“Ο μεγάλος μου γιος δεν τρέφει καθόλου ενσυναίσθηση για τον μικρότερο”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα, έχω 2 γιους σχεδόν 16 και 13… Το πρόβλημά μου είναι ότι αισθάνομαι ότι ο μεγάλος μου γιος δεν τρέφει καθόλου ενσυναίσθηση για τον μικρότερο, με αποτέλεσμα ο μικρός να νιώθει συχνά αδικημένος και ότι ο αδερφός του δεν τον αγαπάει…. Ο καθένας έχει τις παρέες του (ο μεγάλος έχει εδραιωθεί καλύτερα) ο μικρός ακόμα τώρα εδραιώνεται… Ουδέποτε πιέσαμε τον μεγάλο να πάρει μαζί τον αδερφό του έξω με τους φίλους ούτε έγινε ποτέ… Είμαστε στο εξοχικό και φιλοξενούμε έναν φίλο του μεγάλου, ούτε εδώ θέλει να τον πάρει μαζί του το βράδυ βόλτα στη παραλία (μιλάμε όχι για μπαράκια και κλαμπ) απλή βόλτα…. Δεν ξέρω πώς να το διαχειριστώ…. Ο μικρός στενοχωριέται και ο μεγάλος δε δείχνει καμία ευαισθησία νομίζω…. Στενοχωριέμαι κι εγώ για τη σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσά τους… Μέχρι ένα σημείο καταλαβαίνω ότι είναι φυσιολογικό, υπάρχει ένα χάσμα ηλικιακό σε αυτή τη φάση ορατό…. Από την άλλη θυμάμαι ότι όλοι μας λίγο πολύ από τα μεγαλύτερα αδέρφια ή ξαδέρφια μάθαμε κι εμείς…. Φοβάμαι ότι ο μικρός νιώθει ανεπιθύμητος…. Κάθε συμβουλή ευπρόσδεκτη ευχαριστώ πολύ

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον την αναφορά σας στο ζήτημα της ενσυναίσθησης. Από την αφήγησή σας δεν προκύπτει, κατά τη γνώμη μου, έλλειμμα σε αυτό το επίπεδο μια και αναφέρεστε σε παρέες και δραστηριότητες και όχι σε γενικότερη συναισθηματική αποστασιοποίηση του μεγάλου από τον μικρότερο γιο σας.

Διακρίνετε μειωμένη ενσυναίσθηση ως προς σοβαρά θέματα; Αν κάτι συμβεί στον αδελφό του πιστεύετε ότι ο μεγάλος σας γιος θα τον υποστηρίξει; Τι συνέβαινε μεταξύ των παιδιών σας στο παρελθόν; Θα ήταν χρήσιμο πιστεύω, και για να κατανοήσω καλύτερα τις δυσκολίες στη σχέση μεταξύ των παιδιών σας, αλλά και για να αποκτήσετε και εσείς μια πιο ξεκάθαρη εικόνα, να δείτε τη σχέση τους όπως αναπτύσσεται σε βάθος χρόνου.

Πόσο κοντά συναισθηματικά πιστεύετε ότι είναι τα παιδιά σας; Η ενσυναίσθηση δεν αποτελεί φυσικά μια χαρακτηρολογική ιδιότητα, ούτε στοιχείο της προσωπικότητας με το οποίο έρχεται κανείς στον κόσμο. Η ενσυναίσθηση καλλιεργείται από το οικογενειακό και το ευρύτερο περιβάλλον όπου μεγαλώνουν τα παιδιά. Μεταδίδεται ως αξία μέσα από το οικογενειακό σύστημα και μέσω λεκτικών μηνυμάτων, αλλά κυρίως μέσα από τα πρότυπα συμπεριφοράς που υιοθετούνται από τους ενήλικες.

Θα ήταν χρήσιμο λοιπόν να αξιολογήσετε εσείς οι γονείς τον ρόλο σας στη σχέση που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των παιδιών σας. Ταυτόχρονα, θα σας πρότεινα να αξιολογήσετε και το άγχος σας όσο αφορά τη σχέση τους. Συχνά, οι γονείς μέσα από το δικό μας άγχος δημιουργούμε πιεστικές συνθήκες χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε και στη συνέχεια αδυνατούμε να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά των παιδιών μας ως αντίδραση στην δική μας πίεση.

Φυσικά, μπορώ μόνο υποθέσεις να κάνω, καθώς οι πληροφορίες που δίνετε αναφέρονται στο μεμονωμένο πλαίσιο των καλοκαιρινών σας διακοπών. Αν αντιλαμβάνεστε τη στάση του μεγαλύτερου γιου σας ως ενδεικτική έλλειψης κατανόησης, ενδιαφέροντος και φροντίδας για τον αδελφό του στο γενικότερο πλαίσιο της ζωής και της σχέσης τους, τότε θα πρέπει να παρακινήσετε τον γιο σας προς την αλλαγή αυτής της στάσης.

Σας υπενθυμίζω ότι η ενσυναίσθηση δεν επιβάλλεται. Ο γιος σας χρειάζεται να αποκτήσει επίγνωση των δυναμικών που διαμορφώνουν τη σχέση με τον αδελφό του και να αποκτήσει ο ίδιος κίνητρο για την αλλαγή που θα εκφράσει την ευαισθησία του για τις συναισθηματικές ανάγκες του μικρού του αδελφού.

Εννοείται ότι θα χρειαστεί και χρόνος και υπομονή όπως κάθε φορά που καλούμαστε να προβληματιστούμε για κεντρικά ζητήματα της ζωής και των οικείων μας δεσμών. Εννοείται επίσης ότι η επικριτική στάση από πλευράς σας θα φέρει τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Συζητήστε με τον μεγαλύτερο γιο σας χωρίς να τον κατηγορείτε. Εξηγήστε του τι πιστεύετε, κάντε του συγκεκριμένες προτάσεις χωρίς να του δίνετε οδηγίες ή να του υποδεικνύετε το “σωστό” και βοηθήστε τον μέσα από παιχνίδι ρόλων να μπει στη θέση του αδελφού του. Ακούστε και τη δική του πλευρά. Μπείτε και στη δική του θέση και προσπαθήστε να κατανοήσετε τους λόγους για τους οποίους δε θέλει να εντάξει τον αδελφό του στην καλοκαιρινή του παρέα, γιατί δε θέλει να του δώσει το περιθώριο να συμμετέχει στις καλοκαιρινές του δραστηριότητες.

Δεν είναι απαραίτητο τα αδέλφια να μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα. Στις ηλικίες μάλιστα που διαφοροποιούν την πρώτη από την μέση φάση της εφηβείας, είναι πολύ πιθανό να μην συμπίπτουν οι παρέες και να μην ταυτίζονται οι έφηβοι ως προς τις κοινωνικές τους συναναστροφές. Οι γιοι σας δεν είναι τόσο μακριά ηλικιακά ο ένας από τον άλλο, αλλά για τη φάση ζωής που διανύουν, αυτά τα χρόνια αντιπροσωπεύουν μεταβάσεις που τους απομακρύνουν και διαμορφώνουν έναν ιδιαίτερο κόσμο ενδιαφερόντων για τον καθένα τους.

Και για να προλάβω μια πιθανή ανησυχία σας, θα σας προτείνω να αλλάξετε το σκεπτικό σας ώστε να μην προβλέπετε καταστροφικά σενάρια χωρίς λόγο. Με άλλα λόγια, η τωρινή τους απομάκρυνση δεν προδιαγράφει μια συναισθηματικά αποστασιοποιημένη σχέση στο μέλλον. Θα σας πρότεινα λοιπόν να αφήσετε μέσα σας ένα περιθώριο διαφοροποίησης και να δώσετε αυτό το περιθώριο και στα παιδιά σας. Αν η συμπεριφορά του μεγαλύτερου προς τον μικρότερο είναι κατά οποιονδήποτε τρόπο κακοποιητική, αν περιλαμβάνει συστηματική υποτίμηση, επιθετικότητα και περιφρόνηση, τότε χρειάζεται ως οικογένεια να αντιμετωπίσετε άμεσα το ζήτημα εστιάζοντας στις βαθύτερες αιτίες που υποκρύπτονται στις συμπεριφορές του αυτές.

Αν όμως το ζήτημα περιορίζεται στη διαφοροποίηση ως προς τις παρέες, τις εξόδους και τα ενδιαφέροντα, τότε θα σας πρότεινα να μη δώσετε παραπάνω βαρύτητα από ότι χρειάζεται. Δώστε χώρο στα παιδιά σας να διαφοροποιηθούν και επιτρέψτε τους την διαμόρφωση ξεχωριστών κόσμων αποδεσμεύοντάς τους από τους ρόλους στους οποίους έχουν μπει στην παρούσα φάση. Με άλλα λόγια, αποδεσμεύστε τον μεγάλο γιο από τον ρόλο του “θύτη” και τον μικρό αντίστοιχα από τον ρόλο του “θύματος”, και δώστε τους το περιθώριο να διαμορφώσουν τη σχέση τους πέρα από τα πρότυπα που ορίζουν αυτοί οι ρόλοι. Αυτή η αποδέσμευση θα σας επιτρέψει να δείτε πιο καθαρά τα συστατικά που διαμορφώνουν τους κόσμους των παιδιών σας και να υποστηρίξετε το καθένα στις δικές του ανάγκες.

Είναι πιθανό ο μικρότερος γιος σας να χρειάζεται τη βοήθεια και την υποστήριξή σας στο κοινωνικό του άνοιγμα. Εστιάστε λοιπόν στις δικές του ανάγκες διαχωρίζοντάς τες από τις ανάγκες του μεγαλύτερου γιου σας. Αν πιστεύετε ότι ο μικρότερος γιος σας έχει δυσκολίες στο κοινωνικό του άνοιγμα, βοηθήστε τον να εντοπίσει τις δυσκολίες του και να τις διαχειριστεί σταδιακά σε συναισθηματικό και πρακτικό επίπεδο. Αν δεν αντιμετωπίζει κάποια ιδιαίτερη δυσκολία, τότε θα σας πρότεινα να του αφήσετε τον χώρο και τον χρόνο που χρειάζεται προκειμένου να μπορέσει να ανοιχτεί κοινωνικά με τον τρόπο που του ταιριάζει και ανεξάρτητα από τις επιλογές του μεγαλύτερου αδελφού του.