“Ο γιος μου ξοδεύει πολλές ώρες παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια…”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα,
ο γιός μου είναι 13 χρονών και ξοδεύει αρκετό χρόνο παίζοντας κάποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι πολλές φορές 4-5 ώρες. Παλαιότερα παραμελούσε και τα μαθήματά του για τον λόγο αυτό.

Το έχω συζητήσει αρκετές φορές μαζί του και δείχνει να το καταλαβαίνει. Την τελευταία φορά που το συζητήσαμε είπε ότι θα παίζει λιγότερο και βάλαμε και ένα όριο 2 ωρών και συμφώνησε.

Επειδή αυτό το έχει πει πολλές φορές και κάθε φορά αθετεί τον λόγο του, στην τελευταία κουβέντα του ζήτησα να κάνουμε δοκιμή περίπου μιας εβδομάδας και αν δεν πετύχει να μιλήσει με κάποιον ψυχολόγο γιατί γενικότερα μου δίνει την αίσθηση ότι το μυαλό του δεν μπορεί να ξεκολλήσει από αυτό, ότι ίσως έχει κάποιο είδος εθισμού και το δέχτηκε.

Τις πρώτες μέρες όντως τηρούσε το όριο, στην συνέχεια αρκετές φορές το ξεπερνούσε. Εκείνες τις μέρες που το ξεπερνούσε του έλεγα θα πάμε σε ψυχολόγο και μου έλεγε ότι δεν θέλει και θα βάλει πάλι μόνος του όρια.

Πλέον αυτό έχει ειπωθεί αρκετές φορές και θεωρώ ότι είναι μονόδρομος να πάμε σε κάποιον ψυχολόγο, διαφορετικά θα είμαι κάποια που μόνο στα λόγια μένει τα οποία πλέον ακούγονται και σαν απειλές αφού είναι κάτι που δεν το θέλει.
Από την άλλη, δεν ξέρω αν μπορώ να προσεγγίσω ψυχολόγο για λογαριασμό του από την στιγμή που δεν το θέλει.

Προσωπικά θέλω να τον βάλω στην διαδικασία της συζήτησης με ένα τρίτο πρόσωπο και μάλιστα επαγγελματία με σκοπό να βοηθηθεί, να μάθει να βάζει όρια στον εαυτό του, αφού φαίνεται ότι εμείς οι γονείς του δεν μπορούμε να του το εμφυσήσουμε αυτό, τουλάχιστον στο συγκεκριμένο θέμα. Μπορεί αυτό να το μάθει όντως από έναν επαγγελματία;

Δεν ξέρω αν πολλά από αυτά τα φαινόμενα είναι της ηλικίας και ότι κάποτε ξεπερνιούνται και μήπως είμαι υπερβολική, αλλά από την άλλη αν υπάρχει προδιάθεση εθισμού, νιώθω ότι πρέπει να κάνω κάτι τώρα γι’ αυτό.

Το ερώτημά μου είναι, αν πρέπει να υλοποιήσω την αρχική πρότασή μου επίσκεψης του γιου μου σε ψυχολόγο, ή απλά να ανεχτώ μια κατάσταση με υπομονή γιατί το να μαλώνουμε ή να του υπενθυμίζω διαρκώς τα ίδια, δεν είναι λύση.

Σας ευχαριστώ για την όποια πολύτιμη απάντησή σας.

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Συμμερίζομαι απόλυτα τους προβληματισμούς σας για το είδος της βοήθειας που χρειάζεται ο γιος σας.

Είναι αλήθεια ότι η ενασχόληση με τις δραστηριότητες του ηλεκτρονικού κόσμου καταλαμβάνει υπολογίσιμο χώρο στη ζωή των σημερινών εφήβων. Πολιτισμικά μιλώντας, προσδίδουμε μια χροιά κανονικότητας σε αυτές της δραστηριότητες, επειδή ακριβώς συνιστούν ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο. Με αυτήν την έννοια, αποτελεί μία ως έναν βαθμό αναμενόμενη διάσταση της ζωής για τις ηλικίες της εφηβείας, αλλά και για μικρότερες ηλικίες. Το όριο της ηλικίας έναρξης της έκθεσης των παιδιών σε ηλεκτρονικά μέσα μειώνεται σε ανησυχητικό, κατά τη γνώμη μου, βαθμό. Τα παιδιά μαθαίνουν από όλο και μικρότερη ηλικία ένα είδος παιχνιδιού και ψυχαγωγίας που δεν απαιτεί άμεση και κατά πρόσωπο κοινωνικοποίηση. Αυτή η διάσταση της κοινωνικής ζωής των παιδιών και των εφήβων πιθανόν να έχει πλεονεκτήματα ως ένας γρήγορος και εύκολος τρόπος ψυχαγωγίας. Μπορεί όμως να έχει και σοβαρά μειονεκτήματα στην περίπτωση που επισκιάζει άλλες σημαντικές πλευρές της ζωής των παιδιών και των εφήβων, όπως βλέπουμε να συμβαίνει πολύ συχνά.

Κάποιοι ερευνητές επισημαίνουν τα οφέλη που προκύπτουν μέσα από την ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια. Εστιάζουν στη βελτίωση του συντονισμού χεριού-ματιού, στη βελτίωση της ικανότητας για γρήγορη εναλλαγή μεταξύ δραστηριοτήτων, στην καλύτερη δυνατότητα για επικέντρωση στην λεπτομέρεια. Συνολικά μάλιστα εκτιμούν ότι η ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι πιθανό να συμβάλλει στη βελτίωση των γνωστικών λειτουργιών.

Ταυτόχρονα όμως, η ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά μέσα και παιχνίδια μπορεί να γίνει εθιστική, καθώς δημιουργεί άμεση ευχαρίστηση μέσω της έκκρισης ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Έτσι, σχετικά εύκολα αυτού του είδους οι δραστηριότητες αυτοματοποιούνται. Σε συνδυασμό με τη βιολογία, υπάρχει και η κοινωνική διάσταση που μπορεί να κάνει αυτές τις ασχολίες εθιστικές. Η παρέα, η εικονική συνεύρεση με τους συνομηλίκους, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους που αφορούν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, είναι σημαντικά κίνητρα για τα παιδιά και τους εφήβους. Έτσι, το παιδί και ο έφηβος αισθάνεται μέλος της ομάδας των συνομηλίκων με την οποία μοιράζεται ένα καθημερινό ενδιαφέρον του. Συχνά όμως, όπως γίνεται και με κάθε άλλη περίσταση που εμπεριέχει την διάσταση της συμμόρφωσης, η ενασχόληση χωρίς κρίση μπορεί να αποκτήσει και μια πιεστική διάσταση τόσο ως προς την επαφή με τους συνομηλίκους, όσο και ως προς τις επιδόσεις στο ίδιο το παιχνίδι.

Χρειάζεται πράγματι να αξιολογήσετε κατά πόσο η ενασχόληση του παιδιού σας με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχει εθιστικό χαρακτήρα. Η μία διάσταση που σωστά επισημαίνετε ως ένδειξη, αφορά την απομάκρυνση από τις ακαδημαϊκές υποχρεώσεις. Ωστόσο, εστιάζοντας αποκλειστικά στον χρόνο που το παιδί σας αφιερώνει στα ηλεκτρονικά παιχνίδια αντί να τον αφιερώνει στο διάβασμα, χάνετε τη μεγαλύτερη εικόνα. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην παραμέληση του σχολείου. Ο βαθμός στον οποίο έχει γίνει εθιστική η ενασχόληση με τα παιχνίδια θα γίνει εμφανής μέσα από άλλες πλευρές της καθημερινότητας του παιδιού σας. Μία ένδειξη είναι η αποκλειστική ή σχεδόν αποκλειστική απασχόληση. Αν το παιδί αφιερώνει 5 ώρες καθημερινά στο παιχνίδι, τότε αυτό είναι μια σαφής ένδειξη αποκλειστικού ενδιαφέροντος. Αν τόσο μεγάλο μέρος της καθημερινότητας αφιερώνεται στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τότε είναι πολύ περιορισμένες οι επιλογές διαφορετικών μέσων ψυχαγωγίας και η ευχαρίστηση από τα ηλεκτρονικά γίνεται σταδιακά μονόδρομος. Επίσης, άλλη μια εξίσου σημαντική ένδειξη είναι ο βαθμός δυσφορίας που εκδηλώνεται από το παιδί σας, όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα ή όταν του στερείται η πρόσβαση στο ηλεκτρονικό παιχνίδι.

Προκειμένου να είμαι σε θέση να κάνω μια ασφαλή εκτίμηση για το αν η ενασχόληση του παιδιού σας έχει χαρακτήρα εθισμού, θα μου χρειαζόταν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα της ζωής του. Τι του αρέσει; Τι τον ενδιαφέρει; Τι του δίνει χαρά; Πώς κοινωνικοποιείται; Αν έχει να επιλέξει μεταξύ ηλεκτρονικού παιχνιδιού και μιας δραστηριότητας στη φύση, ή μιας αθλητικής δραστηριότητας, ή μιας συνεύρεσης με φίλους για παιχνίδι – όχι ηλεκτρονικό- τι είναι πιο πιθανό να επιλέξει;

Στον βαθμό που μπορώ μέσα από την αφήγησή σας να κάνω μια σχετική εκτίμηση, πιστεύω ότι βρίσκεστε σε καλό δρόμο ως προς τη διαχείριση του ζητήματος. Ο καλός δρόμος είναι στρωμένος από τη μεταξύ σας επικοινωνία. Το κρίσιμο θετικό στοιχείο είναι ότι ο γιος σας ακούει αυτά που έχετε να του πείτε και ότι συμμερίζεται τους προβληματισμούς σας. Το άλλο θετικό στοιχείο που διακρίνω είναι ότι επιστρατεύετε δεξιότητες διαπραγμάτευσης και στρατηγικές επίλυσης από κοινού. Το ότι προσπαθεί και μειώνει ως έναν βαθμό τον χρόνο που αφιερώνει στα παιχνίδια, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν του είναι αδιάφορο το σχολείο και ότι υπάρχει κίνητρο από πλευράς του να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, είναι επίσης στοιχεία που δείχνουν συναισθηματική ευελιξία και δύναμη.

Φυσικά, οι επιθυμητές αλλαγές δεν είναι δυνατό να προκύψουν μέσα από μία συζήτηση, ούτε είναι δυνατόν να αποαυτοματοποιηθούν με μαγικό τρόπο συμπεριφορές που έχουν αποκτήσει τον χαρακτήρα και τη βαρύτητα της καθημερινής συνήθειας. Ουσιαστικές αλλαγές θα προκύψουν μέσα από εσωτερικές διεργασίες που θα διευκολύνουν την αυτογνωσία και σε βάθος χρόνου θα οδηγήσουν τον έφηβο να ορίσει ποιος θέλει να είναι και γιατί. Αυτή είναι μια διαδικασία στην οποία μπορεί να τον μυήσει και να τον καθοδηγήσει ο ειδικός της ψυχικής υγείας.

Το ένα επίπεδο παρέμβασης στοχεύει στην τροποποίηση της συμπεριφοράς. Βοηθήστε το παιδί σας στην καλύτερη οργάνωση της καθημερινότητάς του. Βοηθήστε τον στον εμπλουτισμό της καθημερινότητας με δραστηριότητες που του αρέσουν και που κινητοποιούν το σώμα, το πνεύμα και τις κοινωνικές δεξιότητες. Αναζητήστε μαζί του πιθανά ενδιαφέροντα. Φυσικά, για να σας δώσει τη δυνατότητα να τον βοηθήσετε, θα πρέπει να διατηρήσετε ένα θετικό κλίμα στη μεταξύ σας επικοινωνία. Ένα κλίμα συνεργασίας και όχι κόντρας και απόπειρας για επιβολή, γιατί αυτά όπως ήδη γνωρίζετε δε λειτουργούν. Το άλλο και περισσότερο κρίσιμο πεδίο παρέμβασης εστιάζει στη συνολικότερη αλλαγή που θα προκύψει αν ο έφηβος βοηθηθεί να εκφράσει επιθυμίες για τον εαυτό του και τη ζωή του.

Βοηθήστε τον να κρίνει τι του αρέσει και γιατί. Βοηθήστε τον να διαφοροποιήσει τα ενδιαφέροντά του από τα ενδιαφέροντα της παρέας ανακαλύπτοντας τι του ταιριάζει.

Δώστε χρόνο και στους εαυτούς σας ως γονείς και στο παιδί σας που διανύει μια μεταβατική φάση της ζωής του. Δείξτε υπομονή και κατανόηση. Δε θα κερδίσετε τίποτα όπως λέτε μέσα από την αδιέξοδη επανάληψη νουθεσιών και προτάσεων. Θα κερδίσετε όμως σίγουρα μέσα από το να κατευθύνετε το παιδί σας στην ανάπτυξη της κριτικής του σκέψης και στον εμπλουτισμό των ενδιαφερόντων του.

Φυσικά και δεν μπορείτε να επιβάλλετε τη βοήθεια του ψυχολόγου και σε καμία περίπτωση δεν είναι σωστό η αναζήτηση βοήθειας να εκφραστεί ως απειλή. Αναζητήστε σε πρώτη φάση εσείς οι γονείς τη βοήθεια του ειδικού. Ο ειδικός θα σας βοηθήσει να αξιολογήσετε τη γενικότερη εικόνα, θα σας προτείνει αλλαγές στην καθημερινότητά σας, θα επισημάνει παράγοντες που μπορεί να συντηρούν την δυσλειτουργική διαχείριση της καθημερινότητας, θα σας καθησυχάσει για τα αναμενόμενα σε σχέση με την ηλικία του παιδιού σας ώστε να μην επιβαρύνεστε με ανώφελο άγχος. Ο θεραπευτής μπορεί ακόμα να λειτουργήσει ως διαμεσολαβητικός παράγοντας που θα διευκολύνει τη διατύπωση ενός προσωπικού αιτήματος για υποστήριξη από τον ίδιο τον έφηβο.

Σχετικά με την ενασχόληση με το διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά μέσα και παιχνίδια, σας προτείνω ακόμα να διαβάσετε στο efiveia.gr:

«Ο έφηβος γιος μου ασχολείται ανεξέλεγκτα με το play station και το διαδίκτυο»

«Ο γιος μου έχει κολλήσει με τον υπολογιστή και το κινητό, όλη μέρα και όλη νύχτα…»

«Ο έφηβός μου έχει εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά»