν στα μαθήματα. Ιδιαίτερα όταν ένα παιδί έχει μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί ή είναι υπερκινητικό, μπορεί το μάθημα να είναι μια δοκιμασία που να το γεμίζει άγχος και αίσθηση αποτυχίας και ανεπάρκειας. Μπορεί το παιδί να πήρε «κακό βαθμό» σε κάποιο τεστ ή μια αρνητική παρατήρηση για τη δουλειά του και ο φόβος για μια επόμενη αποτυχία να το κάνει να φοβάται να πάει στο σχολείο.
Κάτι άλλο που θα χρειαστεί να διερευνήσουν οι γονείς είναι αν το παιδί τους εμπλέκεται σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού είτε σαν θύμα είτε σαν παρατηρητής.
Συχνά όμως οι αιτίες για την άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο βρίσκονται στο σπίτι και την οικογένεια. Ο ερχομός ενός μικρού αδερφιού μπορεί να κάνει ένα παιδί να μη θέλει να «διακινδυνεύσει» να λείψει από το σπίτι, όταν η μαμά μένει μόνη με το μωρό. Ένας χωρισμός ή εντάσεις μεταξύ των γονιών, σοβαρά προβλήματα υγείας ή ακόμη και μια δύσκολη συναισθηματική κατάσταση (αν π.χ. ένας γονιός περνάει κατάθλιψη), όλα αυτά είναι καταστάσεις που δημιουργούν ένταση στα παιδιά και μπορεί να τα κάνουν να μη θέλουν να φύγουν από το σπίτι είτε γιατί αισθάνονται ότι με την παρουσία τους μπορούν να αποτρέψουν «τα χειρότερα» είτε δυσκολεύονται έτσι κι αλλιώς λίγο στο σχολείο και δεν αντέχουν την παραπάνω ένταση.
Ίσως το πιο συνηθισμένο πάντως να είναι η ταυτόχρονη συνύπαρξη προβλημάτων στο σχολείο και στο σπίτι ακόμη κι αν αυτά είναι από τη μια μεριά ιδιαίτερα αγχωμένοι, απαιτητικοί (ως προς τις σχολικές επιδόσεις) ή υπερπροστατευτικοί γονείς και αυστηρός δάσκαλος ή δυσκολία του παιδιού να αποκτήσει φίλους ή «κακοί βαθμοί» από την άλλη.
Επειδή η άρνηση του παιδιού για το σχολείο, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να οδηγήσει σε φοβία του παιδιού για το σχολείο είναι απαραίτητο οι γονείς να αναζητήσουν τους λόγους της άρνησης αυτής και να το βοηθήσουν να τους αντιμετωπίσει.
Το πρώτο -και πολύ σημαντικό- βήμα είναι να πάρουν στα σοβαρά αυτά που εκφράζει το παιδί και να προσπαθήσουν να το ακούσουν χωρίς να κρίνουν, να συγκρίνουν («μόνο οι τεμπέληδες αποφεύγουν το σχολείο», «ο αδερφός σου πάει μια χαρά κι εσύ…» και χωρίς να ελαχιστοποιούν το πρόβλημα («καλά, ένας πονόκοιλος είναι, θα σου περάσει μόλις δεις τους φίλους σου», «πώς κάνεις έτσι, δε θα σε φάει κανείς») αλλά δείχνοντας –και εννοώντας το φυσικά- ότι το παίρνουν στα σοβαρά. Μόνο έτσι θα μπορέσει ενδεχομένως το παιδί να εκφράσει περισσότερα γι αυτό που τον απασχολεί.
Το επόμενο βήμα είναι η κουβέντα με το δάσκαλο, για να μάθουν τι έχει παρατηρήσει αυτός μέσα στην τάξη και να προσπαθήσουν να συνεργαστούν μαζί του στην αντιμετώπιση του όποιου προβλήματος.
Είναι επίσης αναγκαίο, οι γονείς να παρατηρήσουν προσεκτικά για κάποιο διάστημα τη συμπεριφορά του παιδιού τους, να διαπιστώσουν αν έχει αλλάξει και αλλού αλλά και να διαπιστώσουν αν η άρνηση για το σχολείο συνδέεται με συγκεκριμένα γεγονότα (γράφουν τεστ, πρόκειται να πάρουν βαθμούς, συμβαίνει κάτι με τους φίλους, αν κοιμάται καλά).
Ακούγοντας με ηρεμία, κατανοώντας και βοηθώντας το παιδί να βρει λύση σ’ αυτά που το απασχολούν ή το δυσκολεύουν και δείχνοντας του εμπιστοσύνη ότι θα καταφέρει να ξεπεράσει το πρόβλημα, αλλά και τονίζοντας ταυτόχρονα ότι η συνέχιση του σχολείου δεν είναι υπό διαπραγμάτευση, στις περισσότερες περιπτώσεις μετά από λίγο καιρό το παιδί ανακτά την διάθεση του να πάει στο σχολείο.
Στην περίπτωση που μετά από όλες αυτές τις προσπάθειες το παιδί επιμένει να μην θέλει το σχολείο και δίνει την εντύπωση ότι είναι πολύ πιεσμένο τότε θα πρέπει οι γονείς να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό (ή στο σχολικό σύμβουλο, αν υπάρχει). Η συνεννόηση με τον δάσκαλο/το σχολείο και η ενημέρωση τους για τα πορίσματα του ειδικού θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να συνεχιστεί ώστε αυτά να ληφθούν υπόψη και εκ μέρους του σχολείου. Στην περίπτωση αυτή οι πιθανότητες να καταφέρει το παιδί να ξεπεράσει τη δυσκολία του είναι πολλές.