“Ο γιος μου έχει πέσει στα μαθήματά του, ακούει τραπ και δοκίμασε ηλεκτρονικό τσιγάρο”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλημέρα σας! Θα ήθελα την βοήθεια σας! Έχω ένα αγόρι 12 ετών, έχει μπει στην εφηβεία και σωματικά και ψυχολογικά. Άριστος μαθητής και εξαιρετικό παιδί στο Δημοτικό. Τώρα έχει πέσει λίγο στα μαθήματα του, θέλει να ασχολείται συνέχεια με το κινητό και προχθές μάθαμε ότι δοκίμασε ηλεκτρονικό τσιγάρο. Κάναμε μια κουβέντα ήρεμα. Και μας είπε ότι δε θα ξαναγίνει, αλλά η εφηβεία είναι απρόβλεπτη. Όπως όλα τα παιδιά, ακούει τη μουσική τραπ, που δεν ξέρω αν παίζει ρόλο.

Τι με συμβουλεύετε; Σκεφτόμαστε να βάλουμε family link αλλά δεν ξέρουμε μήπως φέρει αντίθετα αποτελέσματα. Και το παιδί όποτε το συζητάμε την μια αντιδράει, αλλά την άλλη δείχνει ότι θέλει να του βάλουμε όρια στο κινητό. Βοηθήστε με τώρα που είναι νωρίς…

Ευχαριστώ εκ των προτέρων

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Θίγετε πολλά και διαφορετικά, αλλά αλληλένδετα ζητήματα που αφορούν την είσοδο στην πρώτη φάση της εφηβείας και ταυτόχρονα τη μετάβαση στο Γυμνάσιο. Το ζήτημα της επένδυσης στο σχολείο αποτελεί μια κεντρική διάσταση και πρόκληση στην οποία καλούνται να ανταποκριθούν οι έφηβοι. Τα δεδομένα του Γυμνασίου είναι πολύ διαφορετικά σε σύγκριση με τα δεδομένα του Δημοτικού σχολείου. Τα παιδιά συχνά χρειάζονται ένα διάστημα προσαρμογής στο νέο εκπαιδευτικό πλαίσιο.

Τι έκανε τον γιο σας άριστο μαθητή στη διάρκεια της φοίτησής του στο Δημοτικό σχολείο; Κάνω αυτή την ερώτηση για να σας εισάγω στην διάσταση του κινήτρου για το σχολείο. Μπορεί στο Δημοτικό τα μαθήματα να είναι πιο εύκολα και οι απαιτήσεις πιο απλές σε σύγκριση με αυτές του Γυμνασίου, ωστόσο τα χαρακτηριστικά που κάνουν το παιδί και στη συνέχεια τον έφηβο καλό μαθητή δε διαφέρουν ποιοτικά. Ο καλός μαθητής είναι ο συνεπής μαθητής. Είναι ο μαθητής που θεωρεί το σχολείο ένα από τα «πρέπει» της ζωής του, στο οποίο όμως θέλει να ανταποκρίνεται ο ίδιος.

Με απλά λόγια, το παιδί που είναι καλός μαθητής, είναι καλός μαθητής επειδή αυτό θέλει. Επειδή έχει εσωτερικεύσει αξίες που καλλιεργούνται από την οικογένεια και νιώθει καλά για τον εαυτό του μέσα από την ιδιότητα του καλού μαθητή. Αυτό το εσωτερικό κίνητρο διατηρεί το ενδιαφέρον για το σχολείο. (Για την σχέση των εφήβων με το σχολείο, και πιθανές δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν, σας προτείνω να διαβάσετε στο efiveia.gr: «Ο γιος μου έχει αρνητική διάθεση απέναντι στο σχολείο… «Ο γιος μου από τότε που μπήκε στο γυμνάσιο, δεν δείχνει ενδιαφέρον για τίποτα και έγινε δύσκολο στη συνεργασία παιδί», «Ναι στην ενθάρρυνση, όχι στην πίεση!»)

Με την είσοδο στην εφηβεία, τα παιδιά ασχολούνται με το να διαμορφώσουν με πιο συγκεκριμένους όρους την ταυτότητά τους. Ασχολούνται πιο ενεργά με το ποιοι είναι και το ποιοι θα ήθελαν να είναι. Η ταυτότητα περιλαμβάνει φυσικά και τη μαθητική ιδιότητα. Αν ο γιος σας ήταν συνεπής στο Δημοτικό, ενώ στο Γυμνάσιο δεν είναι συνεπής προς το σχολείο, θα πρέπει μαζί του να αναζητήσετε πλευρές της ταυτότητας που εκφράζονται διαφορετικά και που απαξιώνουν ως έναν βαθμό την ιδιότητα του καλού μαθητή. Γιατί δεν του είναι εξίσου σημαντικό τώρα να είναι καλός μαθητής; Τι του είναι πιο σημαντικό με την είσοδό του στο Γυμνάσιο; Οι πλευρές της ταυτότητας που αποκτούν βαρύτητα για τους νεαρούς εφήβους είναι πιθανό να μην συνδυάζονται με την ιδιότητα του συνεπή μαθητή. Γι’ αυτό και είναι αλληλένδετα τα ζητήματα των πολιτισμικών επιρροών και του κόσμου στον οποίο εισάγονται οι έφηβοι μέσω του κινητού, μέσω της διαδικτυακής τους παρουσίας, αλληλεπίδρασης και κοινωνικοποίησης.

Αυτό που χρειάζεται να κάνετε κατά τη γνώμη μου είναι να διατηρήσετε ανοιχτή τη δίοδο της μεταξύ σας επικοινωνίας. Έτσι, θα γνωρίζετε το περιεχόμενο του κόσμου που διαμορφώνει το παιδί σας εκτός οικογένειας. Θα γνωρίζετε τους τρόπους με τους οποίους εκφράζεται η ταυτότητά του στην διάρκεια της εφηβείας και το σύστημα αξιών που τον εκφράζουν.

Τι γοητεύει τον γιο σας σε αυτήν την περίοδο της ζωής του; Φαίνεται ότι πειραματίζεται με πρωτόγνωρες καταστάσεις και εμπειρίες, όπως το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Αναρωτιέστε όπως βλέπω, «μετά το τσιγάρο, τι»; Όπως λέτε, η εφηβεία είναι απρόβλεπτη και είναι αλήθεια ότι ο κόσμος που ανοίγεται μπροστά στους εφήβους εμπεριέχει και θετικές περιπέτειες που προάγουν την δημιουργικότητα, αλλά και κινδύνους. Οι έφηβοι μαθαίνουν σταδιακά να κρίνουν και να προστατεύονται.

Ο ρόλος της οικογένειας είναι φυσικά ιδιαίτερα κρίσιμος για τη διαμεσολάβηση των ερεθισμάτων του έξω κόσμου. Ο έφηβος που είναι κοντά στους γονείς του, θα λάβει υπόψη του τη γνώμη των γονιών του και θα σεβαστεί το σύστημα αξιών της οικογένειας. Η προϋπόθεση που επιτρέπει στον κόσμο της οικογένειας να λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας για τον έφηβο, είναι οι σχέσεις που βασίζονται σε αμοιβαίο σεβασμό, κατανόηση και εμπιστοσύνη. Αν το οικογενειακό κλίμα επιτρέπει τη διαφοροποίηση του εφήβου, καλλιεργώντας συνθήκες που ενθαρρύνουν την ανεξαρτησία και την ανάληψη πρωτοβουλίας, σε συνδυασμό με την κατάλληλη διαπραγμάτευση των ορίων, τότε ο έφηβος θα αναγνωρίζει στο πρόσωπο των γονέων τους συνεργάτες του στην αποκρυπτογράφηση του κόσμου και στην πλοήγησή του στις μεταβάσεις της ζωής όπου καλείται να ανταποκριθεί. Αν το οικογενειακό κλίμα είναι άκαμπτο και δεν επιτρέπει τη διαφοροποίηση, αν οι γονείς δεν μπορούν να κατανοήσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες του εφήβου και να τις ισορροπήσουν με τον δικό τους προστατευτικό και καθοδηγητικό ρόλο, τότε ο έφηβος θα επιχειρήσει να απεμπλακεί από την πιεστική σχέση με τους γονείς του και είναι πιθανό να τοποθετήσει πρώιμα τον εαυτό του σε μεγαλύτερο βαθμό εκτός, παρά εντός της οικογένειας.

Πρέπει λοιπόν να είστε αρκετά κοντά στο παιδί σας, ώστε να κατανοείτε τι είναι αυτό που τον γοητεύει στις πρωτόγνωρες καταστάσεις όπου εισάγει τον εαυτό του. Ακόμα, πρέπει να είστε αρκετά κοντά του ώστε να τον οριοθετείτε με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του. Ο γιος σας μέσα από τους πειραματισμούς του και ταυτόχρονα μέσα από τη δική σας οριοθέτηση και καθοδήγηση θα μάθει να είναι ασφαλής. Θα αξιοποιήσει το κριτήριό του και θα μάθει σταδιακά να κάνει επιλογές που προάγουν την ωριμότητα, την συναισθηματική του ισορροπία και την κοινωνική του υπόσταση με τρόπους που να εκφράζουν σεβασμό για τον εαυτό του και τις ανάγκες του. (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: “ Η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης στην εφηβεία”, “Η σημαντικότητα των ορίων στην εφηβεία)

Όπως γνωρίζετε, οι απαγορεύσεις προς τους εφήβους, όχι μόνο είναι αναποτελεσματικές ως προς τα ζητούμενα που θέτουν οι ενήλικες, αλλά μπορεί να λειτουργήσουν και αντίθετα, απομακρύνοντας τον έφηβο από τους γονείς και τοποθετώντας τον σε θέση αντιδραστική από την οποία επιλέγει όχι μέσα από κρίση και επίγνωση, αλλά μέσα από θυμό. Γι’ αυτό και συχνά βλέπουμε τον συνδυασμό των απαγορεύσεων με αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές των εφήβων. (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: «Μη σε ξαναδώ να μιλάς μ’ αυτόν…» ή «Γιατί οι απαγορεύσεις δεν λειτουργούν»)

Η πρόκληση για τους γονείς είναι να μπορέσουν να κάνουν τα δικά τους ζητούμενα ως ένα βαθμό ζητούμενα και για τον ίδιο τον έφηβο. Και εδώ είναι που θα επαναλάβω τη σημασία της σύνδεσης με τον έφηβο. Χωρίς σύνδεση, οι κόσμοι των γονέων και του εφήβου θα διαμορφώνονται ξεχωριστά όχι μέσα από τον σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων και την κατάλληλη προσαρμογή σε αυτές, αλλά μέσα από απομάκρυνση και πόλωση και ατμόσφαιρα ανταγωνισμού και εχθρικότητας.

Συνεχίστε λοιπόν τις ήρεμες κουβέντες με τον γιο σας. Ακούστε τον. Προσπαθήστε να κατανοήσετε τις επιλογές του. Συζητήστε για τις προτιμήσεις του σε όλα και στη μουσική. Συζητήστε τη μουσική τραπ, όχι με διδακτικό τόνο, αλλά με τον τρόπο που θα τον κάνει να σας ακούσει. Ακούστε μαζί του τα λόγια των τραγουδιών, δείτε μαζί του τα σχετικά βίντεο και αντιπαραθέστε τον κόσμο των δικών σας αξιών χωρίς να καταδικάζετε τον κόσμο που εκφράζει η τραπ. Ο δικός σας κόσμος θα έχει βαρύτητα, αν ο γιος σας σάς υπολογίζει ως οικεία και σημαντικά πρόσωπα που κατανοούν τη ζωή και τις αναζητήσεις του. Εισάγετε έμμεσα και μέσα από το δικό σας παράδειγμα τα μηνύματα άλλου μουσικού είδους με το οποίο να μπορεί να συσχετιστεί ο γιος σας και να δει τη δική του θέση επιλέγοντας ως πρωταγωνιστής και όχι ως ακόλουθος της κυρίαρχης κουλτούρας. (Σχετικά με τις επιρροές που δέχονται οι έφηβοι, σας προτείνω να διαβάσετε στο efiveia.gr: «Εφηβικά πρότυπα: Πόσο χρειάζεται να μας ανησυχούν;», «Όταν ο έφηβος έλκεται από περιθωριακές ομάδες: Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας;», «“Με προβληματίζει η κατάσταση με τις ταινίες και τα βίντεοπαιχνίδια που κυκλοφορούν και εκτίθενται τα παιδιά μου”)

Όσο για την οριοθέτηση του κινητού, θα σας πρότεινα να αποφασίσετε εσείς οι γονείς τον πιο κατάλληλο τρόπο και να κάνετε αυτό που κρίνετε ότι θα προστατεύσει το παιδί σας χωρίς ενοχές, αλλά και χωρίς αναμέτρηση δυνάμεων. Επειδή ο έφηβος είναι αμφιθυμικός, είναι πιθανόν να ενισχύετε άθελά σας αυτή την αμφιθυμία επειδή και εσείς δεν είστε σίγουροι για το σωστό. Γι’ αυτό και χρειάζεται κατά τη γνώμη μου να διαπραγματευτείτε με τη σιγουριά ότι η επιλογή σας βοηθά το παιδί σας και την μεταξύ σας σχέση. (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: “Ο γιος μου έχει κολλήσει με τον υπολογιστή και το κινητό, όλη μέρα και όλη νύχτα…”)