“Ο γιος μου έχει κλειστεί στον εαυτό του, ασχολείται με το τηλέφωνο και βρίζει…”

Ερώτημα Αναγνώστριας 

«Καλησπέρα. Έχω δύο αγόρια 16 και 13 ετών. Ο μικρός εδώ και 2 χρόνια έχει κλειστεί στο σπίτι δεν θέλει παρέες, βλέπει μόνο τηλεόραση και με το ζόρι διαβάζει, βλασφημεί και βρίζει….. προσπαθώ με κουβέντα προσπαθώ με τιμωρία… αλλά τίποτα. Στο σχολείο είναι το καλό παιδί δεν δημιουργεί προβλήματα, όλα γίνονται στο σπίτι…… του είπα να πάμε σε ψυχολόγο για να συζητήσουν αλλά δεν θέλει. Τι μπορώ να κάνω σας παρακαλώ βοηθήστε με!!!» 

Απαντά η Κλινική Ψυχολόγος Βέρα Αδαμοπούλου

Καλημέρα αγαπητή αναγνώστρια.  

Από όσα μου περιγράφετε, δεδομένου και της αναγκαστικής καραντίνας την οποία διανύουμε, δημιουργώ μια εικόνα στο μυαλό μου ενός εφήβου σε πλήρη κρίση θυμού να φωνάζει, να βρίζει, να κλοτσάει πόρτες και να καταστρέφει πράγματα. Ίσως να αισθάνεται άσχημα, επειδή δεν ξέρει τι είναι αυτό που του συμβαίνει, ή επειδή αισθάνεται μόνος, ή μπορεί να αντιμετωπίζει προβλήματα αυτοεκτίμησης, τα οποία πολλές φορές ο έφηβος δεν έχει συνειδητοποιήσει. Αν δεν μπορεί ο έφηβος να εκφράσει με λέξεις αυτό που του συμβαίνει, είναι συχνό φαινόμενο να το εκφράζει με αυτού του είδους τις πράξεις.  

Θα ήθελα, ωστόσο, να σταθώ στο γεγονός του ότι «εδώ και 2 χρόνια έχει κλειστεί στο σπίτι δεν θέλει παρέες» που είναι όντως ανησυχητικό κατά την εφηβεία. Είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για την ψυχολογική ανάπτυξη των εφήβων να μην έχουν φίλους. Χάνουν σημεία αναφοράς, τη δυνατότητα να αρχίσουν να εκπαιδεύονται στις ενήλικες κοινωνικές σχέσεις, την πιθανότητα να έχουν τα πρώτα τους ερωτικά και σεξουαλικά σκιρτήματα. Οι έφηβοι χωρίς φίλους μπορεί να νιώσουν πολύ μόνοι. Για τον λόγο αυτό, κρίνεται αναγκαίο να εξετάσετε τι συμβαίνει. Ίσως το παιδί σας να υφίσταται σχολικό εκφοβισμό, για παράδειγμα. Μιλήστε με το παιδί σας για να μάθετε τι του συμβαίνει, μιλήστε με τους καθηγητές του, με τους γονείς των συμμαθητών του. Χρειάζεται να αναγνωρίσετε το συντομότερο τη ρίζα του προβλήματος, η οποία μπορεί να είναι ολέθρια για την ψυχολογική ανάπτυξη του εφήβου σας και τη μελλοντική ενήλικη ζωή του.  

Καταλαβαίνω, βέβαια, ότι αυτές οι εκρήξεις θυμού θέτουν σε δοκιμασία την υπομονή και την αντοχή σας. Συνεπώς, παρακάτω, θα βρείτε κάποια βήματα που μπορείτε να δοκιμάσετε με σκοπό την έμπνευση σεβασμού στον έφηβο σας. 

Διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Αναγνωρίστε ότι βρίσκεται σε συναισθηματικά φορτισμένη κατάσταση. Η ανύψωση της φωνής σας θα κάνει τα πράγματα χειρότερα. Αντί λοιπόν να του δώσετε τη διάλεξή σας για το πώς δεν θέλετε να σας μιλάει με αυτόν τον τρόπο και πως δε θα ανεχθείτε αυτή τη συμπεριφορά, πάρτε μια βαθιά ανάσα και πείτε «Δεν το εκτιμώ το να μου μιλάς με αυτόν τον τρόπο. Μπορείς να αποσυρθείς στο δωμάτιο σου για 5 λεπτά για να ανακτήσεις τον εαυτό σου. Και μετά θα μιλήσουμε ξανά». Κάνετε ένα διάλειμμα κι εσείς, αν χρειαστεί, ώστε να το σκεφτείτε. Ίσως να πείτε «Θα ηρεμήσω κι όταν επιστρέψω θα σε ενημερώσω για το ποιες θα είναι οι συνέπειες». 

Εκφράστε το συναίσθημά σας. Εστιάστε στην συμπεριφορά του παιδιού σας και πώς αισθάνεστε γι ‘αυτό. Αποφύγετε τυχόν σχόλια σχετικά με την προσωπικότητα ή τον χαρακτήρα του παιδιού σας. Αντί να πείτε, «Είσαι αγενής», δοκιμάστε κάτι σαν, «Νιώθω πληγωμένη όταν μου μιλάς έτσι». Βεβαιωθείτε ότι αντιλαμβάνεται τη διαφορά μεταξύ βωμολοχίας και λεκτικής κακοποίησης. Είναι σημαντικό να χαράξετε ένα όριο ανάμεσα στο επιτρεπτό και στο μη επιτρεπτό. Πρόκειται για ένα όριο πολύ προσωπικό, ένα όριο για το οποίο κάθε γονιός πρέπει να αναλογιστεί: «Μέχρι ποιο σημείο είμαι διατεθειμένος να κάνω υπομονή;». 

Ορίστε σαφείς οικογενειακούς κανόνες σχετικά με την συμπεριφορά και την επικοινωνία. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε, «Μιλάμε με σεβασμό στην οικογένειά μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν αποκαλούμε με βρισιές ο ένας τον άλλον. Είναι καλή ιδέα να εμπλέξετε το παιδί σας σε συζητήσεις σχετικά με τους κανόνες. Διαφορετικά, θα τον διδάξετε ότι η χρήση βωμολοχίας και λεκτικής επίθεσης σε ανθρώπους είναι ένας παραγωγικός τρόπος για να πάρει ό, τι θέλει.  

Επιβάλλετε συνέπειες.  Είναι σημαντικό να δώσετε στον έφηβό σας σαφείς συνέπειες για την ακατάλληλη συμπεριφορά του. Αφαιρέστε προνόμια, όπως παρακολούθηση τηλεόρασης ή χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών, για μερικές ημέρες. Ή, μπορείτε επίσης να αναθέσετε επιπλέον δουλειές, όπως το πλύσιμο του αυτοκινήτου. Ωστόσο, καταστήστε σαφές πότε θα αποκατασταθούν τα προνόμια του εφήβου σας. Για παράδειγμα, πείτε, «Μπορείς να παρακολουθήσεις ξανά τηλεόραση το απόγευμα αρκεί να συμπεριφέρεσαι με σεβασμό μέχρι τότε ή μετά την ολοκλήρωση αυτής της λίστας μικροδουλειών». Αποφύγετε να δίνετε ασαφή χρονοδιαγράμματα όπως, «Μπορούν να επιστρέψουν τα προνόμιά σου όταν μπορώ να σε εμπιστευτώ», γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη σύγχυση.   

Μεταδώστε δεξιότητες διαχείρισης θυμού. Οι έφηβοι χρειάζονται ασφαλείς τρόπους για να εκτοξεύσουν τον θυμό τους. Βεβαιωθείτε ότι διαθέτει υγιείς στρατηγικές αντιμετώπισης των θυμωμένων συναισθημάτων του, όπως το περπάτημα, οι βαθιές ανάσες, το ουρλιαχτό ή το χτύπημα ενός μαξιλαριού, ή ακόμα και την καταγραφή των σκέψεων του σε ένα χαρτί.  

Συνεργαστείτε με τον σύντροφό σας. Εάν έχετε έναν σύντροφο, βεβαιωθείτε ότι λειτουργείτε ως ομάδα για να αντιμετωπίσετε την έλλειψη σεβασμού. Αποφύγετε να διαφωνείτε μπροστά στον έφηβο για το θέμα αυτό. Και μην χρησιμοποιήσετε ποτέ προσβλητικά σχόλια για τον άλλον μπροστά του. Λέγοντας πράγματα όπως, «Ο πατέρας σου είναι πολύ επιεικής» ή «Ξέρεις πώς κάνει η μητέρα σου μερικές φορές. Κάνει μεγάλη φασαρία χωρίς πραγματικό λόγο», θα μειώσει τον σεβασμό που έχει ο έφηβός σας για εσάς ή τον σύντροφό σας.  

Γίνετε ένα υγιές πρότυπο. Ένα πράγμα που βλέπουμε πολύ νωρίς είναι ότι τα παιδιά μιμούνται τους γονείς τους. Στην περίπτωση, λοιπόν που βρίσει ο γονέας, το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να διορθώσει το λάθος που έκανε. Διδάξτε τους ότι αυτό που είπατε είναι κακό. Μπορείτε να πείτε: «Συνειδητοποιώ ότι έχω δώσει ένα κακό παράδειγμα με τη γλώσσα μου και προσπαθώ να το βελτιώσω. Ελπίζω να με συγχωρήσεις και σου ζητώ να κάνουμε μαζί αυτή την προσπάθεια». Μην απογοητευτείτε από την αναπόφευκτη κρίση όταν σας το θυμίζουν, και αναφέρετε ότι λυπάστε και τους ευχαριστείτε που σας το υπενθύμισαν. Η μεταμέλειά σας θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα για μια σημαντική συζήτηση σχετικά με το γιατί οι λέξεις έχουν σημασία. Χρειάζεται να μάθετε στο παιδί σας πώς να χειρίζεται σωστά τη διαφωνία και τις διαφορετικές απόψεις. 

Ενθαρρύνετε μια καλή συμπεριφορά. Δώστε θετική ανατροφοδότηση με περιγραφικό έπαινο όταν το παιδί σας επικοινωνεί με θετικό τρόπο. 

Τέλος, ενώ κάποια σύγκρουση γονέα-εφήβου είναι φυσιολογική κατά τη διάρκεια των εφηβικών ετών, υπάρχει ένα σημείο όπου ο θυμός μετατρέπεται από μια συναισθηματική απόκριση σε ένα επίπεδο διαρκούς διαμάχης που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Να θυμάστε πως το βασικό είναι να ακούτε τα παιδιά σας και να προσπαθείτε να τα καταλάβετε, καθώς έτσι θα αισθανθούν πως έχουν έναν σύντροφο πλάι τους, έστω και σε κάποια απόσταση!