- “Η κόρη μου που δίνει φέτος πανελλήνιες, είναι εντελώς αδιάφορη” - 11 Δεκεμβρίου 2024
- Η μαγική λέξη «υπομονή» - 19 Νοεμβρίου 2024
- “Ο γιος μου ασχολείται υπερβολικά με τη θρησκεία” - 16 Οκτωβρίου 2024
Ερώτημα αναγνώστριας
Καλημέρα, σας γράφω για να ρωτήσω το εξής: Είμαι μητέρα δύο παιδιών 17 και 15 χρονών. Ο γιος μας, 17, στην Γ΄ λυκείου, μας εκβιάζει και δεν διαβάζει για το φροντιστήριο, αν δεν του πάρουμε το κινητό που θέλει (350 ευρώ). Εμείς πρώτον δεν συμφωνούμε με την αγορά τόσο ακριβού κινητού, και δεύτερον θεωρούμε πως ακόμη και αν πάρει αυτό που θέλει θα εξακολουθήσει να μην είναι εντάξει στις υποχρεώσεις του. Μέχρι τώρα (στην Β΄ λυκείου) του βάζαμε όρια για τον χρόνο που περνούσε στις οθόνες, το δεχόταν κατά κάποιο τρόπο. Το καλοκαίρι τον αφήσαμε ελεύθερο και από τότε η κατάσταση έχει ξεφύγει. Η επίδοσή του στα μαθήματα έχει πέσει, η ενασχόληση με τις οθόνες είναι συνεχόμενη όλη την ημέρα, οι παρέες του τον παρασύρουν σε συχνές εξόδους και μέχρι αργά, με αποτέλεσμα να μειώνεται η απόδοση του στο διάβασμα. Υποτίθεται πως έχει βάλει στόχο το πανεπιστήμιο, αλλά έτσι που πάει ούτε ΤΕΙ δεν βλέπω να πιάνει. Εντάξει δεν είναι το παν οι σπουδές, αλλά όταν τον ρωτάμε αν θέλει να κόψει το φροντιστήριο δεν μας δίνει ξεκάθαρη απάντηση. Το δίλλημά μας είναι το εξής: να υποκύψουμε στον εκβιασμό του για το κινητό που θέλει ή να τον πιέσουμε ότι αν συνεχίσει έτσι θα κόψουμε το φροντιστήριο; Είμαστε σε μεγάλο αδιέξοδο, κυρίως εγώ η μητέρα του.
Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου
Όπως καταλαβαίνετε είναι δύσκολο να βγάλω συμπεράσματα και να σας προσφέρω τη βοήθειά μου χωρίς να διαθέτω ένα πλήρες ιστορικό του παιδιού σας και της οικογένειάς σας. Θα προσπαθήσω ωστόσο να διαφωτίσω ορισμένα καίρια ζητήματα με βάση τους προβληματισμούς που εκθέσατε, ώστε να μπορέσετε να ξετυλίξετε το νήμα των καταστάσεων και των δυναμικών που δημιουργούν τις προβληματικές καταστάσεις και να μπείτε σε τροχιά αντιμετώπισης των θεμάτων που απασχολούν την οικογένειά σας.
Η διαχείριση των καταστάσεων που περιγράφετε δεν είναι εύκολη, ωστόσο έχετε το περιθώριο να κινηθείτε προς την εξεύρεση λύσεων.
Από τους προβληματισμούς που εκθέσατε χρειάζεται να διαχωριστούν κάποια ζητήματα στα οποία θα πρέπει να στρέψετε την προσοχή σας κατά τη γνώμη μου.
Το πρώτο ζήτημα αφορά στην χειριστική συμπεριφορά του γιού σας. Αν κατάλαβα καλά, ο γιος σας, σας εκβιάζει για την αγορά καινούριου κινητού ως αντάλλαγμα για τις σχολικές του επιδόσεις. Θα πρέπει λοιπόν να αναρωτηθείτε πώς φτάσατε ως εδώ. Δεν είναι βέβαια καθόλου ασυνήθιστοι αυτού του είδους οι εκβιασμοί από πλευράς των εφήβων. Σας επισημαίνω όμως ότι, όπως πιθανό ήδη γνωρίζετε, αυτού του είδους οι συμπεριφορές δεν προκύπτουν ούτε ξαφνικά, ούτε εκτός πλαισίου. Εννοώ με αυτό ότι υπάρχει κάτι στο οικογενειακό σύστημα και στις δυναμικές των σχέσεων μέσα στην οικογένεια που επιτρέπει την εμφάνιση και τη διατήρηση τέτοιων μοτίβων συμπεριφοράς. Πώς έχετε λοιπόν διαχειριστεί από την παιδική ηλικία του γιού σας τις απόπειρές του για χειρισμό; Έχετε υποκύψει κατά το παρελθόν σε τέτοιου είδους αιτήματα και ως ποιο βαθμό; Έχετε συσχετίσει τις προσδοκίες σας για το παιδί σας με απολαβές υλικού τύπου; Αν ναι, με ποιον τρόπο το έχετε κάνει και πώς έχει εισπράξει ο γιος σας την υποχωρητικότητά σας; Είστε οι δυο γονείς σε συμφωνία μεταξύ σας για το χειρισμό τέτοιων ζητημάτων ή μήπως υπάρχει ασυμφωνία σε ζητήματα αξιών και χειρισμού καταστάσεων;
Ένα δεύτερο ζήτημα που προκύπτει είναι αυτό της οριοθέτησης του παιδιού σας. Αναφέρεστε στο γεγονός ότι ως πέρυσι του θέτατε όρια στα οποία ανταποκρινόταν, ενώ ξαφνικά φέτος ο γιος σας βρίσκεται εκτός ορίων. Η άποψή μου είναι ότι έχετε χάσει ως ένα βαθμό τον έλεγχό σας στο ζήτημα των ορίων. Είναι δύσκολο να οριοθετεί κανείς τα παιδιά του με τρόπους που να μην αποβαίνουν ιδιαίτερα ελεγκτικοί και άκαμπτοι. Επίσης η οριοθέτηση αποτελεί ένα αναπτυξιακά ευαίσθητο θέμα. Εννοώ, ότι τα όρια που θέτουν οι γονείς κατά την παιδική ηλικία έχουν ως στόχο το να φτάσει το παιδί στην εφηβεία αποκτώντας την ικανότητα να οριοθετεί τον εαυτό του. Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από ανεξαρτησία. Γι’ αυτό και χρειάζεται κατά την παιδική ηλικία να δημιουργηθεί το υπόβαθρο που θα οδηγήσει τον έφηβο σε σταδιακή υπευθυνοποίηση. Φαίνεται πως ο γιος σας δεν έχει φτάσει ακόμα σε σημείο να μπορεί να οριοθετεί τον εαυτό του και έτσι να διαχειρίζεται την ανεξαρτησία που επιθυμεί και δικαιούται. Ήσασταν κατά τα προηγούμενα χρόνια υπερβολικά ελεγκτικοί ή μήπως υπερβολικά υποχωρητικοί στο ζήτημα των ορίων; Υπήρχε ισότιμη και ενεργός συμμετοχή και των δύο γονέων; Υπήρχε συμφωνία μεταξύ των δύο γονέων; Αν όχι πώς έχει εκλάβει ο γιος σας την ασυμφωνία σας ή την διαφορά στη συμμετοχή σας;
Το τρίτο ζήτημα που προκύπτει προς διερεύνηση από την αφήγησή σας είναι αυτό των σχολικών επιδόσεων του παιδιού σας. Δεν μου έγινε ξεκάθαρο αν ο γιος σας έχει πραγματικά κίνητρο για σπουδές ή αν πρόκειται για τις δικές σας προσδοκίες στις οποίες προσπαθεί ως ένα βαθμό να ανταποκριθεί. Πώς ήταν οι σχολικές του επιδόσεις μέχρι πρόσφατα; Είχε κίνητρο για ενασχόληση με τα μαθήματα; Ποιες είναι οι επιθυμίες και οι φιλοδοξίες του για το μέλλον; Έχει εκφραστεί με σαφήνεια πάνω σ’ αυτά τα θέματα; Αυτά είναι ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν έχοντας ως επίκεντρο το ίδιο το παιδί. Σε διαφορετική περίπτωση δεν θα κινητοποιηθεί προς την επίτευξη στόχων και, όπως πολύ σωστά λέτε, ακόμα και αν του αγοράσετε το κινητό που ζητάει δεν θα αλλάξει η στάση του απέναντι στις ακαδημαϊκές του υποχρεώσεις.
Το τέταρτο ζήτημα είναι αυτό της χρήσης του υπολογιστή. Πόσο χρόνο καθημερινά αφιερώνει στη χρήση του υπολογιστή και με τι ακριβώς ασχολείται; Έχετε λόγους να πιστεύετε ότι ο γιος σας είναι εθισμένος στη χρήση του υπολογιστή; Αν ναι, αυτό αποτελεί ζήτημα προς επίλυση, αρχικά μέσω συζήτησης και οριοθέτησης και, σε περίπτωση που δεν δείτε αποτέλεσμα, μέσω βοήθειας από ειδικό. Συχνά ο εθισμός των εφήβων στον υπολογιστή υποκρύπτει σοβαρά ψυχοσυναισθηματικά προβλήματα. Πώς είναι η διάθεση του παιδιού σας; Είναι χαρούμενος; Είναι αγχώδης; Σε τι βαθμό; Μήπως η αδυναμία διαχείρισης του άγχους ή ακόμα και καταθλιπτικών συναισθημάτων και σκέψεων τον οδηγεί στην υπερβολική χρήση του υπολογιστή;
Το πέμπτο ζήτημα είναι αυτό της κοινωνικής του ζωής. Αναφέρεστε σε παρέες που τον παρασύρουν. Ποιοι είναι οι φίλοι του; Έχει αλλάξει παρέες το τελευταίο διάστημα; Έχουν οι φίλοι του κίνητρο για σπουδές; Σας ανησυχεί κάτι για τις εξόδους και τις παρέες του εκτός από το ότι παραμελεί τα μαθήματά του;
Σας προτείνω να σκεφτείτε όλα αυτά τα ζητήματα προσπαθώντας να δώσετε ειλικρινείς απαντήσεις. Ο γονικός ρόλος δεν είναι εύκολος και οι λάθος χειρισμοί είναι μέρος της απόπειρας που όλοι κάνουμε για εξεύρεση ισορροπίας μέσα στην οικογένεια. Έτσι, τα προβλήματα στις σχέσεις των γονέων με τους εφήβους είναι απόρροια της λειτουργίας του οικογενειακού συστήματος σε βάθος χρόνου. Μπορεί δηλαδή άθελά σας να έχετε επιτρέψει τη δημιουργία και την διαιώνιση δυσλειτουργικών μοτίβων συμπεριφοράς τα οποία έρχονται τώρα στην επιφάνεια καθώς το παιδί σας περνάει σ’ αυτή τη φάση ζωής που τον φέρνει κοντά στην ενηλικίωση. Ποτέ δεν είναι όμως αργά για αλλαγές και συχνά η κρίση στις σχέσεις μας, μας δίνει αυτή την ευκαιρία. Όσο παγιωμένα και αν είναι τα μοτίβα που δυσκολεύουν τις σχέσεις μας με τα μέλη της οικογένειάς μας, έχουμε πάντοτε τη δυνατότητα με υπομονή και ανοιχτή διάθεση, να τα αλλάξουμε. Θυμηθείτε ότι είστε σύμμαχοι με το παιδί σας στην προσπάθειά του να ορίσει τον εαυτό του στο παρόν και να ανοιχτεί δημιουργικά προς το μέλλον του. Συζητείστε μαζί του τους προβληματισμούς σας σε κλίμα ηρεμίας, αποδοχής και συνεργασίας και όχι σε κλίμα αντιπαράθεσης και απόπειρας ελέγχου. Το παιδί σας είναι στη φάση που έχει ανάγκη μια πιο ισότιμη σχέση μαζί σας. Έχει επίσης ανάγκη το περιθώριο να γίνει πιο υπεύθυνος για τις επιλογές του. Βοηθήστε τον να οριοθετήσει τη συμπεριφορά του και να κάνει τις επιλογές του με επίκεντρο τις δικές του επιθυμίες. Ακούστε τι έχει να σας πει. Διερευνήστε τις επιθυμίες του, τους στόχους του, τα συναισθήματά του. Επίσης διερευνήστε και εσείς ως γονείς τις προσδοκίες σας για το παιδί σας. Έτσι θα ανακαλύψετε και τις πιθανόν ασυνείδητες αρχές που καθοδηγούν τη συμπεριφορά σας απέναντί του.
Αν έχετε χάσει τη δίοδο επικοινωνίας με το γιο σας, ή αν έχετε ενδείξεις παραίτησης, αποεπένδυσης και καταθλιπτικής συμπτωματολογίας συζητείστε μαζί του το ενδεχόμενο αναζήτησης βοήθειας από ειδικό. Επίσης, μπορείτε ως οικογένεια να επισκεφθείτε τον ειδικό που θα σας βοηθήσει να ρίξετε φως στις δυναμικές των οικογενειακών σας σχέσεων ώστε να μπορέσετε να ξεμπλοκάρετε καταστάσεις που δημιουργούν εγκλωβισμό σε αδιέξοδα.