“Ο γιος μου δεν διαβάζει καθόλου, τα έχει παρατήσει εντελώς”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα, έχω έναν γιο 14 ετών, φοιτά στη Β’ Γυμνασίου και δεν διαβάζει σχεδόν καθόλου, τα έχει παρατήσει τελείως. Έχει πολλές δυνατότητες από ό,τι μου λένε οι καθηγητές. Στην τάξη πολλές φορές φέρεται σαν να είναι 5 ετών και ενοχλεί τους γύρω του και τον καθηγητή φυσικά. Μου έχουν κάνει πολλές φορές παρατηρήσεις από το σχολείο, έχει αποβληθεί από την τάξη 3-4 φορές. Είναι συνέχεια με το κινητό και γενικά φέρεται πολύ ανώριμα πολλές φορές. Τι μπορώ να κάνω; Δεν μπορώ άλλο, ο σύζυγος δεν δίνει και τόσο πολλή σημασία. Επίσης, έχω άλλο έναν γιο 11 ετών και μία κόρη 16.

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Θα με βοηθούσε πολύ αν είχα στη διάθεσή μου πιο ακριβείς και λεπτομερείς πληροφορίες για το αναπτυξιακό ιστορικό του παιδιού σας. Προκειμένου να σας απαντήσω πιο ολοκληρωμένα, θα χρειαζόταν να γνωρίζω την πορεία του στο σχολείο από τα πρώτα χρόνια της φοίτησής του ως σήμερα. Θα χρειαζόταν επίσης να έχω μια εικόνα του παιδιού σας εκτός σχολείου, μια εικόνα των ενδιαφερόντων του και της κοινωνικής του ζωής. Τέλος, θα χρειαζόταν να έχω μια εικόνα της οικογενειακής σας ζωής. Μόνο έχοντας ένα λεπτομερές ιστορικό, θα  ήμουν σε θέση να εκτιμήσω τους παράγοντες που συμβάλλουν στη σημερινή εικόνα που περιγράφετε. Επίσης, θα χρειαζόταν να γνωρίζω και το γενικότερο προφίλ του γιου σας όσο αφορά την προσωπικότητα και τις εκδηλώσεις του σε επίπεδο συναισθήματος και συμπεριφοράς προκειμένου να εντάξω σε ένα σωστό πλαίσιο ερμηνείας τα στοιχεία «ανωριμότητας» που περιγράφετε.

Δεν δίνετε κανένα στοιχείο για τη ζωή του παιδιού σας έξω από το περιβάλλον του σχολείου. Πώς θα περιγράφατε την προσωπικότητά του; Ποιες είναι οι θετικές διαστάσεις στην προσωπικότητά του και πώς τις εκφράζει; Έχει ενδιαφέροντα και δραστηριότητες εκτός σχολείου; Πώς συμπεριφέρεται σε άλλα πλαίσια; Πώς ανταποκρίνεται στην κοινωνική του ζωή; Έχει φίλους;

Πώς ήταν στο παρελθόν η σχέση του παιδιού σας με το σχολείο; Πώς ανταποκρινόταν μαθησιακά στις απαιτήσεις του Δημοτικού σχολείου; Τι σας έλεγαν οι δάσκαλοί του; Αντιληφθήκατε κάποιες σημαντικές αλλαγές μετά την είσοδο του παιδιού σας στο Γυμνάσιο; Τι είδους βοήθεια έχετε αναζητήσει ως τώρα; Έχετε αναζητήσει μαθησιακή ή συναισθηματική υποστήριξη για τον γιο σας ή και για την οικογένειά σας;  

Εκτιμάτε ότι υπάρχει περίπτωση η παραίτηση του παιδιού σας από τις σχολικές του υποχρεώσεις να υποκρύπτει κάποια συναισθηματική ή μαθησιακή δυσκολία, ή όπως συμβαίνει περισσότερο συχνά, έναν συνδυασμό και των δύο; Μήπως υποκρύπτει αντίδραση σε πίεση για την ικανοποίηση προσδοκιών στις οποίες το παιδί αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί; Μήπως η συμπεριφορά του παιδιού σας εκφράζει μια δυσλειτουργική κατάσταση μέσα στο οικογενειακό σας σύστημα και στις ισορροπίες και τις δυναμικές των μεταξύ σας σχέσεων; Αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να διερευνηθούν προκειμένου να μπορέσουν να αλλάξουν οι συνθήκες που συντηρούν τα προβλήματα και τις δυσκολίες στις οποίες αναφέρεστε.

Στην περίπτωση που το παιδί αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες, είναι πιθανό η διαταρακτική του συμπεριφορά που οδηγεί σε προβλήματα και αποβολές από το σχολείο να εκφράζει την αδυναμία του να ανταποκριθεί μαθησιακά στις απαιτήσεις του σχολείου. Άρα, το πρώτο βήμα που οφείλετε να κάνετε είναι κατά τη γνώμη μου η διερεύνηση πιθανών μαθησιακών δυσκολιών. Επίσης, η εικόνα της ανωριμότητας που δίνετε σε συνδυασμό με ενοχλητικές συμπεριφορές πολλές φορές συνδυάζονται με ένα προφίλ που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην συγκέντρωση της προσοχής και υπερκινητικότητα.

Τα παιδιά που εμφανίζουν διαταραχή ελλειμματικής προσοχής είναι συχνά απρόσεκτα και λειτουργούν παρορμητικά. Έτσι, μπορεί άθελά τους να δημιουργούν προβλήματα, ιδιαίτερα στο περιβάλλον της σχολικής τάξης όπου οι απαιτήσεις για συγκέντρωση και πειθαρχία είναι υψηλές. Μπορεί ακόμα να παρεξηγούνται από τους γύρω τους, οι παρορμητικές τους συμπεριφορές να παρερμηνεύονται ως επιθετικές και να τους καταλογίζεται κακή πρόθεση. Αυτό οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο στο σχολικό περιβάλλον όπου συχνά το παιδί με διάσπαση προσοχής ή και υπερκινητικότητα είναι ο πρώτος που θα κατηγορηθεί για παραπτώματα με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αρνητική εικόνα στην οποία τελικά το παιδί μαθαίνει να ανταποκρίνεται λειτουργώντας στο πλαίσιο του φαινομένου που ονομάζουμε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αν αυτή είναι η περίπτωση του παιδιού σας, είναι προφανές ότι χρειάζεται άμεσα υποστήριξη από τον ειδικό που θα τον βοηθήσει να ερμηνεύσει και ο ίδιος τις συμπεριφορές του και να ελέγξει την παρορμητικότητά του. Επίσης, χρειάζεται υποστήριξη και η οικογένειά σας προκειμένου να κατανοήσετε τις εκδηλώσεις του παιδιού σας, να μπορέσετε να δείτε από πού πηγάζουν και τι σημαίνουν. Αυτό θα σας βοηθήσει να επαναπροσαρμόσετε τον κόσμο των προσδοκιών σας, να στρέψετε το παιδί σας προς  την κατεύθυνση που θα ανταποκρίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τόσο  στις δυνατότητες, όσο  και στους περιορισμούς του. Το κίνητρο για το σχολείο δεν επιβάλλεται μέσω εξαναγκασμού. Δεν ωφελεί με άλλα λόγια να ασκείτε πίεση στο παιδί σας και να παγιδεύεστε σε αναμέτρηση δυνάμεων. Γι’ αυτό και σας προτείνω να αναζητήσετε την ρίζα του προβλήματος. Να διερευνήσετε τους βαθύτερους λόγους για τους οποίους ο γιος σας εμφανίζει μειωμένο κίνητρο για το σχολείο και τους λόγους για τους οποίους συμπεριφέρεται με ανώριμο τρόπο. Μόνο αφού ερμηνεύσετε τα μηνύματα που στέλνει μέσω της συμπεριφοράς του θα μπορέσετε να τον βοηθήσετε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου αναπτύσσοντας κίνητρο, επιθυμίες και προσδοκίες για τον εαυτό του και τη ζωή του.  Φυσικά, όποια και αν είναι η βαθύτερη αιτία των ανώριμων εκδηλώσεών του, το παιδί σας χρειάζεται υποστήριξη και οριοθέτηση προκειμένου να μπορέσει να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του. Η γνώση όμως για τα αίτια θα διαμορφώσει με σωστό τρόπο και το πλαίσιο υποστήριξης και οριοθέτησης. Προσπαθήσετε να απεμπλακείτε από τα συναισθήματα ματαίωσης και απογοήτευσης που σας δημιουργεί η εμπλοκή με το σχολείο και το αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί εκεί. Μόνο έτσι θα μπορέσετε να δείτε το παιδί σας μέσα από ένα θετικό πρίσμα και να απομακρύνετε τις αντιδράσεις σας από ένα τιμωρητικό πλαίσιο που συντηρεί και εντείνει τον φαύλο κύκλο των δυσκολιών του παιδιού σας.

Τέλος, θα σας προτείνω να αλλάξετε το βασικό σας ερώτημα. Αντί να ρωτάτε «τι να κάνω για να διορθωθεί η συμπεριφορά του παιδιού μου;», χρειάζεται να εστιάσετε σε διαφορετικά ερωτήματα: «Τι να κάνω προκειμένου να κατανοήσω τη συμπεριφορά του παιδιού μου; Τι να κάνω προκειμένου να μπορέσω να πλησιάσω το παιδί μου και να αποκρυπτογραφήσω το συναισθηματικό νόημα και μήνυμα που υποκρύπτουν οι συμπεριφορές του;» Η αλλαγή στη συμπεριφορά θα προκύψει μέσα από τον εντοπισμό των παραγόντων που δυσκολεύουν το παιδί σας.